Το ημερολόγιο των ΕΑΜικών διλημμάτων

 Καταγραφή μέρα μέρα από το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ. «Ο καλόβολος αφέντης και ο δύστροπος κολλήγος». 

 Στις σελίδες που ακολουθούν παρουσιάζουμε το πρώτο μέρος του ημερολογίου του ιστορικού στελέχους του ΚΚΕ Γιάννη Ζέβγου (Ταλαγάνη). Μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ και εθνοσύμβουλος της ΠΕΕΑ, ο Ζέβγος ήταν ένας από τους έξι υπουργούς του ΕΑΜ στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου. Στις ημερολογιακές του καταγραφές παρακολουθούμε την πορεία του από την άφιξή του στο Κάιρο στις 31 Αυγούστου 1944 και την ορκωμοσία του ως υπουργού Γεωργίας (2 Σεπτεμβρίου) μέχρι την εγκατάσταση της κυβέρνησης Παπανδρέου στην Αθήνα (18 Οκτωβρίου).

 

 

Διαταγή του ΕΛΑΣ της 3ης Νοεμβρίου 1944 που καλεί τις μονάδες του να συνδράμουν τις βρετανικές δυνάμεις βάσει της Συμφωνίας της Καζέρτας

Τα γραπτά του καταγράφουν τα διλήμματα της πολιτικής του ΚΚΕ, τις αντιθέσεις στους κόλπους του ΕΑΜ και τις βρετανικές πιέσεις στο κρίσιμο διάστημα πριν από την Απελευθέρωση. Αναδεικνύεται η έντονη αντίθεση του ΕΑΜ με τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα (Λαϊκούς – Φιλελεύθερους) ως προς την αντιμετώπιση των Ταγμάτων Ασφαλείας, οι προσπάθειες Παπανδρέου και Βρετανών να δεσμεύσουν το ΕΑΜ ως προς το ζήτημα της εξουσίας, η μέριμνα του ΕΑΜ για τους κλεισμένους στα σύρματα οπλίτες του κινήματος των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στη Μέση Ανατολή καθώς και οι προετοιμασίες για την αποστολή επισιτιστικής βοήθειας στη χώρα –επί πιστώσει (sic!)– αμέσως μετά την Απελευθέρωση.

 

Γιάννη Ζέβγου, Ημερολόγιο (31 Αυγούστου 1944 – 18 Οκτωβρίου 1944): Α΄ Μέρος

■ 31 Αυγούστου. Το βράδυ φτάνουμε στο Κάιρο. Κανένας δεν περιμένει στο αεροδρόμιο. Έρχεται ο Μάθιους [ταγματάρχης Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής, διερμηνέας μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των Βρετανών]. Μας πάνε σε δικό τους σπίτι. Ο Μιλτιάδης [Πορφυρογέννης, ΕΑΜ/ΚΚΕ, υπουργός Εργασίας] και ο Ηλίας [Τσιριμώκος, ΕΑΜ, υπουργός Εθνικής Οικονομίας] πάνε στον Πρόεδρο [της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, Γ. Παπανδρέου].

■ 2 Σεπτέμβρη. Έχουμε 2ωρη συνέντευξη με Παπανδρέου. Βασικά συμφωνούμε. Ορκιζόμαστε το μεσημέρι. Το βράδυ βλέπω Ματσ., Αθανασιάδη [ΕΑΣ-Εθνικός Απελευθερωτικός Σύνδεσμος, Κάιρο), Β. Νεφελούδη [ΚΚΕ, Επιτροπή Συντονισμού Αγώνα Μ. Ανατολής] και Σαλά [ΚΚΕ, γενικός γραμματέας Κεντρικού Γραφείου Αντιφασιστικών Οργανώσεων Μέσης Ανατολής]. Δεν έχουμε νιώσει ακόμα το έγκλημα της εξέγερσης [στάση του Βασιλικού Ελληνικού Στρατού Μέσης Ανατολής τον Απρίλιο 1944 η οποία κατεπνίγη από τους Βρετανούς].

 ■ 3 Σεπτέμβρη. Βλέπω Λήπερ [Reginald Leeper, Βρετανός πρεσβευτής στην ελληνική κυβέρνηση Καΐρου] Θέλει να μ’ αναγκάσει να δεχθώ αναντίρρητη μετάβαση κυβέρνησης στην Ιταλία. Μια κουβέντα μιας ωρας, φαίνεται σαν καλόβολος αφέντης σε δύστροπο κολλήγο. Το πρωί έκτακτο Υπουργικό Συμβούλιο για αποδοχή όρων ανακωχής με Βουλγαρία δίχως τροποποιήσεις για αποφυγή καθυστέρησης. Ο Θεοτόκης [Λαϊκός, υπουργός Επισιτισμού] παρισταίνει τον υπερπατριώτη. Την άλλη μέρα υποβάλλει παραίτηση δήθεν για αυτό. Πραγματικά για την είσοδό μας στην κυβέρνηση. Κάνουμε έντονη κριτική στις τροποποιήσεις για ευθύνη βουλγαρικού λαού, για κατοχή βουλγαρικών εδαφών, για ανάγκη επιβολής δημοκρατικών ελευθεριών στη Βουλγαρία [η Βουλγαρία έχει συνθηκολογήσει στις 8 Σεπτεμβρίου με την είσοδο του βουλγαρικού στρατού]

 ■ 4 Σεπτέμβρη. Υπουργικό Συμβούλιο πολύωρο για γραμμή Κυβέρνησης. Ο Παπανδρέου διαβάζει σύμφωνο Λιβάνου. Στέκεται στην αποκήρυξη ταγμάτων. Εισηγείται ικανοποιητικά αποκήρυξή τους και καταδίκη τους. Στέκεται στην αυτοδικία και σε δικαίωμα Κυβέρνησης για κολασμό και διατήρηση τάξης. Ζητά πειθαρχία όλων των οργανώσεων. Ο Σβώλος [ΕΑΜ, υπουργός Οικονομικών, πρόεδρος ΠΕΑΕΑ] εξ ονόματος όλων μας κάνει επιφύλαξη για σημασία όρκου με την έννοια ότι θα γίνει δημοψήφισμα που θα καθορίσει την επάνοδο ή όχι. Επίσης αναφέρεται στο τηλεγράφημα Βενιζέλου – Ρέντη – Μυλωνά [Φιλελεύθεροι, έως τις 30.8.1944 υπουργοί της κυβέρνησης Παπανδρέου], το σχετικό με την επέμβαση Αγγλίας για Παπανδρέου και δηλώνει ότι αυτή η επέμβαση δε μπορεί να αποτελέσει προηγούμενο. Παπανδρέου διαμαρτύρεται ότι δε μένει πρωθυπουργός χάρη σε επέμβαση.

 

Τα υπομνήματα που αντάλλαξαν ο ΕΛΑΣ με τις βρετανικές και ελληνικές κυβερνητικές δυνάμεις κατά τα Δεκεμβριανά (αριστερά). Η παράθεση της Συμφωνίας της Καζέρτας του Σεπτεμβρίου του 1944 (δεξιά)

Ο Πορφυρογέννης σα γραμματέας του ΕΑΜ εκθέτει θέση μας για προδότες. Μιλούν διαδοχικά όλοι. Χέλμης [Λαϊκός, υπουργός Σιδηροδρόμων και Αυτοκινήτων] ζητάει να προστατευτούν άνθρωποι Ταγμάτων. Επιμένει στην εξασφάλισή τους. Τον υποστηρίζουν Λόντος [Λαϊκός, υπουργός Προνοίας και Κρατικής Αντιλήψεως] και Τσακόπουλος [Λαϊκός, υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου]. Ζέβγος εκθέτει εθνική πολιτική ΚΚ και για ενότητα. Τονίζει ανάγκη ηθικού εξαγνισμού.

Εξηγεί ζήτημα αυτοδικίας σαν άμυνα του αγώνα και βεβαιώνει πειθαρχία λαού. Σχετικά με το ζήτημα μεταφοράς κυβέρνησης, Ο Παπανδρέου δηλώνει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα μεταφοράς ή όχι. Πρόκειται για παρμένη απόφαση και έχουν γίνει όλες οι ετοιμασίες χάρις, σ’ επιμονή Άγγλων. Θα ακολουθήσουν υπηρεσίες διεθνείς, οικονομικές, κλπ. Διαμαρτυρόμεθα για αυτήν την απόφαση. Ζητάμε αναβολή μεταφοράς που είναι ορισμένη για τη τετάρτη Σεπτεμβρίου. Οι Άγγλοι μας δίνουν 24ωρη αναβολή.

«Ασπίδα» για τα Τάγματα Ασφαλείας

■ 6 Σεπτέμβρη. Μπαίνει πρόβλημα ΠΕΕΑ [Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης – «Κυβέρνηση Βουνού»] απ’ αφορμή δημοσίευση σχετική. Σε Υπουργικό Συμβούλιο ο Παπανδρέου εισηγείται το διάγγελμα της κυβέρνησης. Δεν είναι ικανοποιητικό πλέρια. Δεν κατονομάζει ειδική ασφάλεια. Μιλάει υπερβολικά για συγκράτηση λαού και χαρακτηρίζει εχθρούς του λαού τους εκδικούμενους.

Δε μνημονεύει θύματα αγώνα. Ξεχωρίζει εμφύλιο πόλεμο. Ζητάμε ορισμένες τροποποιήσεις και αλλαγές. Ο Λόντος επιμένει πως δεν υπάρχουν προδότες. Τροποποιείται το κείμενο ιδίως στο σημείο πως όλες οι με οποιοδήποτε όνομα οργανώσεις συνεργάζονται με τον καταχτητή. Επιμένουμε σε ολόπλευρη καμπάνια με όλα τα μέσα. Ύστερα από Συμφωνία με Παπανδρέου ο Πορφυρογέννης με Τσάτσο [Φιλελεύθερος, υπουργός Δικαιοσύνης] ανέλαβαν να ετοιμάσουμε απόφαση για απόλυση άμεση κρατουμένων Αιγύπτου. Το απόγευμα επισκεπτόμαστε Σοβιετική Πρεσβεία. Υπάρχει μονάχα ο γραμματέας. Τη νύχτα φεύγουμε και φτάνουμε το απόγευμα της 7 Σεπτέμβρη στη Νεάπολη. Το Αμερικανικό φρουραρχείο αγνοεί την ιδιότητά μας και ύστερα από ημίωρο χάζεμα, μας δίνουν αυτοκίνητο και μας μεταφέρει στην πόλη Κάζα ντι Τιρένα. Κανένας δε μας δέχεται σαν Κυβέρνηση.

■ 7 Σεπτέμβρη. Ο Παπανδρέου και ο Σβώλος γίνονται δεχτοί από τον Ουίλσωνα [Henry Maitland Wilson, ανώτερος διοικητής Συμμαχικών Δυνάμεων Μεσογείου] Τους μιλάει, ιδίως στον Σβώλο για συνεργασία ΕΛΑΣ με αποβατικό στρατό, όταν θα γίνει απόβαση που δεν είναι σύντομη. Ζητούν αποχώρηση Βουλγάρων και γρήγορη απελευθέρωση.

