{[['
']]}
']]}
Συνέντευξη στον Μηνά Παπαγεωργίου - "Αιρετικά" Documento
Οι περισσότεροι ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο Ιησούς των επιστολών του Παύλου παρουσιάζει αρκετές διαφορές με τη φιγούρα του Ιησού των ευαγγελίων. Ωστόσο αρκετοί προσεγγίζουν το θέμα της σχέσης Ιησού - Παύλου με πιο ριζοσπαστικό τρόπο, υποστηρίζοντας πως ναι μεν ο Ιησούς υπήρξε ως ιστορικό πρόσωπο, αλλά δεν ήταν άλλος από τον ίδιο τον Παύλο.
Η Σουηδέζα ερευνήτρια της ιστορίας Lena Einhorn παρουσίασε το 2007 μια μελέτη με τίτλο «Τι συνέβη στο δρόμο για τη Δαμασκό;» (στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ορφέας). Αν και δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μυθικίστρια με τη στενή έννοια του όρου, η Einhorn αναλύει τον μύθο του Ιησού των ευαγγελίων μέσα από ένα εναλλακτικό ιστορικό πρίσμα, προκαλώντας μας να μεταφέρουμε τις εξιστορήσεις των ιερών κειμένων του χριστιανισμού λίγες δεκαετίες αργότερα από την εποχή που περιγράφουν. Ακολουθεί η συζήτηση που είχα μαζί της.
- Θα μπορούσατε να μας περιγράφετε με λίγα λόγια ποιο είναι το κεντρικό θέμα του βιβλίου σας «Τι συνέβη στο δρόμο για τη Δαμασκό;»;
- Υπάρχουν δυο εντελώς νέες υποθέσεις που παρουσιάζονται στο βιβλίο αυτό:
1. Τα γεγονότα που περιγράφονται στην Καινή Διαθήκη μετακινήθηκαν εσκεμμένα από τη δεκαετία του 50 μ.α.χ.χ. στη δεκαετία του 30 μ.α.χ.χ.
2.0 Ιησούς και ο Παύλος μπορεί να ήταν το ίδιο πρόσωπο. Το τελευταίο ήταν και η βάση του συλλογισμού μου για να γράψω αυτό το βιβλίο.
Η πρώτη υπόθεση αναπτύχθηκε με τον εξής τρόπο.
Οπως γνωρίζουν όλοι οι στοχαστές που έχουν ασχοληθεί με τον ιστορικό Ιησού, το κύριο
πρόβλημα είναι ότι υπάρχει μόνο μία σχετικά έγκυρη αναφορά η οποία περιγράφει τη ζωή του Ιησού: τα ευαγγέλια (και οι Πράξεις) της Καινής Διαθήκης. Και αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι η εποχή κατά την οποία η Ιησούς έζησε και έδρασε από κάθε άλλη άποψη είναι πολύ καλά καταγραμμένη περίοδος.
Πρόκειται για την περίοδο που προηγήθηκε του πολέμου των Εβραίων ενάντια στους Ρωμαίους, η οποία έχει καλυφθεί αναλυτικά κυρίως από τον Φλάβιο Ιώσηπο που έγραψε τα έργα του την ίδια περίοδο με τους συγγραφείς των ευαγγελίων (τις δεκαετίες του 70 και του 90 μ.α.χ.χ).
Ο Ιώσηπος περιγράφει κάποιες από τις προσωπικότητες που αναφέρθηκαν και στα ευαγγέλια: τον Πόντιο Πιλάτο, τον Αννα και τον Καϊάφα, τον Κυρήνιο κ.ά. Περιγράφει, επίσης, μια σειρά μεσσιανικών ηγετών της εποχής: τον Θευδά, τον «Αιγύπτιο», τον Μεναχέμ κ.ά.
Το πρόβλημα είναι ότι ο Ιώσηπος δεν αναφέρει τον Ιησού, με εξαίρεση ένα σημείο που ονομάζεται Testimonium Flavianum και που θεωρείται γενικά μεταγενέστερη χριστιανική επέμβαση. Το πιο κοινό συμπέρασμα από αυτή την πλευρά είναι ότι ο Ιησούς ήταν πολύ λιγότερο σημαντικό πρόσωπο εκείνη την περίοδο απ’ ό,τι δείχνουν τα ευαγγέλια.