Προβλήματα

Οι Βενιζελικοί είχαν υποβάλει παραίτηση από τις 26 Αυγούστου γιατί τους αγνόησε ο Παπανδρέου στο ταξίδι του στην Ιταλία. Γιατί δεν έστειλε δυο ανθρώπους του Βενιζέλου στην Κρήτη. Στο μεταξύ ο Βενιζέλος είχε προτείνει δύο φορές στο Υπουργικό Συμβούλιο να ακολουθήσουν δυναμικές λύσεις. Ο Παπανδρέου παρέλαβε τις παραιτήσεις και ανακοίνωσε στις 30 Αυγούστου οπότε αυθημερόν όρκισε το Σοφούλη [Εμμανουήλ Σοφούλης, υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου] Χέλμη και Τσακόπουλο. Επιδιώκει να αποφύγει ενιαίο ενδοκυβερνητικό μέτωπο Βενιζέλου – κομμουνιστών.

Ο Σοφιανόπουλος συνεργάζεται μαζί με Βενιζέλο και επιζητεί να δώσει δική του λύση. Θα ήταν λάθος να συνταυτίσουμε την τύχη μας μαζί τους. Όμως ζητήσαμε την εξεύρεση τρόπου επαναφοράς τους. Δυσαρεστήθηκαν γιατί δεν τους ακολουθήσαμε. Δημοσιογράφοι – Σκούρας [Γιώργος Σκούρας, Ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας, Greek War Relief Association και Office of Strategic Services Καΐρου]. Δίνουμε συνεντεύξεις, υλικά, ανταποκρίσεις για ΕΑΜ. Επιδιώκουμε οργανωτική και ιδεολογική ενίσχυση. Λύση ζητήματος κρατουμένων. Κύπρο, Αμερικάνοι δε θέλουν μεταφορά σε Ιταλία. Σε Λάιο [Δημήτριος Λάιος, αρχηγός ΓΕΣ 1943-1944;] πληρώνουν 1000 χρ. λίρες το μήνα χωρίς απόδοση λογαριασμού. Ο Υφυπουργός των Οικονομικών [Άγγελος Αγγελόπουλος, ΕΑΜ] κόβει αυτό το κονδύλι.

■ 8 Σεπτέμβρη. Το απόγευμα Υπουργικό Συμβούλιο. Ανακοινώσεις για επίσκεψη σε Ουίλσων. Οξεία κριτική για εμφάνιση κυβερνησης σαν ταξιδιωτών και μονόπλευρης προσανατολισμένης εξωτερικά. Μιλούν Κανελλόπουλος, Τσιριμώκος, Ασκούτσης [ΕΑΜ, υπουργός Συγκοινωνίας]. Γίνεται επιτροπή από τους τρεις για να μελετήσει το ζήτημα και να εισηγηθεί. Γίνεται εισήγηση για το ζήτημα Αιγύπτου από τον Τσάτσο. Προτείνεται απόφαση που απολύει πολίτες κρατουμένους, αναστέλλει ποινή μελλοθανάτων, ολική ή μερική χάρη σε καταδίκους, απολύει και κατατάσσει σε μονάδες εκπαίδευσης οπλίτες [καταδικασμένοι από στρατοδικεία για το κίνημα των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων της Μέσης Ανατολής]. Σε αναμονή αξιωματικούς. Ο Λόντος έχει αντίθετη γνώμη για οπλίτες αλλά συμφωνεί. Ο Καρτάλης επίσης επικαλείται κοινή γνώμη εξωτερικού. Επιμένει και για αξιωματικούς να αποτεχθούν. Γίνεται δεκτό.

■ 9 Σεπτέμβρη. Συνεργασία με πρόεδρο για ζητήματα εκλαΐκευσης αποκήρυξης ταγμάτων. Επιμένουν σε μη κατονομασία ΠΑΟ [Πανελλήνια Απελευθερωτική Οργάνωση, συνεργαζόμενο με Γερμανούς ένοπλο σώμα στη Μακεδονία] και Μπουραντά [Νικόλαος Μπουραντάς, αρχηγός μηχανοκίνητου σώματος Αστυνομίας Πόλεων]. Συμφωνάν να ζητήσουν αποκήρυξη από αρχηγείο του ΠΑΟ. Συμφωνάν για Τάγματα Ασφαλείας, ΕΑΣΑΔ [Εθνικός Αγροτικός Σύνδεσμος Αντικομμουνιστικής Δράσης], ΕΕΕ [Εθνική Ένωση Ελλάς, φιλοναζιστική οργάνωση], Παπαδόγκωνα [Διονύσιος Παπαδόγκωνας, αρχηγός Ταγμάτων Ασφαλείας Πελοποννήσου], Λάμπρου [Ειδική Ασφάλεια], Πλυτζανόπουλον [Ιωάννης Πλυτζανόπουλος, συνταγματάρχης, διοικητής 1ου Ευζωνικού Τάγματος Αθηνών], Καπετζώνη [Γιώργος Καπεντζώνης, ταγματάρχης, στέλεχος φιλοβασιλικής οργάνωσης Στρατιωτικής Ιεραρχίας].

Επισιτιστική βοήθεια επί πιστώσει

■ 10 Σεπτέμβρη. Συνέρχεται επιτροπή ανασυγκρότησης και ακούει σύντομη εισήγηση Κανελλόπουλου. Πρόκειται να ενισχύσουν την Ελλάδα η Ούνρα και η ΕΜ-ΕΛ. Η πρώτη διεθνής οργανισμός. Η δεύτερη του στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Και οι δύο θα ικανοποιήσουν ελαττωματικά τις πρώτες ανάγκες. Θα δώσουν πρώτες βοήθειες. Και οι δυο θα δώσουν επί πιστώσει.

■ 11 Σεπτέμβρη. Υπουργικό Συμβούλο, μικροζητήματα της εγκατάστασης. Ανακοινώνεται ότι ο Λήπερ δέχεται την απόφαση για ρύθμιση ζητήματος Μέσης Ανατολής και μέσου στρατηγειου θα διευκολύνει πρακτικά τη λύση του. Μπαίνει το ζήτημα των κατεχομενων εδαφών από Βουλγαρία και αποφασίζεται να ζητηθεί από Σοβιετική Ένωση η επεμβασή της για εκκένωση. Το βράδυ έρχεται ο Τζήμας [Ανδρέας Τζήμας, ΚΚΕ, σύνδεσμος Γενικού Στρατηγείου ΕΛΑΣ στο Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό του Τίτο στη Γιουγκοσλαβία].

■ 12 Σεπτέμβρη. Πληροφορία δελτίου του Αγγλικού Στρατηγείου ότι ο Σαράφης [Στέφανος Σαράφης, Γενικό Στρατηγείο ΕΛΑΣ], κινητοποίησε δύο μεραρχίες του ΕΛΑΣ για την κατάληψη της Αθήνας, προκαλεί αναστάτωση. Ο κ. Παπανδρεόυ ετοιμάζει τηλεγράφημα στο στρατηγείο του ΕΛΑΣ και ζητά «όπως καμία στρατιωτική ενέργεια μη εκτελείται άνευ εγκρίσεως του συμμαχικού στρατηγείου». Το πράγμα σημαίνει αχρήστευση των ένοπλων ελληνικών δυνάμεων και αρνιέμαι ρητά. Ο Σβώλος με τον Πορφυρογέννη επιμένουν να δεχθούμε. Αρνιέμαι και σε συνεργασία με τον Παπανδρέου και ορισμένους υπουργούς φαίνονται οι πραγματικές διαθέσεις. Ο Κανελλόπουλος [Παναγιώτης Κανελλόπουλος, υπουργός κυβερνήσεων Μ.Α.] λέει ότι βρίσκει προτιμότερο να παίρνουν τις πόλεις τα Τάγματα Ασφαλείας παρά ο ΕΛΑΣ γιατί θα γίνεται Εμφύλιος Πόλεμος. Έρχεται τηλεγράφημα ότι την Καλαμάτα την κατέχουν τα Τάγματα. Ο κ. Παπανδρέου μεταδίδει ότι το συμμαχικό στρατηγείο μετακινεί ορισμένες δυνάμεις για την Ελλάδα, ότι πάμε για απόβαση. Όλοι ζητούν όπως γίνει συντονισμός αλεξιπτωτιστών, αστυνομίας, εθνικών οργανώσεων για κατάληψη Αθήνας. Ο κ. Παπανδρέου αναλαμβάνει να συνεργαστεί με το στρατηγείο για διατύπωση πρότασης στον ΕΛΑΣ.

Συνεδρίαση επιτροπής τύπου. Ζέβγος – Τσάτσος – Τσιριμώκος – Σβώλος. Σύμφωνοι για απαγόρευση έκδοσης εφημερίδων 4ης Αυγούστου και κατοχής. Ο Τσάτσος ζητά αφαίρεση δικαιώματος δημοσιογραφίας απ’ όλους τους ιδιοχτήτες.

■ 13 Σεπτέμβρη. Επιτροπή ανασυγκρότησης, εισηγείται ο κ. Κανελλόπουλος. Συμπέρασμα ότι έχει ετοιμαστεί προμήθεια αναρκετή μόνο τροφίμων από την ΕΜ-ΕΛ επιμελητεία συμμαχικού στρατηγείου. Η ΟΥΝΡΑ τίποτε και θα προμηθεύσει αργά. Αποκλείεται ταυτόχρονα εφοδιασμός από Ερυθρό Σταυρό. Με πληρωμή. Όχι στέγαση και παραγωγή. Μεταφορικά μέσα αρκετά γιατί ο εμπορικός μας στόλος θα δουλέψει στον Ειρηνικό. Θα μας δοθούν 50 αυτοκίνητα. Η ΕΜ-ΕΛ τα τοποθέτησε σε αποθήκες στα λιμάνια απ’ όπου θα μας τα παραδίδει.

■ 13 Σεπτέμβρη. Έκτακτο Υπουργικό Συμβούλιο. Ο κ. Πρόεδρος εισηγείται την ανάγκη διορισμού κυβερνητικών αντιπροσώπων σε νησιά Αιγαίου, Ιονίου και Πελοπόννησο που απελευθερώνονται. Προτείνει αποστολή κυβερνητικής αντιπροσωπείας σε στρατηγείο ΕΛΑΣ. Γίνεται συζήτηση. Ο Λόντος ξαναφέρνει το ζήτημα προστασίας ταγμάτων. Ο πρόεδρος ζητά όπως γίνονται δεκτά σε αγγλικό στρατηγείο. Αποκρούουμε απόψεις. Αναβάλλεται λήψη απόφασης. Ο Κανελλόπουλος διαβάζει αγγλική προκήρυξη μεταφράζοντάς την προς τον ελληνικό λαό. Διαμαρτύρεται ο Ασκούτσης για διάβασμα αγγλικού κειμένου. Γίνεται επιτροπή Κανελλόπουλου και Τσιριμώκου για διόρθωσή της. Ανακοινώνεται τηλεγράφημα για σφαγές ΕΛΑΣ σε Ηλεία «αντισταμένων πολιτών». Διαμαρτύρομαι εντονότατα για συνεχιζόμενη συκοφαντική καμπάνια. Ανακοινώνεται άλλο για επίσης ζερβικού τμήματος μαχομένων κατά Γερμανών. Ο κ. Δραγούμης [Φίλιππος Δραγούμης, Λαϊκός, υφυπουργός Εξωτερικών] ανακοινώνει ότι Άγγλος ταξίαρχος που γύρισε από βουνά είδε Ζέρβα και Σαράφη και του τόνισαν έντονα ότι δεν περιμένουν άλλο παρά διαταγές της κυβέρνησης στην οποία πειθαρχούν. Ο Τσάτσος πάει σε Αίγυπτο για εφαρμογή απόφασης.