Μερικοί πιστεύουν ότι ο Ιησούς είναι εντελώς μυθικό πρόσωπο. Ωστόσο, όταν ξεκίνησα τη σύγκριση της Καινής Διαθήκης με τα γραπτά του Ιώσηπου -όπως και άλλοι- βρήκα κάτι το ιδιαίτερο: καταρχάς, οι ομοιότητες μεταξύ των γεγονότων στα ευαγγέλια και εκείνων που περιγράφονται από τον Ιώσηπο περιορίζονται σε ονόματα.
Επίσης, σε αρκετές περιπτώσεις ο Ιώσηπος μνημονεύει τα ονόματα των ατόμων που αναφέρονται στα ευαγγέλια, αλλά οι πράξεις τους δεν ταιριάζουν καθόλου.
Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον Ιώσηπο, ο Αννας και ο Καϊάφας δεν ήταν ποτέ συμβασιλεύοντες αρχιερείς, αλλά μεσολάβησαν μεταξύ της θητείας τους τρεις αρχιερείς. Ο Πιλάτος δεν είχε κάποια γνωστή διαμάχη - σύγκρουση με Εβραίο βασιλιά ούτε σκότωνε Γαλιλαίους.
Δεν υπήρχαν «ληστές» (leistai = Εβραίοι επαναστάτες) ενεργοί κατά τη δεκαετία του 30 όταν ο Ιησούς σταυρώθηκε (με δυο «ληστές»).
Ο Ιώσηπος δεν αναφέρει καν σταυρώσεις Εβραίων εκείνη την περίοδο. Σύμφωνα με τις Πράξεις των Αποστόλων, ο μεσσιανικός ηγέτης Θευδάς σκοτώθηκε πριν από τη σταύρωση του Ιησού - σύμφωνα με τον Ιώσηπο σκοτώθηκε το 44-46 μ.α.χ.χ.
Το μόνο όνομα που συνδέεται με κάποιο γεγονός το οποίο αναφέρεται στα ευαγγέλια και αντιστοιχεί σε όνομα και γεγονός στα χρονικά του Ιώσηπου είναι η απογραφή του Κυρήνιου, η οποία έλαβε χώρα το 6 μ.α.χ.χ. Οι ασυμβατότητες που αναφέρονται παραπάνω είναι βέβαια γνωστές και, τουλάχιστον στην περίπτωση του Θευδά, αποδίδονται συνήθως σε λάθος από πλευράς του συγγραφέα.
Ωστόσο, το αξιοσημείωτο ήταν ότι αν κάποιος μεταφέρει όλα τα γεγονότα της Καινής Διαθήκης δεκαπέντε με είκοσι χρόνια αργότερα, όχι μόνο η περίπτωση του Θευδά αλλά σχεδόν τα πάντα ξαφνικά ταιριάζουν!
Οι «ληστές» εντοπίζονται κατά τη δεκαετία του 50· σημειώνονται μαζικές σταυρώσεις Εβραίων· υπάρχουν δυο συμβασιλεύοντες ιερείς (ο Ιωνάθαν και ο Ανανίας)· ο Ρωμαίος κυβερνήτης (Φήλικας) συγκρούστηκε με έναν Εβραίο βασιλιά, ενώ σκότωσε και μεγάλο αριθμό Γαλιλαίων.
Επίσης, βρίσκουμε ένα πρόσωπο με το όνομα Στέφανος -που μάλιστα είχε δεχτεί επίθεση στον δρόμο έξω από την Ιερουσαλήμ- στα γραπτά του Ιώσηπου, όπως και μια διαμάχη μεταξύ Σαμαρειτών και Γαλιλαίων.
Αλλά το πιο σημαντικό: βρίσκουμε έναν μεσσιανικό ηγέτη στον Ιορδάνη ποταμό, ο οποίος συλλαμβάνεται και αποκεφαλίζεται (Θευδάς).
Εντοπίζουμε επίσης έναν μεσσιανικό ηγέτη με πολύ μεγάλες ομοιότητες με τον Ιησού («Αιγύπτιος»), Ο Ιώσηπος, ωστόσο, σκιαγραφεί τους δυο αυτούς μεσσιανικούς ηγέτες με μελανά χρώματα: τους αποκαλεί τσαρλατάνους, μάγους και ψευδοπροφήτες.
Το συμπέρασμά μου είναι το εξής: αν πράγματι έλαβε χώρα μια μεταφορά των γεγονότων από τη δεκαετία του ’50 στη δεκαετία του ’30, τότε η πιο λογική εξήγηση είναι ότι ο Ιώσηπος, ο οποίος ήταν πολύ γνωστός στη Ρώμη, προέβαλε μια ανταγωνιστική και μάλλον αρνητική αναφορά της ζωής του Ιησού.
Αυτοί που ένωσαν τα ευαγγέλια ενδεχομένως να ήθελαν να αποφύγουν μια δυσμενή σύγκριση με τις καθιερωμένες ιστορικές πηγές και να προτίμησαν την εξάλειψη ή τουλάχιστον τη μείωση σε μεγάλο βαθμό της προβολής του Ιησού ως ιστορικού προσώπου.
- Ποια ήταν τα ερεθίσματα που σας οδήγησαν να γράψετε αυτό το βιβλίο;
- Το πρώτο ερέθισμα προήλθε από μια συζήτηση σε ένα δείπνο σχεδόν τριάντα χρόνια πριν. Κάποιος στο τραπέζι μου είπε: «Ξέρετε ότι ο Ιησούς δεν πέθανε πάνω στον σταυρό;». Σήμερα ξέρω πως αυτό είναι κοινή υπόθεση. έχει ήδη σημειωθεί από τον Κέλσο το 175 μ.α.χ.χ., αναφέρεται επίσης στο Κοράνι και επαναλαμβάνεται σε μια σειρά βιβλίων από τότε.
Ομως εκείνη την εποχή δεν είχα ακούσει ξανά γι’ αυτήν τη θεωρία. Ετσι μου προκάλεσαν αμέσως το ενδιαφέρον κάποια γεγονότα, όπως ότι οι Ρωμαίοι δεν ήθελαν να σταυρώσουν τον Ιησού («νίπτω τας χείρας μου»), ότι έμεινε κρεμασμένος στον σταυρό μόνο έξι ώρες ενώ η κανονική διάρκεια της διαδικασίας ήταν από μία έως τρεις ημέρες, αλλά το πιο σημαντικό, η μπερδεμένη δομή της ιστορίας των Παθών.
Ο Ιησούς είναι ζωντανός, ο Ιησούς πεθαίνει, ο Ιησούς είναι ζωντανός και πάλι και ο Ιησούς πεθαίνει (ανεβαίνει στον παράδεισο) ξανά. Υπήρχαν πάρα πολλά στάδια.
Ετσι η πρώτη σκέψη μου ήταν ότι ίσως οι Ρωμαίοι συμφώνησαν να αφήσουν τον Ιησού να ζήσει, με την προϋπόθεση να εγκαταλείψει τη χώρα και να μην εμφανιστεί ξανά. Ισως λοιπόν στην πραγματικότητα η ανάληψη στον ουρανό και στη συνέχεια η εξαφάνισή του συγκάλυπταν την αποχώρησή του από τη χώρα.
Αυτά πέρασαν από το μυαλό μου μέσα σε δύο δευτερόλεπτα από τη στιγμή που άκουσα την ερώτηση του φίλου μου. Αυτά που σκεφτόμουν την επόμενη ώρα ήταν: και πού πήγε; Τι έκανε; Ηταν 31, ίσως και 33 ετών. Θα μπορούσε πραγματικά να έχει σταματήσει το κήρυγμα και τη διάδοση του Λόγου; Και κάπου εκεί μπαίνει στο μυαλό μου για πρώτη φορά το όνομα Παύλος.
Ο Παύλος κάνει την εμφάνισή του στον δρόμο προς τη Δαμασκό, μετά τη σταύρωση του Ιησού. Εχει περίπου την ίδια ηλικία. Και ουσιαστικά γίνεται ο δημιουργός του χριστιανισμού. Το ερώτημα είναι αν στην ιστορία του κόσμου υπάρχει καλύτερο παράδειγμα ανθρώπου που έχει μεταμορφώσει έναν κόσμο μόνος του χωρίς να βοηθηθεί από κανέναν.
Ναι, έχουμε παραδείγματα ηγετών που κυβερνούσαν ολόκληρες χώρες ή πολεμιστών που κατέκτησαν ολόκληρες ηπείρους. Αλλά είχαν τη βοήθεια στρατού και δύναμης. Ο Παύλος ήταν μόνος του, αυτός και κάποιοι μαθητές που είχε επιλέξει προσωπικά ο ίδιος. Το πάθος, ο φλογερός ενθουσιασμός και οι ικανότητάς του είναι ασύγκριτα και εντυπωσιακά. Και όμως, ποτέ δεν συνάντησε τον Ιησού, δεν ήταν καν μαθητής του.