■ 14 Σεπτέμβρη. Σε συνεργασία μας για χαρακτήρα αποστολής κυβερνητικού αντιπροσώπου στην Πελοπόννησο, επιμένουν όλοι για κατάργηση διοικητικής επιτροπής ΠΕΕΑ και υπεράσπιση αυτοδιοίκησης. Επιμένω κατηγορηματικά στη διατήρηση όλου του τωρινού μηχανισμού και της διοικητικής επιτροπής μαζί. Ο Σβώλος μιλάει με Παπανδρέου αόριστα για μη θίξιμο τωρινών θεσμών και για εκκρεμή ζητήματα αντιβασιλείας, ιδίως εξωτερικής πολιτικής και αξιωματικών Αιγύπτου αποστρατευμένων. Ο Παπανδρέου δέχεται επαναφορά τους. Θέλει να αποφύγει τη δυνατότητα εκμετάλλευσης από βενιζελικούς. Προτείνει στο Σβώλο να πάει να ταχτοποιήσει το ζήτημα. […]

Τηλεγράφημα σε Τσώρτσιλ και Ρούσβελτ για τρόφιμα

■ 15 Σεπτέμβρη. Η ΕΜ-ΕΛ δίνει κατάλογο ειδών που θα στείλει στην Ελλάδα. Εξόν από 50.000 τόνους σιτάρι το μήνα τ’ άλλα είναι μηδαμινά.
Συμφωνούμε με πρόεδρο και στέλνεται τηλεγραφική αίτηση σε Τσώρτσιλ και Ρούσβελτ για αύξηση ποσοστήτων. Πάμε στην Πομπηία. Άλλος κόσμος, άλλες εντυπώσεις, άλλα συναισθήματα, άλλες σκέψεις για 2-3 ώρες.

■ 16 Σεπτέμβρη. Ο κ. Παπανδρέου τηλεγραφεί σε Τσάτσο να τακτοποιήσει το ζήτημα των αποστρατευμένων αξιωματικών.

■ 17 Σεπτέμβρη. Υπουργικό συμβούλιο για νομισματικό ζήτημα. Σε συνεργασία μας πριν ο Άγγελος επιμένει στη φορολογία χαρτονομίσματος. Συμφωνάν και Χέλμη οι άλλοι μαζί του. Επιμένω ότι θα βαρύνει το λαό και είναι ολότελα απολίτικη και αντιλαϊκή ενέργεια. Την εισηγείται το Υπουργικό Συμβούλιο. Τη δέχονται όλοι πλην Καρτάλη. Ο Παπανδρέου ανακοινώνει ότι ο Παύλος [διάδοχος του θρόνου] δε θαρθει στην Ιταλία όπως ζητούσε με την επέμβαση των Άγγλων. Ο Λόντος μού γνωρίζει ότι έχει καταστάσεις για κρατούμενους από το ΕΑΜ σε στρατόπεδο έως 6.000 πολιτών.

■ 18 Σεπτέμβρη. Ξανασυζητούμε αναμεταξύ μας το νομισματικό, ο Άγγελος [Αγγελόπουλος] συμφωνεί να εισηγηθεί διαφορετική πρόταση στο Υπουργικό Συμβούλιο και προτείνει για να αφεθεί έτσι το χαρτονόμισμα να βγάνουμε εμείς λίγο πολύ και μετά ορισμένο χρονικό διάστημα να εκδώσουμε καινούργιο χαρτονόμισμα και με αυτό να ανταλλαχτεί το παλιό. Αφήνεται σε επιτροπή να αποφασίσει το ζήτημα από Υπουργό και Υφυπουργό Οικονομικών.

Ο Παπανδρέου ανακοινώνει τηλεγράφημα πρεσβευτή μας από Μόσχα για συνομιλία με Βισίνσκυ του μιλάει ευνοϊκά για υποστήριξη Ελληνικών δικαίων όπως και κάθε ειρηνόφιλης χώρας από τη Σοβιετική Ένωση. Δεν ξεχωρίζει λαούς από φυλετική καταγωγή.

Στο διάλειμμα των διαπραγματεύσεων στην Κάβα ντέι Τιρένι. Γιάννης Ζέβγος, Θεμ. Τσάτσος, Χρ. Σγουρίτσας και Γεώργιος Παπανδρέου

Ο Παπανδρέου ανακοινώνει τηλεγράφημα Μυτιλήνη επιτροπή ΕΑΜ επέβαλε τάξη και αρχές. Στη Χίο το ίδιο. Εδώ σύμφωνα με Ραφαήλ, πρεσβευτή Άγκυρας, πιάστηκαν 70 και σκοτώθηκαν 9. Ο Ζέρβας τηλεγραφεί ότι 10.000 πρόσφυγες καταδιωκόμενοι ΕΑΜ έφυγαν από Ρούμελη σε Λευκάδα και ζητά λεφτά για την περίθαλψή τους. Ανακοινώνει μυθιστορηματικές συγκρούσεις με Γερμανούς για επιθέσεις εναντίον του από τον ΕΛΑΣ που συνεργάζεται δήθεν με μπαλίστες.

Μάντακας [Εμμανουήλ Μάντακας, υποστράτηγος, ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, γραμματέας Στρατιωτικών ΠΕΕΑ] τηλεγραφεί ότι στην Αθήνα συνεχίζονται σφαγές πολιτών και Σαράφης χαιρετίζει κυβέρνηση. Σοφούλης τηλεγραφεί ότι επιτροπές ΕΑΜ του ζητάν συμφωνία – υποταγή και επαναστατική προκήρυξη για εξέγερση. Γίνεται συζήτηση. Οι Λόντος – Ράλλης [Πέτρος Ράλλης, υπουργός Αεροπορίας] διαμαρτύρονται για σφαγή Χίου. Ζητάν δηλώσεις ότι δεν θα γίνει απόπειρα κατάληψης της εξουσίας στην Αθήνα. Ο Παπανδρέου μιλά ότι για την ύπαιθρο ο ΕΛΑΣ παίρνει εξουσία για κυβέρνηση. Ξεχωρίζει ζήτημα Αθήνας. Επιμένει σε δήλωσή μας ότι δε θα γίνει βίαια κατάληψη, ότι δε θα γίνουν ταραχές. Επιμένω στο ζήτημα. Τηλεγράφημα Μάντακα σφαγών από τάγματα. Χρειάζεται συνεργασία αστυνομίας και λοιπών πατριωτών με ΕΑΜ σε άμυνα κατά Γερμανοπροδοτών και τήρηση της τάξης.

■ 21 Σεπτέμβρη. Ο Τσάτσος γυρίζοντας από Αίγυπτο καταφέρνεται κατά εκπομπής πως είχε οξύ τόνο. Το ράδιο Λονδίνου καταγγέλει τάγματα, Ειδική [Ασφάλεια], ΠΑΟ και κατονομάζει προδότες. Έρχεται τηλεγράφημα Μάντακα, Σιάντου και Παρτσαλίδη ενθουσιαστικό σχετικά με διάγγελμα (δίνω δηλώσεις σχετικά με πολιτική κόμματος).

■ 22 Σεπτέμβρη. Βλέπω Παπανδρέου. Φαίνεται πρόθυμος για σταθερότερη συνεργασία. Προτείνει την αποστολή επιτροπής στην Αθήνα στη οποία δίνει εξαιρετική σημασία.

■ 23 Σεπτέμβρη. Υπουργικό Συμβούλιο. Ξανά οξύτητα σε σχέση με ζήτημα κρατουμένων που δεν απολάν οι Άγγλοι, Ζερμπίνη [Στρατής Ζερμπίνης, μεγαλοβιομήχανος, στέλεχος Εθνικού Απελευθερωτικού Συνδέσμου Καΐρου], Καραγιάννη [Νίκος Καραγιάννης, γραμματέας ναυτεργατικών σωματείων ΟΕΝΟ] και καταδίκων από επανάσταση στο Σουδάν. Όμως όλοι οι Αιγυπτιώτες απολύονται. Όλοι οι κρατούμενοι επίσης και θ’ αρχίσει εξοπλισμός όσων θέλουν. Ανακοινούται ότι Συμμαχικό Στρατηγείο υπόδειξε ανάγκην επιστράτευσης σε απελευθερωμένες περιοχές γαι ενίσχυση Συμμαχικού αγώνα. Στέκει να συζητηθεί το ζήτημα. Ανακοινούνται τηλεγραφήματα Άγγλων συνδέσμων για απαγχονισμούς στην Καλαμάτα, Περωτή κλπ για κρεμάλες από Άρη. Οι Λαϊκοί ανάβουν. Θέτουν ζήτημα Άρη. Ο Τσάτσος υπερθεματτίζει μαζί τους για τάξη. Τονίζουμε αδύνατο αποφυγής αυτοδικίας. Το βράδυ εκπομπή Λονδίνου με δήλωση βασιλιά πως πιστεύει να μαζί με Ταξιαρχία σε προσεχές μέλλον.

■ 24-25 Σεπτέμβρη. Σύσκεψη Γκαζέρτας. Υπαγωγή ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ σε εθνικό στρατό.

ΚΟΑ, αρχικά «εναντίον» – μετά «υπέρ»

Τα νέα για την υπογραφή της Συμφωνίας της Καζέρτας γρήγορα ανακοινώθηκαν στην Αθήνα. Ο κατοχικός πρωθυπουργός Ράλλης έσπευσε να διαδώσει το «διορισμό» Σκόμπι και Σπηλιωτόπουλου και την υπαγωγή του ΕΛΑΣ στις διαταγές τους. Έχοντας πικρή πείρα από το «λάθος» ως προς τη συμφωνία του Λιβάνου, τον Μάιο 1944, η Κομμουνιστική Οργάνωση Αθήνας (ΚΟΑ) έσπευσε με τη σειρά της να τοποθετηθεί ενάντια στην Καζέρτα.

«Για τη συμφωνία της Καζέρτας η ΚΟΑ», γράφει ο γραμματέας της Βασίλης Μπαρτζώτας («Η εθνική Αντίσταση στην αδούλωτη Αθήνα»), «διδαγμένη από το λάθος της σχετικά με τη συμφωνία του Λιβάνου, τάχθηκε ενάντια στην Καζέρτα. Μάλιστα την κατήγγειλε ανοιχτά στο λαό της Αθήνας με μεγάλο όγκο προκηρύξεων της ΚΟΑ και του ΕΑΜ της Αθήνας (100 χιλιάδες προκηρύξεις κυκλοφόρησε μέσα σε 2-3 ώρες) και με 1.500 τηλεβόες (χωνιά) σαν προβοκάτσια όταν μαθεύτηκε απ’ τις ανακοινώσεις του αρχικουίσλιγκ Ράλλη στους δημοσιογράφους το περιεχόμενο της Συμφωνίας αυτής και του διορισμού του Σκόμπι σαν αρχηγού των ανταρτικών δυνάμεων».