Στέκει λογικά η υπόθεση πως εάν ο Ιησούς είχε πραγματικά αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη χώρα για να σώσει την ίδια του τη ζωή, θα είχε κάνει αυτά που έκανε ο Παύλος.
- Ποιο είναι το περιεχόμενο της κριτικής που λάβατε σχετικά με την εργασία σας όταν εκδόθηκε;
- Το ενδιαφέρον είναι ότι σχεδόν όλοι οι κριτικοί, συμπεριλαμβανομένων των ακαδημαϊκών θεολόγων, αναφέρθηκαν πολύ θετικά στο βιβλίο. Ομως οι θεολόγοι δεν είναι έτοιμοι να παραδεχτούν ανοιχτά ότι κάποια από αυτές τις δύο υποθέσεις θα μπορούσε να είναι σωστή.
Κατ' ιδίαν διατίθενται να μιλήσουν με αρκετά διαφορετικό τρόπο.
Πριν από λίγους μήνες υπερασπίστηκα το βιβλίο μου στο τμήμα Θεολογίας του Πανεπιστημίου του Λουντ, στη Σουηδία. Ηταν διεξοδική διαδικασία, με έναν ακαδημαϊκό αντίπαλο, παρουσιάσεις, επιχειρηματολογία υπεράσπισης κ.λπ. Επρόκειτο για μια ανοιχτή συζήτηση στην οποία ήμουν μόνη μου. Οταν γύριζα σπίτι έτυχε να πάρω το ίδιο τρένο με τον αντίπαλό μου. Καθώς σηκωνόταν να φύγει, το τελευταίο πράγμα που είπε ήταν: «Αν αυτά που είπες είναι σωστά, θα ήταν καταστροφικό».
Νομίζω πως είναι σημαντικό να υπογραμμίσω ότι το βιβλίο μου ασχολείται μόνο με τον ιστορικό Ιησού και όχι με τις θεολογικές πτυχές του. Δεν έχω άποψη για το αν ο Ιησούς ήταν πράγματι ο υιός του Θεού ή όχι. Θα μπορούσε και να είναι. Αλλά αυτό που μπορώ να πω είναι πως πράγματι μπορούμε να βρούμε τον Ιησού σε ιστορικές πηγές πέρα από την Καινή Διαθήκη. Κάποιοι ακαδημαϊκοί, μάλιστα, λένε πως στην πραγματικότητα αυτό είναι κάτι θετικό για τον χριστιανισμό. Στο παρελθόν έχει αναφερθεί η απουσία του Ιησού από τις ιστορικές πηγές.
- Πώς καταλήξατε να ισχυρίζεστε ότι ο Παύλος και ο Ιησούς είναι βασικά το ίδιο πρόσωπο;
Εχει υποστηρίξει κάτι παρόμοιο κάποιος άλλος ιστορικός ερευνητής στο παρελθόν;
- Κανένας δεν είχε ποτέ υποθέσει κάτι τέτοιο, γεγονός που με αφήνει κατάπληκτη. Υπάρχουν πάρα πολλά βιβλία που αφήνουν να εννοηθεί ότι ο Ιησούς δεν πέθανε πάνω στον σταυρό (μεταξύ των σύγχρονων συγγραφέων πάνω στο θέμα μπορούμε να σημειώσουμε τους George Moore, Frank Harris, Ernest Brougham Docker, D.H. Lawrence, Robert Graves κ.ά.).
Ομως κανένας από αυτούς δεν παρουσίασε την υπόθεση ότι μπορεί να εξελίχθηκε στον αληθινό απόστολο του χριστιανισμού, δηλαδή τον Παύλο. Οταν πέρασε για πρώτη φορά αυτή η σκέψη από το μυαλό μου, πριν από σχεδόν τριάντα χρόνια, σκέφτηκα ότι επρόκειτο για μια θεωρία που θα ήταν αδύνατον να διερευνηθεί.
Το γεγονός ότι ο Παύλος πράγματι αναφέρεται πως συνάντησε τους Αποστόλους στην Ιερουσαλήμ στέκεται θεωρητικά ενάντια σε αυτήν τη θεωρία. Ηταν μόλις το 2005 όταν ξαφνικά αποφάσισα να εξετάσω πιο σοβαρά αυτή την υπόθεση - και φυσικά με διευκόλυνε το ότι σχεδόν όλα τα πρωτότυπα κείμενα, σχεδόν σε κάθε μετάφραση που επιθυμεί κανείς, υπάρχουν στο διαδίκτυο.
Αυτό που ανακάλυψα ήταν ότι αυτή η πολύ ανοιχτή ιδέα, ότι ο Ιησούς και ο Παύλος ίσως να ήταν το ίδιο πρόσωπο, στην πραγματικότητα θα μπορούσε να εξεταστεί ενδελεχώς μέσω των πραγματικών, υπαρκτών, επιστημονικούς επαληθεύσιμων ιστορικών γνώσεων που έχουμε για τον χώρο και τον χρόνο μέσα από μύθους και θρύλους. Τα προηγούμενα μπορούν να αλληλοδιαφωτιστούν μέσω των ψυχολογικών κινήτρων που θα μπορούσαν να έχουν αποτελέσει τη βάση για τις δράσεις των προσώπων και αν μη τι άλλο μέσα από αναγνώσεις και επανερμηνείες των ίδιων των κειμένων της Καινής Διαθήκης.
Κατέληξα σε έξι επιχειρήματα κατά της υπόθεσης ότι ο Ιησούς και ο Παύλος είναι το ίδιο πρόσωπο και σε δεκαέξι επιχειρήματα υπέρ αυτής. Νομίζω ότι κάλυψα όλα τα πιθανά επιχειρήματα κατά της υπόθεσης - τουλάχιστον έως σήμερα δεν έχω ακούσει κανένα επιπλέον. Οπότε δεν λέω ότι αποδεικνύεται η υπόθεση ότι ο Ιησούς και ο Παύλος είναι το ίδιο πρόσωπο, αλλά ότι υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα υπέρ αυτής της θέσης.
- Πείτε μας λίγα πράγματα για τον Παύλο. Ποιος ήταν ο ρόλος του στη διάδοση του χριστιανισμού σύμφωνα με την καθιερωμένη ιστορία;
- Πιο πάνω αναφέρθηκα σε ανθρώπους η δράση των οποίων κατάφερε να αλλάξει τον κόσμο. Νομίζω ότι η δράση του Παύλου τον κατατάσσει σε αυτή την ομάδα των προσωπικοτήτων. Σε ό,τι αφορά τις ιστορικές αποδείξεις για την ύπαρξη του Παύλου, η αλήθεια είναι ότι σπανίζουν. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι ιστορικοί εκείνης της περιόδου είχαν πολύ λίγα να πουν για τον Παύλο.
Ο Τάκιτος και ο Σουητώνιος θίγουν το θέμα των κινημάτων που φαίνονται να αποτελούν τα πρώτα χριστιανικά κινήματα στη Ρώμη στις αρχές του δεύτερου αιώνα. Αλλά δεν κατονομάζουν τον Παύλο, τουλάχιστον όχι εμφανώς. Αναφορά δεν γίνεται ούτε από τον Ιώσηπο (και αυτό μάλλον ακούγεται λογικό καθώς ο ιστορικός επικεντρώθηκε στην Παλαιστίνη, ενώ ο Παύλος δραστηριοποιήθηκε περισσότερο εκτός αυτής).
Υπάρχουν απόκρυφα κείμενα και μια υπόθεση που λέει πως θα μπορούσε να είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Απολλώνιο τον Τυανέα, αλλά η αλήθεια είναι πως έχουμε πολύ λίγα ιστορικά στοιχεία, πέραν της Καινής Διαθήκης, γύρω από την ύπαρξη του Παύλου. Το ότι υπήρξε, όμως, φαίνεται αδιαμφισβήτητο. Κάποιος διέδωσε τον χριστιανισμό στη Μεσόγειο. Οπότε εφόσον η Καινή Διαθήκη αναφέρει ότι ήταν ο Παύλος, δεν υπάρχει λόγος να μην την πιστέψουμε. Το ότι ο χριστιανισμός αναπτύχθηκε με αυτό τον τρόπο είναι γεγονός.