Χαρακτηριστικό είναι το μονόστηλο της έκδοσης Αθήνας του «Ριζοσπάστη» μια ημέρα μετά την υπογραφή της Συμφωνίας με τον τίτλο: «Προσοχή στις προβοκάτσιες».

«Ο Ράλλης μαζί με την Ειδική και Γενική Ασφάλεια και όλους τους γνωστούς αντιδραστικούς διχτατορικούς κύκλους, αναστάτωσαν την Αθήνα. Έβγαλαν ένα ψεύτικο ραδιογράφημα προς κάποιον κ. Σπηλιωτόπουλο που έλεγε ότι οι Σύμμαχοι έρχονται πως και ότι ο ΕΛΑΣ διατάχθηκε να φύγει από την Αττική! Το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ διάψευσαν αμέσως την τερατώδικη αυτή πληροφορία με τηλεβόες, συγκεντρώσεις και παρελάσεις των ενόπλων μας δυνάμεων μέσα σε δρόμους της Αθήνας και περιποιήθηκαν τους εθνοπροδότες διαδοσίες όπως τους χρειάζεται. Οι Κουίσλιγκ, οι υποψήφιοι διχτάτορες και όλες οι εγκληματικές φυσιογνωμίες που προαισθάνονται το τέλος τους προσπαθούν με την ψευτιά, την ατιμία και την προβοκάτσια να σταθούν στα ξύλινα πόδια τους. Ο λαός πρέπει να περιμένει από τα μούτρα αυτά κάθε είδους πρόκληση αφού το θράσος τους έφτασε στο σημείο να εκθέτουν τους ίδιους τους Συμμάχους μας με πλαστές ανακοινώσεις που χαλκεύονται στα γραφεία του Ράλλη.

Ή μήπως εκεί εδρεύει ο περί ου ο λόγος κύριος Σπηλιωτόπουλος; Μα αν είναι ο αξιωματικός αυτός αντιπρόσωπος της Πανεθνικής Κυβέρνησης γιατί δεν εκτελεί τις εντολές της να διαλύσει τα Τάγματα; Με ποιον σκοπεύει να κρατήσει την περίφημη «τάξη» όταν αγνοεί το λαό και τις οργανώσεις του, όταν αγνοεί τον ΕΛΑ τον ανίσχυρο απελευθερωτή της Ελλάδας; Μήπως με τους ταγματαλήτες, τις ληστρικές λαομίσητες συμμορίες της Ασφάλειας ή τους δολοφόνους Μπουραντάδες;»

Οι καταγγελίες έπαψαν μόλις το κλιμάκιο του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ στην Αθήνα και η Επιτροπή Πόλης της ΚΟΑ ενημερώθηκαν ότι «η ΚΕ του ΚΚΕ, με αντιπρόσωπό της το Γιάννη Ζέβγο) υπόγραψε τη συμφωνία της Καζέρτας και απαίτησε από την ΚΟΑ να πειθαρχήσει στη … νέα γραμμή του Κόμματος. Η ΚΟΑ ήταν υποχρεωμένη να πειθαρχήσει και πειθάρχησε». Στο κύριο άρθρο του ο «Ριζοσπάστης», έκδοση Αθήνας, της 3 Οκτώβρη 1944 με τίτλο «Ο κ. Σπηλιωτόπουλος», γράφει:

«Οι κομμουνιστές και το ΕΑΜ της Αθήνας – Πειραιά θα υποστηρίξουν και θα βοηθήσουν τον κ. Σπηλιωτόπουλο εφόσον θα δουλέψει για την εφαρμογή του προγράμματος της Εθνικής Κυβέρνησης. Και εφαρμογή του προγράμματος σημαίνει να διαλυθούν αμέσως τα Τάγματα Ασφαλείας, ο Μπουραντάς, να διαλυθούν οι συμμορίτες πράχτορες των Γερμανών Χίτες, που δυστυχώς αναστατώνουν την Αθήνα με τα όπλα που τους δίδει ο κ. Σπηλιωτόπουλος, να δοθούν τα όπλα της Κυβέρνησης στον ΕΛΑΣ – Αθήνας – Πειραιά που πολεμάει το Γερμανό καταχτητή και να δημιουργηθεί ένα ατράνταχτο μέτωπο κατά των κατακτητών και των εθνοπροδοτών.

Μόνο πάνω σε αυτή τη βάση θα εξασφαλιστεί η τάξη και η ησυχία στην Αθήνα. Εάν ο κ. Σπηλιωτόπουλος εφαρμόσει το πρόγραμμα της Ενιαίας Εθν. Κυβέρνησης θα μας βρει συμπαραστάτες και βοηθούς θα τεθούμε κάτω από τις διαταγές του. Στην περίπτωση όμως που θα εξακολουθήσει να δίνει όπλα στους Γερμανοπροδότες Χίτες, που ντυμένοι με γερμανικές στολές χτυπάνε τους Αθηναίους – Πειραιώτες. Στην περίπτωση που θα εξακολουθήσει να παραβιάζει τις εντολές της Κυβέρνησης σχετικά με τα τάγματα Ασφαλείας και τον Μπουραντά τότε θα τον καταγγείλουμε στην Εθνική Κυβέρνηση σαν εχθρό της ενότητας και του Έθνους μας».

Στο ίδιο φύλλο μονόστηλο με τίτλο «Ο ΕΛΑΣ στην υπηρεσία Έθνους και Συμμάχων» χαιρετίζει «τη συνάντηση στην Ιταλία του αρχηγού του ΕΛΑΣ στρατηγού Σαράφη με τον αρχιστράτηγο Μ. Ανατολής Μ. Ουίλσων (…) σαν το πιο ευοίωνο γεγονός για την ολοκληρωτική απελευθέρωση της Ελλάδας. Ο εθνικός στρατός του ΕΛΑΣ αναλαμβάνει επίσημα απέναντι στην Εθν. Κυβέρνηση και τους Συμμάχους το υπέροχο καθήκον της απελευθέρωσης της χώρας και της εξασφάλισης μιας αληθινής τάξης. Η συνάντηση αυτή είναι ένα γερό ράπισμα στους αθυρόστομους διασπαστές που ήθελαν τον ΕΛΑΣ μακριά από την Αττική».

Στα απομνημονεύματά του («Ο ΕΛΑΣ», εκδ. Επικαιρότητα 1964) ο στρατιωτικός διοικητής του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ στρατηγός Στέφανος Σαράφης, καταθέτει τη μαρτυρία του για τη στάση υποταγής του Παπανδρέου προς τον Σκόμπι.

«Ο στρατηγός [Σκόμπι] διάβασε τις διαταγές που είχε έτοιμες για μας και το σχέδιο που ετοίμασε για τις επιχειρήσεις στην Ελλάδα και στο τέλος μας είπε: “αυτές είνε οι διαταγές μου. Με το επιτελείο μου μπορείτε να κανονίσετε τις λεπτομέρειες για να κανονιστούν τελικά τα ζητήματα”. Ύστερα απ’ αυτό απεχώρησε. (…) Οι αποφάσεις ήταν παρμένες πριν πάει η αντιπροσωπεία μας στην Γκαζέρτα και μόνο χάρη στην επιμονή μας έγιναν οι σχετικές τροποποιήσεις. Κατά τη συζήτηση αυτή σε μια στιγμή ο Ζέρβας μίλησε εναντίον του ΕΛΑΣ. Απάντησα πως οι δικοί του έφταιγαν γιατί η περιοχή εκείνη ανήκε στον ΕΛΑΣ, καθόμαστε ο ένας κοντά στον άλλο.

Γύρισε και μου είπε κουνώντας το κεφάλι; “τι δικοί μου και τι δικοί σου; Δεν πήρες ακόμα χαμπάρι πού βρίσκεσαι;” αυτό έδειχνε ότι ήξερε αρκετά για τις απώτερες σκέψεις των Άγγλων και της κυβέρνησης (…) Μπροστά σε κάθε θέση ήταν η συμφωνία που θα υπογραφόταν καθώς και το ανακοινωθέν που θα δινόταν μετά την υπογραφή στο ραδιόφωνο και τον τύπο. Διαβάστηκε η συμφωνία όπως ήταν διατυπωμένη. Μετά το διάβασμα ο υπουργός Σβώλος ερμηνεύοντας τις σκέψεις που του τονίσαμε ιδιαιτέρως ζήτησε να απαλειφθεί η φράση σύμφωνα με την οποία ο στρατηγός Σκόμπι θα μπορούσε να επιβάλει στην Ελλάδα τον νόμο και τη τάξη καθ’ όσον αυτό ήταν έργο της ελληνικής κυβέρνησης και ζήτημα εσωτερικό. Ο στρατηγός Ουίλσων δέχθηκε τελικά να διαγραφεί η σχετική διάταξη. Οι κ. Παπανδρέου, Μακ Μίλαν και Τσάτσος έψαχναν να βρουν διατύπωση και να μην αλλάξουν στο βάθος την ουσία, αλλά ο στρατηγός Ουίλσον δέχθηκε να διαγραφεί όλο το άρθρο όπως και έγινε. Επίσης ο υπουργός Σβώλος παρατήρησε ότι δεν ήταν σωστό να απαγορεύεται η σύλληψη των δοσιλόγων γιατί αυτό ήταν αδύνατο και λόγοι ασφαλείας επέβαλαν να συλληφθούν και να κρατηθούν οι δοσίλογοι στη διάθεση της κυβέρνησης. Έγινε δεκτό να τροποποιηθεί και αυτή η διάταξη».

Πηγή: Βασιλική Λάζου - Documento 

Συνέχεια »

{[['']]}

Για τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας

 

Πηγή: Του Χάρη Ζάφειρόπουλου – περιοδικό ΑΝΑΙΡΕΣΕΙΣ, τεύχος 28

Για να μπορέσει κανείς να μιλήσει για τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ) δεν μπορεί παρά να πιαστεί αρχικά από το φόντο στο οποίο αυτός ανδρώθηκε και από τις πολιτικές εξελίξεις που είχαν διαμορφώσει αυτό ακριβώς το φόντο. Δεν μπορεί να τον δει αποκομμένο από το ευρύτερο λαϊκό – δημοκρατικό κίνημα και την Εθνική Αντίσταση, ούτε όμως από τις διεθνείς εξελίξεις που ακολούθησαν το πέρας του 2ου παγκοσμίου πολέμου. Δεν μπορεί τέλος να νιώσει μια στάλα από τη ψυχή του, αν δεν τον δει μέσα από τα μάτια των ηρώων του, δε μελετήσει τις συμπεριφορές και τις σκέψεις τους.

Μόνο έτσι μπορεί και να καταλάβουμε τι ήταν αυτό που οδήγησε στην πιο λαμπρή και πιο τραγική ταυτόχρονα, σελίδα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, στη μεγάλη, χαμένη ευκαιρία, για την οικοδόμηση μιας άλλης Ελλάδας, σοσιαλιστικής.