Οπως υποστηρίζω στο βιβλίο μου, θεωρώ ότι ο Ιησούς (και, επομένως, πιθανώς ο Παύλος) ήταν ηγέτης ζηλωτών («ληστών» όπως τους αποκαλούσε οι Ιώσηπος). Δεν πιστεύω ότι οι άνθρωποι που ο Παύλος «διώξε» προτού φύγει από τη Δαμασκό ήταν χριστιανοί. Επρόκειτο μάλλον για Ρωμαίους και μη ζηλωτές Εβραίους (και ο Ιώσηπος δεν αναφέρει πουθενά τίποτε για χριστιανούς στην Ιουδαία και τη Γαλιλαίο ή οπουδήποτε αλλού).
Οπως ίσως θυμάστε, η δίωξη των χριστιανών από τον Παύλο άρχισε με τον λιθοβολισμό του Στέφανου. Υπάρχει μόνο ένα άτομο με το όνομα Στέφανος σε ολόκληρη τη Βίβλο. Και υπάρχει και άλλο ένα άτομο ονόματι Στέφανος στα γραπτά του Ιώσηπου. Υπάρχουν εμφανείς ομοιότητες: και οι δύο Στέφανοι δέχτηκαν την επίθεση όχλου σε έναν δρόμο έξω από την Ιερουσαλήμ. Η μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο είναι πως αυτός που μνημονεύεται από τον Ιώσηπο ήταν υπηρέτης Ρωμαίου αυτοκράτορα (και όχι κάποιος χριστιανός) και εκείνοι που του επιτέθηκαν ήταν «ληστές» (και όχι άνθρωποι του εβραϊκού συμβουλίου).
Παρεμπιπτόντως η λέξη «ζηλωτής» συνδέεται με τον Παύλο πολλές φορές και στις Πράξεις των Αποστόλων και στις επιστολές του. Αν πράγματι ο Ιησούς και ο Παύλος ήταν το ίδιο πρόσωπο, τότε πιστεύω πως αυτό που έγινε στον δρόμο για τη Δαμασκό ήταν κάποιο είδος μεταστροφής -μακριά από τον φανατισμό των ζηλωτών- προς την κατεύθυνση της μη βίας.
- Εχοντας διαβάσει τις επιστολές του Παύλου, ποιος νομίζετε πως ήταν ο αρχικός σκοπός του κηρύγματος του; Ποιο ήταν το είδος του ακροατηρίου στο οποίο στόχευε;
- Ο αρχικός στόχος του ήταν να προσεγγίσει τους Εβραίους της διασποράς. Το γεγονός πως αρχίζει να πηγαίνει σε συναγωγές για να κηρύξει υποστηρίζει αυτή την άποψη, όπως και τα λόγια του. Με τον καιρό, όμως, άρχισε να επικεντρώνεται όλο και περισσότερο στους πολυθεϊστές.
- Ποιες σημαντικές ομοιότητες εντοπίζετε μεταξύ του Παύλου και του Ιησού;
- Ο αιώνας πριν από την πτώση της Ιερουσαλήμ ήταν μια περίοδος κατά την οποία πραγματοποιήθηκαν έντονες προσπάθειες ερμηνείας της Βίβλου, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα pesharim (ερμηνείες) της Νεκρός Θάλασσας.
Οι συγγραφείς των pesharim πίστευαν ότι οι γραφές ήταν γραμμένες σε δυο επίπεδα, ένα εμφανές και ένα μυστικό. Από τα ευαγγέλια βλέπουμε ότι και ο Ιησούς ενθαρρύνει τους μαθητές του να αναζητήσουν το βαθύτερο νόημα των παραβολών του, την κρυμμένη ιστορία: «Ακόμη δεν κατανοείτε, δεν αντιλαμβάνεστε; Τόσο έχει σκληρύνει η καρδιά σας; Εχετε μάτια αλλά δεν μπορείτε να δείτε; Εχετε αυτιά και αδυνατείτε να ακούσετε;».
Ισως να μην είναι πολύ παρατραβηγμένη η ιδέα πως η αφήγηση της ζωής του Ιησού, ενός πραγματικού άρχοντα των παραβολών, θα χρησιμοποιούσε αυτή την τεχνική της γραφής σε δυο επίπεδα (ένα προφανές και ένα κρυφό) για την ερμηνεία της.
Αξίζει να σημειωθεί πως όταν βλέπουμε ομοιότητες μεταξύ των γραπτών του Ιώσηπου και της Καινής Διαθήκης σχεδόν κάθε λέξη στην αφήγηση της δεύτερης μοιάζει να έχει σημασία. Αλλά η δράση είναι κάποιες φορές διαφορετική ή ακόμη και εντελώς ανεστραμμένη. Σε δυο τουλάχιστον περιπτώσεις μια ειρηνική ενέργεια στα ευαγγέλια αντιστοιχεί σε μια βίαιη στα γραπτά του Ιώσηπου.