Πριν καλά καλά απελευθερωθεί η Ελλάδα από τους Γερμανούς με επίσημο τρόπο (μιας και οι περιοχές που είχε απελευθερώσει ήδη ο ΕΛΑΣ αποτελούσαν το μεγαλύτερο κομμάτι της ελληνικής περιφέρειας) ο αγγλικός ιμπεριαλισμός είχε ήδη καταστρώσει τα σχέδιά του για το μέλλον της χώρας. Οι λόγοι σαφείς. Από τη μία η πρόσδεση της Ελλάδας στον αγγλικό ιμπεριαλισμό οικονομικά, από την άλλη, το μπλοκάρισμα της σοβιετικής επιρροής στα Βαλκάνια. Για τους σκοπούς αυτούς από το 1943 κιόλας, η αγγλική αντίδραση είχε καταστρώσει το σχέδιό της.

Ένα σχέδιο που στο κέντρο του δεν είχε άλλο από την περιθωριοποίηση του ΕΑΜ, το χτύπημά του υλικά και πολιτικά και την εν τέλει διάλυσή του. Σχέδιο το οποίο κάθε άλλο παρά κατάφερε να περπατήσει, μιας και το ΕΑΜ ήταν εκείνο που έδωσε τη δυνατότητα στον ελληνικό λαό να πατήσει στα πόδια του τα χρόνια της κατοχής.
Του έδωσε κάτι παραπάνω από ψωμί για να φάει (του το έδωσε κι αυτό) του έδωσε όραμα, του έδωσε την ως τότε χαμένη του αξιοπρέπεια.

Το λαϊκό – δημοκρατικό κίνημα και κυρίως το πιο οργανωμένο κομμάτι του, το ΕΑΜ, δεν κατάφερε να αποφύγει όλες τις παγίδες του εχθρού. Έτσι, λόγω της λάθος εκτίμησης του ΚΚΕ για τον χαρακτήρα του αγγλικού ιμπεριαλισμού και των επιδιώξεών του στην Ελλάδα αφενός, αφετέρου λόγω της εξίσου λάθος τοποθέτησής του γύρω από τις διεθνείς εξελίξεις, με τη συμφωνία της Βάρκιζας, συνέχεια τόσο του Λιβάνου όσο και της Καζέρτας, αποφασίζει να εγκαταλείψει τα όπλα, επιδιώκοντας οικουμενική κυβέρνηση, γενική αμνηστία και ουσιαστικά έναν μερικό συμβιβασμό με τις δυνάμεις της εγχώριας αντίδρασης.

Όλα αυτά την ώρα που το ΕΑΜ μετρούσε εκατοντάδες χιλιάδες μέλη σε όλη την Ελλάδα και που ακόμα και στις εκλογές των συνδικάτων το 1946, οι δυνάμεις του λαϊκού – δημοκρατικού κινήματος κατέγραψαν ποσοστό πάνω από 90%.

Με την εγκατάλειψη των όπλων, το ΕΑΜ ουσιαστικά υπέγραφε την αρχή ενός άλλου εμφυλίου. Ενός «μονόπλευρου» εμφυλίου. Ενός πολέμου στον οποίο όλος ο συρφετός των υπηρετών των φασιστών, όλοι εκείνοι που στα χρόνια της κατοχής φρόντιζαν να βυθίζουν τον ελληνικό λαό ολοένα και περισσότερο στη φτώχεια και την ένδεια, που πρόδιδαν τα παιδιά του και τους αγωνιστές του, οι
«Χ»ίτες, οι ταγματασφαλίτες και λοιποί συμμορίτες, όλοι αυτοί αναλάμβαναν πλέον να εξολοθρεύσουν τους αγωνιστές του λαϊκού – δημοκρατικού κινήματος, να κάψουν τα σπίτια τους, να βιάσουν τις γυναίκες τους, να σκοτώσουν τους ίδιους και τα παιδιά τους.

Έτσι οδηγηθήκαμε και στις εκλογές του Μάρτη του ‘46 με το ΕΑΜ και όλες τις δημοκρατικές δυνάμεις να απέχουν, ανοίγοντας με την επιλογή τους αυτή, διάπλατα το δρόμο στην αντίδραση για την υλοποίηση των σχεδίων της και θέτοντας εαυτούς στο περιθώριο.

Η τρομοκρατία και ο μονόπλευρος εμφύλιος το αμέσως επόμενο διάστημα εντάθηκαν με αποτέλεσμα αγωνιστές του λαϊκού – δημοκρατικού κινήματος να ξεκινούν από μόνοι τους για τα βουνά και να ξαναβγαίνουν, στην αρχή χωρίς την παρότρυνση του ΚΚΕ, στο αντάρτικο. Από την επόμενη μέρα της Βάρκιζας κιόλας, είχαν συγκροτηθεί ομάδες ανταρτών με κύριο στόχο την αυτοπροστασία των ίδιων και των οικογενειών τους, γνωστές ως «ομάδες δημοκρατικών ένοπλων καταδιωκόμενων αγωνιστών».

Αυτές οι ομάδες ήταν κι αυτές που έδωσαν την πρώτη αποφασιστική μάχη, στον σταθμό της χωροφυλακής του Λιτόχωρου στις 31 Μάρτη του 1946, την ημέρα διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών. Οι πρώτοι αυτοί αγωνιστές, μετά τη διφορούμενη απόφαση της 2ης ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, το Φλεβάρη του ‘46 για πέρασμα, ή και όχι, στην ένοπλη πάλη (με το γνωστό «σημείο 4» και τα αποσιωπητικά που είχαν τοποθετηθεί στο σημείο αυτό στην πολιτική απόφαση της ολομέλειας) συγκρότησαν τον Οκτώβρη του ‘46 το Γενικό Αρχηγείο Ανταρτών. Ανήμερα της έκτης επετείου του «Όχι» του ελληνικού λαού στον ιταλικό φασισμό, πραγματοποιήθηκε η σύσκεψη της Τσούκας, σύσκεψη των καπεταναίων διάφορων αντάρτικων ομάδων, ώστε να αποφασίσουν σχετικά με το συντονισμό και την ενιαία καθοδήγησή των ανταρτών.

Το Γενικό Αρχηγείο Ανταρτών ιδρύθηκε την ίδια μέρα, με επικεφαλής τον Μάρκο Βαφειάδη.
Την ίδια ώρα, το Νοέμβρη του ‘46, ο Γκεόργκι Δημητρόφ, συμβούλευε προσωπικά, ο ένοπλος αγώνας να μην πάρει μεγάλη έκταση, λόγω της διεθνούς κατάστασης και κέντρο βάρους να είναι ο μαζικός, λαϊκός, πολιτικός αγώνας καθώς και η διατήρηση ακόμα και των πιο ελάχιστων νόμιμων δυνατοτήτων για να διατηρηθεί η σύνδεση του κόμματος με τις μάζες. Στην οξυμένη όμως ελληνική πραγματικότητα, περί τους 20.000 αντάρτες ξαναβγήκαν στο αντάρτικο ενώ άλλοι τόσοι και παραπάνω, περίμεναν τον εφοδιασμό του ΔΣΕ σε όπλα, τρόφιμα και ρούχα, για να ανέβουν και αυτοί στα βουνά.

Μικρές και μεγάλες μάχες

Ο ΔΣΕ στα τρία καθοριστικά χρόνια της δράσης του (1946 – 49), κατάφερε μια σειρά σοβαρών χτυπημάτων στον μοναρχοφασισμό. Ενδεικτική του προβλήματος που αποτελούσε για τις δυνάμεις της αντίδρασης, ως το πιο πρωτοπόρο κομμάτι του λαϊκού – δημοκρατικού κινήματος την τριετία αυτή, αποτελεί η άμεση συμμετοχή όχι μόνο του αγγλικού ιμπεριαλισμού, αλλά και του αμερικάνικου, ο οποίος στα μέσα του ‘47 με το «δόγμα Τρούμαν» και την ελληνοαμερικανική συμφωνία, γίνεται ο νέος πλέον επικυρίαρχος και ορίζει την οικονομική, την πολιτική αλλά και τη στρατιωτική πορεία του ελληνικού κράτους. Κορυφαία πολιτική στιγμή για τον ελληνικό λαό και τις δυνάμεις του ΔΣΕ και του ΚΚΕ, η ανακήρυξη της ελληνικής αβασίλευτης δημοκρατίας, της Ελεύθερης Ελλάδας, καθώς και ο σχηματισμός της προσωρινής δημοκρατικής κυβέρνησης.

Πως όμως ο ΔΣΕ κατόρθωσε να μετρήσει τέτοιας ποιότητας χτυπήματα στον εχθρό και μάλιστα σε ένα περιβάλλον τέτοιας τρομοκρατίας για το λαό, τόσο στη πόλη όσο και στο χωριό; Ο ελληνικός λαός ήδη από τα χρόνια της κατοχής και του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, είχε συγκεντρώσει τεράστια εμπειρία στον ανταρτοπόλεμο, έχοντας καταφέρει τεράστια πλήγματα στον τότε εχθρό. Αυτή η εμπειρία ήταν που
τον τροφοδοτούσε με κουράγιο, πίστη και εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του, για να τα βάλει και με τον μοναρχοφασισμό των κυβερνήσεων της Αθήνας (που άλλαζαν κάθε τόσο, μιας και καμία δεν κέρδιζε κάποιου τύπου κοινωνική συναίνεση), αλλά και με τον ιμπεριαλισμό της Αγγλίας και των Η.Π.Α.

Έτσι, παρά τη τρομοκρατία, τις συλλήψεις, τα βασανιστήρια, τους βιασμούς και τις δολοφονίες χιλιάδων αγωνιστών, ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού λαού, άντρες και γυναίκες, δε δίστασαν στιγμή να ξαναβγούν στο βουνό, να πάρουν το κρυμμένο όπλο και να συνεχίσουν τον αγώνα για μια Ελλάδα ελεύθερη, ανεξάρτητη και δημοκρατική.

Το νέο αντάρτικο ρίζωσε σε όλη την Ελλάδα. Από την Θράκη μέχρι τη Κρήτη και από τη Κεφαλονιά μέχρι το Ανατολικό Αιγαίο, δεν υπήρχε γωνιά της Ελλάδας χωρίς αντάρτη. Εκεί όμως όπου γιγαντώθηκε ο ΔΣΕ και αποτέλεσμα αυτού ήταν και η Ελεύθερη Ελλάδα, ήταν η Κεντρική κι η Βόρεια Ελλάδα. Χιλιάδες λαού, αψηφώντας τις δυσκολίες, οργάνωναν τη ζωή τους συνολικά. Από την παραγωγή, την εκπαίδευση των παιδιών, την υγεία και τα Λαϊκά δικαστήρια, μέχρι τον πολιτισμό,
οι δυνάμεις του λαϊκού – δημοκρατικού κινήματος και ο ΔΣΕ, οικοδομούσαν τη ζωή βάση των αναγκών και των ονείρων τους, απέναντι στη δήθεν ελευθερία που έταζε ο αγγλικός κι ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός, χέρι – χέρι με την ελληνική αντίδραση, η οποία έζεχνε φασισμό.