Οι αφηγήσεις των ευαγγελίων από μόνες τους δεν παρέχουν στον αναγνώστη αρκετά στοιχεία για την εξαγωγή συμπερασμάτων πέραν της γνωστής ιστορίας. Περιστασιακές παραδοξότητες, όπως η ονοματοδοσία των ζηλωτών ηγετών ή η συμβουλή του Ιησού στους μαθητές του να αγοράσουν ξίφη, παραμένουν ανεξήγητες. Μόνο όταν συγκρίνουμε τα γραπτά του Ιώσηπου με εκείνα της Καινής Διαθήκης μπορούν να εντοπιστούν ορισμένες ομοιότητες και κάποιες πιθανές υποκείμενες μορφές αφήγησης. Η σημασία αυτών των ομοιοτήτων είναι φυσικά θέμα ανοιχτό σε ερμηνείες.
Σε ό,τι αφορά τις σημαντικές ομοιότητες μεταξύ του Ιησού και του Παύλου, στο βιβλίο μου έχω μια λίστα με δεκαέξι παραδείγματα. Αναφέρονται σε ομοιότητες στη γλώσσα και τη χρήση μεταφορών, στον τρόπο διδασκαλίας και ζωής, στις δοκιμασίες (σχεδόν οι ίδιες μέχρι την σταύρωση), στον τόπο καταγωγής (σύμφωνα με τον Ιερώνυμο), στις συνθήκες της παιδικής ηλικίας, σε κάποιου είδους προνομιούχα σχέση με της ρωμαϊκές αρχές κ.λπ.
Το πιο αξιοπρόσεκτο είναι πως τα ίδια τα κείμενα της Καινής Διαθήκης δίνουν κάποια στοιχεία (σύμφωνα με την παράδοση των pesharim). Οπότε αξίζει να σημειωθεί πως η Καινή Διαθήκη όχι μόνο μας δείχνει εντυπωσιακές ομοιότητες στις δοκιμασίες του Ιησού και του Παύλου, αλλά διασώζει και το περιστατικό με τον διοικητή που λέει στον Παύλο όταν τον συλλαμβάνει: «Δεν είσαι εσύ, λοιπόν, ο Αιγύπτιος ο οποίος πριν από λίγο καιρό ηγήθηκε μιας εξέγερσης και μαζί με τέσσερις χιλιάδες sicarii (πολεμιστές) βγήκε στην έρημο;».
- Αν, όπως λέτε, ο Παύλος και ο Ιησούς είναι το ίδιο πρόσωπο, ποιες είναι οι πτυχές της χριστιανικής θρησκείας που αυτόματα «τραντάζονται» σε θεολογικό επίπεδο;
Οπως έχω ήδη αναφέρει, η θεωρία μου ασχολείται μόνο με τον ιστορικό Ιησού. Οι θεολογικές επιπτώσεις μπορεί να είναι ασήμαντες - εξαρτάται από την αξία που αποδίδει κάποιος στα ιστορικά ζητήματα.
- Πιστεύετε ότι μια θεωρία όπως η δική σας θα μπορούσε να βρει ανταπόκριση στους χριστιανούς; Ειδικά από τη στιγμή που αρνείστε την ανάσταση του Ιησού.
- Στη Σουηδία ακόμη και ορισμένοι επίσκοποι αναιρούν την ανάσταση του Ιησού. Σίγουρα δεν πρόκειται για το σημαντικότερο σημείο που αναδεικνύει η θεωρία μου.
- Υπάρχουν αρχαιολογικά και ιστορικά ευρήματα που θα μπορούσαν να στηρίξουν την υπόθεση ότι ο Παύλος και ο Ιησούς ήταν το ίδιο πρόσωπο;
- Από αρχαιολογικής άποψης φαντάζει μάλλον αμφίβολο. Από ιστορικής πλευράς, όμως, όλα τα στοιχεία που χρησιμοποίησα προέρχονται από αρχαίες πηγές. Οι πιο πρόσφατες πρωτογενείς πηγές μου είναι η Γκεμαρά από το Ταλμούδ (5ος-6ος αιώνας) και το Κοράνι (7ος αιώνας).
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ
Δημοσίευση σχολίου