Η οργάνωση του Δημοκρατικού Στρατού, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Αυτό γιατί ενώ από την δημιουργία του, ο ΔΣΕ είχε χαρακτήρα νέου αντάρτικου, και ο τρόπος με τον οποίο διάλεγε τις επιθέσεις του διαπνεόταν από τις παρτιζάνικες μορφές μάχης, από πολύ νωρίς, ο Ν. Ζαχαριάδης και το ΚΚΕ είχαν υποστηρίξει την αναγκαιότητα να μετατραπεί σε τακτικό στρατό. Έτσι, στις απόρρητες οδηγίες των Ν. Ζαχαριάδη και Ιωαννίδη τον Απρίλη του ‘47, γίνονται σαφή τα εξής:

Πολιτικά ο ΔΣΕ είναι εκείνος που δίνει τη μάχη για την Εθνική Ανεξαρτησία και τη Λαϊκή Δημοκρατία με όλες του τις δυνάμεις και κάθε μέσο, γι αυτό και στις περιοχές που ελέγχει, φροντίζει για την εφαρμογή πτυχών των παραπάνω στην πράξη (η απονομή της λαϊκής δημοκρατίας, η φορολογική πολιτική, ο εκπαιδευτικός και πολιτιστικός τομέας, η οργάνωση της νεολαίας και της γυναίκας, όλα αυτά πρέπει να μετρούν βήματα μέσα από τις επιμέρους λαϊκές επιτροπές, στη βάση του προγράμματος της Λαϊκής Δημοκρατίας). Παλεύει να απελευθερώσει την Ελλάδα από
την ξενική κατοχή και τον μοναρχοφασισμό και να εγκαθιδρύσει λαϊκό δημοκρατικό καθεστώς.

Για να καταφέρει του στόχους του, αλλά και για να ματαιώσει το σχέδιο του αντιπάλου, ο ΔΣΕ πρέπει να επιδιώξει τη μετατροπή του σημερινού ανταρτοπόλεμου σε τακτικό πόλεμο, με άμεση επιδίωξη τη δημιουργία ελεύθερης περιοχής (εννοώντας τη Θεσσαλονίκη). Είναι αυτονόητη, όπως αναφέρουν οι οδηγίες, η μετατροπή σε τακτικό στρατό, του σημερινού αντάρτικου, και η ανάλογη πολεμική του δράση στις ελεύθερες περιοχές και όχι στις περιοχές που ελέγχει ο εχθρός, όπου τον αγώνα συνεχίζουν οι αντάρτικες ομάδες, ώστε να διασφαλίζεται η ευκινησία
και ο ανταρτοπόλεμος.

Παρά την επιμονή των ηγετών του λαϊκού – δημοκρατικού κινήματος, ο ΔΣΕ δεν μετατράπηκε ουσιαστικά ποτέ σε τακτικό στρατό. Στις γραμμές του στα μέσα του ‘47 είχαν καταταγεί περισσότεροι από 20.000 μαχητές ενώ ο Δημοκρατικός Στρατός, αν δεν είχε τεράστιο πρόβλημα πολεμικού εξοπλισμού και τροφοδοσίας, θα μπορούσε να μετρά περί των 50.000 μαχητών. Ενδεικτικό στοιχείο της σύνθεσης αυτού του γνήσια λαϊκού κι επαναστατικού στρατού αποτελεί η συμμετοχή των γυναικών, οι οποίες απάρτιζαν το 20-25% της συνολικής του δύναμης και είχαν ρόλο ισάξιο με εκείνο του άντρα, ως μαχήτριες στη πρώτη γραμμή, ως αξιωματικοί, ως διαβιβαστές και σαμποτέρ, ως τραυματιοφορείς και νοσοκόμες, ως πολύτιμη δύναμη στα μετόπισθεν, πολλώ δε μάλλον ως ενεργά μέλη στα όργανα της λαϊκής εξουσίας.

Επιπλέον σημαντικό στοιχείο αποτελεί η συμμετοχή της νεολαίας, που ξεπερνούσε το 70% της συνολικής του δύναμης. Τον ηρωισμό που έδειξαν οι μαχητές του ΔΣΕ αναδεικνύει και ο τρομακτικά αρνητικός συσχετισμός δύναμης που είχαν να αντιμετωπίσουν, ο οποίος στη τελική μάχη στον Γράμμο και στο Βίτσι ήταν: ένας μαχητής του λαϊκού – δημοκρατικού κινήματος προς δέκα κυβερνητικούς στρατιώτες.

Οι μικρές και οι μεγάλες μάχες του ΔΣΕ μέσα στην τριετία αυτή αμέτρητες. Ο ελιγμός στο Γράμμο και η αντεπίθεση στο Βίτσι, οι μάχες στα βουνά της Βόρειας Ελλάδας, η επιχείρηση του Καρπενησίου, η πορεία των 1000 άοπλων στα βουνά της Ρούμελης, δεν αποτελούν παρά στιγμιότυπα μιας εποποιίας που όπως κάθε τέτοια, δεν οφείλεται παρά στους ανθρώπους που έβαλαν τη συλλογική υπόθεση πιο ψηλά από τους ίδιους τους τους εαυτούς, υπηρετώντας τις αξίες και τα ιδανικά μιας Ελλάδας ελεύθερης και δίκαιης. Άνθρωποι του χωριού και της πόλης, άντρες και γυναίκες, νέοι, γέροι και παιδιά ακόμα, αυθεντικοί συνεχιστές της ΕΑΜικής Αντίστασης.

Μόνο τέτοιοι άλλωστε θα μπορούσαν να γράψουν και ένα τέλος τόσο λαμπερό όσο αυτό του ΔΣΕ. Μόνο τέτοιοι θα απαντούσαν με τέτοιο σθένος, με θάρρος και τραγούδι στις βόμβες Ναπάλμ που δοκίμαζαν οι Αμερικάνοι στα βουνά της Ηπείρου για να εξουδετερώσουν τις δυνάμεις του ΔΣΕ. Μόνο τέτοιοι, τον Αύγουστο του ‘49 θα πολεμούσαν επί 28 μέρες στη τελική μάχη του Δημοκρατικού Στρατού και μετά την τελική ήττα εκεί, θα κουβέντιαζαν, την επόμενη κιόλας μέρα, σε αλβανικό πλέον έδαφος, για τα καθήκοντα που διαμόρφωνε για το λαϊκό – δημοκρατικό κίνημα η νέα κατάσταση.

Έχουν γραφεί και ειπωθεί πολλά με στόχο τη σπίλωση του μοναδικού αυτού αγώνα του λαού μας. Οι ιστορίες αυτών των μαχητών όμως, φωτίζουν ακόμα και σήμερα τον αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού αναδεικνύοντας την αυθεντικότητά του. Ιστορίες σαν αυτή των Σπύρου Μπλαζάκη και Γεώργιου Τσομπανάκη, οι οποίοι παρέμειναν ασύλληπτοι στα κρητικά βουνά για να ξαναγυρίσουν στην νομιμότητα το 1974 με την πτώση της δικτατορίας. Ιστορίες σαν αυτές τόσων και τόσων μαχητών που πλημμύρισαν τις Λαϊκές Δημοκρατίες και την Σοβιετική Ένωση και που μέχρι και σήμερα οι απόγονοί τους μεταφέρουν τις αναμνήσεις και τα βιώματά αυτών στις νεότερες γενιές. Ιστορίες σαν αυτές των ναυτεργατών που έφευγαν από τη Νέα Υόρκη και επέστρεφαν στην Ελλάδα για να καταταγούν στον Δημοκρατικό Στρατό και να παλέψουν για τη λαϊκή κυριαρχία, την κοινωνική ισότητα και τη δικαιοσύνη.

Όσο και να το παλεύουν η εγχώρια αντίδραση και τα ιμπεριαλιστικά κέντρα, ο Δημοκρατικός Στρατός και η τρίχρονη εποποιία του 1946 – 49, αποτελούν μια από τις ενδοξότερες σελίδες της σύγχρονης ιστορίας του λαού μας. Καταφέρνουν ακόμα και σήμερα να αναδεικνύουν τον πραγματικό εχθρό αλλά και πως όπως και τότε έτσι και τώρα, ο κόσμος της εργασίας έχει να διαλέξει μεταξύ δυο δρόμων, είτε αυτόν της παραπέρα εκμετάλλευσης και καταλήστευσής του, της τσάκισης κάθε κοινωνικού και δημοκρατικού του δικαιώματος, είτε αυτόν της ρήξης, της αντεπίθεσης των αγώνων του και της αντικαπιταλιστικής ανατροπής της επίθεσης.
Για να μπορέσει και πάλι να γίνει αφέντης στο τόπο του. «Για να δημιουργήσουμε νέους χρόνους κι εποχές, στο μπόι των ονείρων μας, στο μπόι των ανθρώπων».

Συνέχεια »

{[['']]}

Περί αντισημιτισμού ο λόγος

Οι κραυγές περί «αντι­σημιτισμού», τη στιγμή που στη Γάζα η εθνοκάθαρση αγγίζει πια τα όρια της γενοκτονίας, ισοδυναμούν με κάλεσμα για ποινικο­ποίηση και καταστολή της αλληλεγγύης προς τους Παλαι­στινίους

«Είμαι πολύ υπερήφανος που το κράτος του Ισραήλ είναι σύμμαχος της Ελλάδας. Είναι ένα κράτος που θαυμάζω πάρα πολύ. Πρέπει να γνωρίζουν οι πολίτες ότι είναι ο καλύτερος φίλος και σύμμαχος της Ελλάδας» | Αδωνις Γεωργιάδης (γνωστός πολέμιος του αντισημιτισμού), 22/5/2025

Φαίνεται πως έχουμε αρχίσει να χάνουμε το νόημα (και την αίσθηση της βαρύτητας) κάποιων λέξεων. Ο λόγος για τη συζήτηση περί αντισημιτισμού που διεξάγεται τον τελευταίο καιρό στη δημόσια σφαίρα, με εμφανή την προσπάθεια να στιγματιστεί το κίνημα αλληλεγγύης στους Παλαιστινίους (κι ακόμα περισσότερο, οι διάχυτες ή αυθόρμητες αντιδράσεις για τον συνεχιζόμενο σφαγιασμό τους από το ισραηλινό κράτος και τα στρατεύματά του) σαν επικίνδυνη, τάχα μου, απόπειρα επαναφοράς της ελληνικής κοινωνίας σε σκοτεινές εποχές.

Οι σχετικοί ισχυρισμοί ξεκίνησαν με σποραδικές αναρτήσεις στον ιστότοπο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου (kis.gr) ήδη από τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου και κλιμακώθηκαν στις 10 Μαΐου, όταν αριστεροί διαδηλωτές ματαίωσαν τη διεξαγωγή μιας εκδήλωσης της ισραηλινής πρεσβείας στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης. Κορυφώθηκαν δε πρόσφατα με αφορμή τις διαμαρτυρίες της ιστορικού Αννας-Μαρίας Δρουμπούκη, πως η δημόσια εξαγγελία της από τον ιστότοπο του ΚΙΣ συγκεντρώνει «προσωπικές ιστορίες και εμπειρίες που συνθέτουν τον σύγχρονο αντισημιτισμό στην Ελλάδα μετά την 7η Οκτωβρίου» (2023, στη διάρκεια δηλαδή του τρέχοντος μακελειού της Γάζας), επέφερε τη λήξη της απροσδιόριστης συνεργασίας της «με ελληνικό πανεπιστήμιο», το οποίο δεν κατονομάζει, λόγω διαφωνίας κάποιου –επίσης μη κατονομαζόμενου– καθηγητή (που της είχε μάλιστα προτείνει «να αναλάβει τη θέση του μετά την αφυπηρέτησή του») μ’ αυτή της την ενέργεια.

Η στήλη δεν έχει βέβαια καμιά απολύτως πρόθεση ν’ ασχοληθεί στα σοβαρά με την κυρία Δρουμπούκη, οι διαδοχικές δημόσιες αναρτήσεις και δηλώσεις της οποίας για τα επίμαχα περιστατικά αντιφάσκουν μεταξύ τους σε τέτοιο βαθμό, ώστε να ανάγουν κάθε σχετική απόπειρα στην αρμοδιότητα ντετέκτιβ και όχι δημοσιογράφου ή ιστορικού· όπως άλλωστε η ίδια μας πληροφόρησε έξι μόλις μέρες μετά την αρχική διαμαρτυρία της, βρήκε ήδη θέση στο «Κέντρο Προηγμένης Ερευνας για τη Γενοκτονία» του Λος Αντζελες («Καθημερινή», 21/6), οπότε δεν χρειάζεται ν’ ανησυχούμε για το επαγγελματικό της μέλλον.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει, απεναντίας, αυτή καθαυτή η συζήτηση περί εγγενούς «αντισημιτισμού» των εκδηλώσεων αλληλεγγύης στους Παλαιστινίους. Οχι μόνο επειδή συκοφαντεί εμμέσως πλην σαφώς αυτές τις εκδηλώσεις σαν κρυπτοναζιστικές ή έστω συγγενείς προς το ναζισμό, αλλά και γιατί μια τέτοια κατηγορία επισύρει στην Ελλάδα του 2025 συγκεκριμένες ποινικές και διοικητικές κυρώσεις, προσδίδοντας στους σχετικούς ισχυρισμούς τον χαρακτήρα απαίτησης, διευκόλυνσης ή αποδοχής κρατικών κατασταλτικών μέτρων. Τι σχέση έχουν όμως αυτοί οι ισχυρισμοί με την πραγματικότητα που ζούμε;

Στα βήματα του Αδώνιδος

Ο ελληνικός αντισημιτισμός έχει βέβαια μακρά ιστορία, όπως σε όλες τις χριστιανικές χώρες. Η δημόσια συζήτηση γύρω απ’ αυτόν δεν υπήρξε επίσης καθόλου εύκολη στο παρελθόν για πολλούς λόγους, ένας από τους οποίους υπήρξε και η ευνόητη απροθυμία (ή και αντίθεση) της παλιότερης γενιάς των Ελλήνων Εβραίων σε κάθε σχετική αναφορά. Ο γράφων θυμάται λ.χ. πολύ καλά πως η πρώτη δημόσια εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα γι’ αυτό το ζήτημα, εν έτει 1992 από τη (νεοσύστατη και βραχύβια) «Εταιρεία για τα Δικαιώματα των Μειονοτήτων», της οποίας ο ίδιος ήταν μέλος, αντιμετώπισε μιαν αναπάντεχη αντίδραση: δεκάδες μέλη της εγχώριας εβραϊκής κοινότητας έδωσαν το «παρών» στην πανεπιστημιακή αίθουσα που τη φιλοξενούσε, διαμαρτυρόμενα σε ψηλούς τόνους γι’ αυτό το σκάλισμα παλιών τραυμάτων, απαιτώντας «να μην ασχολείται κανείς» με το επίμαχο αντικείμενο.

 

Από τότε κύλησε βέβαια πολύ νερό στ’ αυλάκι. Η διάγνωση και καταγγελία του αντισημιτισμού, πραγματικού ή φανταστικού, αποτελεί σήμερα τη βασική δραστηριότητα των εβραϊκών κοινοτήτων της Ελλάδας – αν κρίνουμε, τουλάχιστον, από τις σχετικές αναρτήσεις στον ιστότοπο του ΚΙΣ. Δραστηριότητα εύλογη, θεμιτή και καλοδεχούμενη όταν αφορά κρούσματα σε βάρος των ντόπιων Εβραίων. Ακρως προβληματική, ωστόσο, όταν τεντώνει την έννοια του «αντισημιτισμού» για να περιλάβει κάθε πολεμική κατά του Ισραήλ, τη στιγμή που αυτό επιχειρεί μια καραμπινάτη εθνοκάθαρση, η χρονική διάρκεια και οι διαστάσεις της οποίας τείνουν να οδηγήσουν σε πραγματική γενοκτονία.

Αν υπάρχει κάτι αξιοσημείωτο στη στάση της ελληνικής κοινωνίας απέναντι σ’ αυτή την εξέλιξη, αυτό δεν είναι άλλωστε οι όποιες σποραδικές εκδηλώσεις πραγματικού αντισημιτισμού αλλά το ακριβώς αντίθετο: η ρητή ή υπόρρητη ταύτιση μιας μεγάλης μερίδας της κοινής γνώμης, ιδίως όσον αφορά την κοινωνική βάση τής (πολιτικά κυρίαρχης) Δεξιάς, με το κράτος του Ισραήλ και τις εθνοκαθαρτήριες «αντιτρομοκρατικές» επιδόσεις του. Αν το μακρινό 1982 τα συλλαλητήρια αλληλεγγύης προς τους Παλαιστινίους διεξάγονταν κάτω από την ελληνική σημαία και η Αρχιεπισκοπή συγκέντρωνε τρόφιμα για τους πολιορκημένους της Βηρυτού, σήμερα οι διαδηλώσεις υποστήριξης προς τους Παλαιστινίους είναι πλέον σχεδόν αποκλειστικά υπόθεση της Αριστεράς και του αντιεξουσιαστικού χώρου· στην πρώτη γραμμή των φίλων, υποστηρικτών και συμμάχων του Ισραήλ βλέπουμε αντίθετα μια σειρά από ιστορικές μορφές του εγχώριου αντισημιτισμού, που στο μεσοδιάστημα έχουν εξελιχθεί σε ηγετικά στελέχη της κυβέρνησης Μητσοτάκη.

Οπως έχουμε επισημάνει και παλιότερα, το φαινόμενο αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο: με τους τριτοκοσμικούς μετανάστες και τους μουσουλμάνους εν γένει να έχουν καταλάβει προ πολλού στο φαντασιακό της ευρωπαϊκής (κι ελληνικής) Ακροδεξιάς τη θέση που είχαν κάποτε οι Εβραίοι, και τον πολιτισμικό «διαφορικό» ρατσισμό να έχει επίσης από καιρό αντικαταστήσει τις μεσαιωνικές φοβίες της «συκοφαντίας του αίματος» ως δικαιολογητική βάση των σύγχρονων απαρτχάιντ, το ανατριχιαστικό (κι επιπλέον βλακώδες) θεώρημα πως «το Ισραήλ δουλεύει για όλους μας», πατάσσοντας manu militari τις επίφοβες «κατώτερες φυλές» που μας τριγυρίζουν, πιάνει δυστυχώς τόπο – στα ίδια, μάλιστα, συντηρητικά εκείνα στρώματα που παλιότερα έβλεπαν τον Εβραίο σαν επίγεια ενσάρκωση του Βελζεβούλ. Απήχηση που πιστοποιείται, μεταξύ άλλων, και από το συστηματικό σκίσιμο των φιλοπαλαιστινιακών αφισών στους τοίχους των ελληνικών πόλεων, με επιμονή και συχνότητα που παλιότερα έπλητταν μονάχα κάποιες άκρως αντιεθνικιστικές ομολόγους τους.

Από το Αουσβιτς στη «Λεβάντα»

Για το ΚΙΣ και τους συνοδοιπόρους του, ακόμη και η συζήτηση περί γενοκτονίας των Παλαιστινίων συνιστά ως γνωστόν εκδήλωση «αντισημιτισμού», καθώς προσβάλλει -λέει- τη μοναδικότητα του χιτλερικού Ολοκαυτώματος μέσω ανόσιων συγκρίσεων.

Υπενθυμίζουμε όμως εδώ πως η κρίσιμη διαφορά αυτού του Ολοκαυτώματος από τις συνήθεις σφαγές κι εθνοκαθάρσεις του παρελθόντος και του παρόντος, αλλά και από τη γενοκτονία των Αρμενίων που προηγήθηκε (κι ενέπνευσε τους σχεδιαστές του), δεν έγκειται σε κάποια ποιοτική ιδιαιτερότητα του αντισημιτισμού, όπως θέλει ένας κάποιος μεσσιανικός λόγος του εβραϊκού εθνικισμού. Εγκειται στη βιομηχανικά οργανωμένη εξολόθρευση των «υπανθρώπων» από τον κρατικό μηχανισμό μιας «ανώτερης φυλής» που διεκδικούσε με τα όπλα «ζωτικό χώρο» προς εποικισμό κι «εκπολιτισμό»· στα ναζιστικά στρατόπεδα εξοντώθηκαν άλλωστε μαζικά όχι μόνο Εβραίοι αλλά και Τσιγγάνοι, ομοφυλόφιλοι, «αντικοινωνικοί» και κάποια εκατομμύρια Σοβιετικών αιχμαλώτων πολέμου.

Για προφανείς λόγους, η λειτουργία θαλάμων αερίων έχει καταστεί πλέον πολιτικά αδιανόητη. Οχι όμως και η βιομηχανικά οργανωμένη εξόντωση των «υπανθρώπων», με την προσφυγή σε ακόμη πιο προηγμένη τεχνολογία –και, απ’ αυτή την άποψη, το σημερινό Ισραήλ αποτελεί τον καλύτερο μαθητή του Γ΄ Ράιχ. Από ισραηλινή πηγή μαθαίνουμε λ.χ. πως οι στόχοι των βομβαρδισμών στη Γάζα επιλέγονται μετά την 7η Οκτωβρίου από ένα μηχάνημα τεχνητής νοημοσύνης ονόματι «Λεβάντα» (Lavender), ο προγραμματισμός του οποίου θεωρεί νόμιμο στόχο όχι μόνο τα πολιτικά ή επιχειρησιακά στελέχη της Χαμάς αλλά και κάθε απλό μέλος ή μαχητή της οργάνωσης. Ο σχετικός κατάλογος περιλαμβάνει 37.000 ονόματα, για καθένα από τα οποία «νομιμοποιούνται» ως θεμιτές «παράπλευρες» απώλειες 15-20 άσχετα άτομα (σε κάποιες δε περιπτώσεις ακόμη και περισσότερα από 100)· με απλά μαθηματικά, το ένα τέταρτο έως το σύνολο του πληθυσμού της Γάζας ταξινομούνται έτσι από τον ισραηλινό στρατό ως εξολοθρευτέοι ή εξολοθρεύσιμοι. Ιδανικός δε χώρος στόχευσης των προγραμμένων θεωρούνται οι οικογενειακές τους κατοικίες, ο εντοπισμός των οποίων γίνεται από ένα συμπληρωματικό πρόγραμμα ΑΙ με την ανατριχιαστική ονομασία «Πού είναι ο μπαμπάς;» (Yuval Abraham, «“Lavender”: The AI machine directing Israel’s bombing spree in Gaza», 972mag.com, 3/4/2024).

Εβραίος ίσον Ισραηλινός;

Αν υπάρχει λοιπόν σήμερα κίνδυνος, η επιβεβλημένη κατακραυγή για το φρικαλέο έγκλημα που εξακολουθεί να διαπράττεται τούτη την ώρα στη Γάζα να μετατραπεί σε αντισημιτισμό (σε στοχοποίηση δηλαδή όχι του ισραηλινού κράτους και των μηχανισμών του αλλά των Εβραίων γενικώς, όπου γης), αυτός ο κίνδυνος δεν πηγάζει τόσο από κάποια ιστορικά κατάλοιπα του παρελθόντος, οσοδήποτε υπαρκτά, όσο από τη συνειδητή επιλογή (και τη θορυβώδη προσπάθεια) μιας μερίδας Εβραίων -και κυρίως των θεσμικών τους εκπροσωπήσεων εντός των δυτικών κοινωνιών, όπως το ημέτερο ΚΙΣ- να ταυτίσουν στην παγκόσμια κοινή γνώμη τον εβραϊσμό εν γένει με το κράτος του Ισραήλ, τα εγκλήματα πολέμου και τον θεσμικό ρατσισμό του. Προς το παρόν, το ενδεχόμενο αυτό έχει ανασχεθεί, κυρίως χάρη στις φωνές εκείνων των Εβραίων που αρνούνται πεισματικά μια τέτοια ταύτιση, δίνοντας τη δική τους, δημόσια ηρωική μάχη ενάντια στα εγκλήματα που διαπράττονται (και) στο όνομά τους. Προκαλώντας, φυσικά, την εξίσου δημόσια έκφραση ενός αβυσσαλέου μίσους εκ μέρους των εθνικά ορθών ομοθρήσκων ή/και συμπατριωτών τους...

Πηγή: Τάσος Κωστόπουλος - "ΕφΣυν" 

Συνέχεια »

{[['']]}

Η ΣΤΕΝΗ ΑΥΤΟΑΜΥΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΚΕΛΕΤΟΙ ΧΩΡΙΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ (Μέρος 2ο)

Συνέχεια από εδώ

 Οργανωτική διάρθρωση της Στενής Αυτοάμυνας

Από τη συνολική έρευνα που έγινε στην υπόθεση της Στενής Αυτοάμυνας προέκυψε ότι η θωράκιση της οργάνωσης ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Ψευδώνυμο είχαν μόνο τα πέντε σημαντικότερα μέλη της, ενώ οι συναντήσεις των μελών γίνονταν ακόμη και στους χώρους εργασίας τους. Υπήρξαν ακόμη αρκετές περιπτώσεις που οι τριάδες των ομάδων αλληλοεμπλέκονταν. 

Αυτό είχε αποτέλεσμα όταν πιάστηκε ο Διογένης Ελευθεριάδης να ξηλωθεί όλη η οργάνωση, εφόσον αυτός είχε έρθει σε επαφή με τα περισσότερα πρόσωπα της Αυτοάμυνας. Οι μόνες που κατάφεραν να διαφύγουν ήταν οι ομάδες Ντεπώ και Πυλαίας υπό τον Νικηφόρο Καλλίνικο, που πραγματοποίησαν κάποιες αποστολές στο βουνό. Διέφυγαν και κάποια μεμονωμένα άτομα. Το κράτος στις πόλεις ήταν πια οργανωμένο και οι αστυνομικοί έλεγχοι ήταν παντού ασφυκτικοί. Κατάφερε να διαφύγει και ο αρχηγός Τάσος Γουσόπουλος, στον οποίο θα αναφερθούμε στο τέλος.

Αλλες σημαντικές δίκες στη Θεσσαλονίκη του Εμφυλίου αλλά και μετά τη λήξη του ήταν:

• Η δίκη των αρτεργατών, Ιούλιος 1946

• Δίκη της «Λαϊκής Φωνής» και του Εαμικού Τύπου (Σεπτέμβριος 1946
– Αύγουστος 1947)

• Δίκη των «στρατολόγων», Γενάρης 1947

• Δίκη της ΜΛΑ 25 Νοέμβρη, 11 Δεκέμβρη 1947

• Αλλες μικρές δίκες της ΟΠΛΑ, Νοέμβρης 1947

• Δίκη των «βομβιστών» της Θεσσαλονίκης, Φλεβάρης 1948

• Δίκη των «οικονομικών στελεχών», Μάρτης 1948

• Δίκη των «κατασκόπων» Απρίλης 1948.

• Δίκη 170 μαχητών απ’ τα Πιέρια, Μάης – Ιούνης 1948

• Δίκη των «λαϊκών εκδικητών», Σεπτέμβρης 1948

• Δίκη των «αεροπειρατών», 20 Οκτώβρη 1948

• Δίκη της ΚΟΘ του ΚΚΕ, Νοέμβρης 1948

• Δίκη των «σαμποτέρ», Γενάρης 1949

• Δίκη της ΕΠΟΝ, Γενάρης 1949

• Δίκη των ανταρτών της Χαλκιδικής, Φλεβάρης 1951.

 

Μαζί τους εκτελέστηκε και ο αγωνιστής της ειρήνης Νίκος Νικηφορίδης.
Φυσικά υπήρξαν και άλλες μικρότερες και μεμονωμένες δίκες που έστειλαν στα εκτελεστικά αποσπάσματα και άλλα άτομα. 

Οι πρώτες εκτελέσεις του Εμφυλίου στη Θεσσαλονίκη

Στις 16 Ιουλίου 1946 γίνονται οι δύο πρώτες εκτελέσεις αγωνιστών πίσω απ’ το Γεντί Κουλέ. Αυτοί ήταν οι Θεοχάρης Σαπρανίδης και Γιώργος Καλέμος απ’ το Περιστέρι Κιλκίς. Οι κατηγορίες γι’ αυτούς ήταν «τα τέσσερα πεταμένα όπλα που είχαν βρεθεί σε χωράφι της περιοχής» και η μαρτυρία ενός αγροφύλακα ότι ήταν πρώην ΕΛΑΣίτες. Ετσι, χωρίς άλλες αποδείξεις οι δύο αγωνιστές καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν, ανεξάρτητα αν τα όπλα ήταν παλιά και σκουριασμένα απ’ την εποχή των Βαλκανικών Πολέμων, αν και οι κατηγορούμενοι αρνούνταν πεισματικά μέχρι τέλους όλες τις κατηγορίες. 

Μέσα στα κελιά της απομόνωσης του Γεντί Κουλέ υπάρχει ακόμη το όνομα Σαπρανίδης, που χαράχτηκε απ’ τον ίδιο λίγες ώρες προτού τον πάρουν για εκτέλεση. Δίκη των «στρατολόγων». 

Η εμπλοκή του ΟΗΕ

Η δίκη των «στρατολόγων» ξεκίνησε στις 23 Ιανουαρίου 1947 και κράτησε επτά μέρες. Το όνομα αυτό όπως μας το είπε σε τηλεφωνική συνέντευξη στις 19/4/2025 ο βασικός κατηγορούμενος της υπόθεσης
Κώστας Πασχαλούδης και όπως αναφέρεται και στο βιβλίο του το έδωσε η Ασφάλεια. Η βασική κατηγορία ήταν ότι οι οργανώσεις πόλης του ΚΚΕ διοχέτευαν άντρες στην ύπαιθρο για να ενταχθούν στον ΔΣΕ. 

Οι κατηγορούμενοι ήταν 27, αλλά, σύμφωνα με τον Πασχαλούδη, μόνο οι δώδεκα είχαν πραγματική σχέση με την υπόθεση. Ο Πασχαλούδης θεωρήθηκε αρχηγός της οργάνωσης, αν και οι δικαστές περίμεναν την εμφάνιση κάποιου μεγαλύτερου στελέχους, πράγμα που τελικά δεν έγινε.
Το στρατοδικείο έγινε στην πρώην Ιταλική Σχολή Θεσσαλονίκης με βασιλικό επίτροπο τον αιμοσταγή Θεμιστοκλή Ταμβακά, ο οποίος στη δίκη ζήτησε τη θανατική ποινή για επτά κατηγορούμενους, μαζί και για την Πασχαλούδη. Ευτυχώς όμως, οι κατηγορούμενοι στάθηκαν τυχεροί και οι θανατικές καταδίκες μετατράπηκαν τελικά σε ισόβια.

Τον Γενάρη της ίδιας χρονιάς φτάνει στην Ελλάδα η επιτροπή του ΟΗΕ για να εξετάσει τις κατηγορίες που απηύθυνε η ελληνική κυβέρνηση απέναντι στις χώρες της Γιουγκοσλαβίας, της Βουλγαρίας και της Αλβανίας για την άμεση εμπλοκή τους στη βοήθεια προς τον ΔΣΕ. 

Η Εθνική Αλληλεγγύη της πόλης ζήτησε να εξεταστούν άμεσα οι κατηγορούμενοι της δίκης των «στρατολόγων» απ’ την επιτροπή του ΟΗΕ, πράγμα που τελικά έγινε. Ο Πασχαλούδης, που μίλησε μαζί της, ανέφερε: «Εμείς δεν είμαστε αντάρτες και δεν στέλνουμε άντρες για κατάταξη στον ΔΣΕ. Προωθούσαμε ανθρώπους στην επαρχία απλά και μόνο για να σωθούν».

Δίκη και εκτέλεση της Κούλας Ελευθεριάδου

Παρόμοια στρατοδικεία με κατηγορίες για παράνομη στρατολόγηση έγιναν και σε άλλες δίκες. Μία απ’ αυτές ήταν της Κούλας Ελευθεριάδου. Η εικοσιτριάχρονη Ελευθεριάδου ήταν υπεύθυνη στον ανατολικό τομέα του ΚΚΕ. Τα όργανα της Ασφάλειας την κυνηγούσαν από καιρό. Η ίδια συμμετείχε οργανωτικά σε όλες τις μεγάλες κατοχικές κινητοποιήσεις. Πέρασε όλα τα βασανιστήρια απ’ τον ενωμοτάρχη Ιωάννη Παρθενίου και όλα τα αστυνομικά όργανα της Καλαμαριάς χωρίς να λυγίσει. 

Τον Ιανουάριο του 1947 συλλαμβάνεται ξανά απ’ τον Παρθενίου, που την κατηγορεί ότι δρα ως στρατολόγος με το ψευδώνυμο «Μαρία». Η ίδια, χωρίς να φοβηθεί, τον καταγγέλλει μέσα απ’ το στρατοδικείο ως παλιό συνεργάτη των Γερμανών που συνεχίζει το έργο του. 

Στη δίκη ο βασιλικός επίτροπος Ταμβακάς τη βρίζει χυδαία και την προτρέπει να καταδώσει κάποιους που βρίσκονται πιο ψηλά απ’ αυτή για να σώσει τη ζωή της. Η Κούλα Ελευθεριάδου αρνείται! Υπερασπίζεται το ΚΚΕ και όλες τις αριστερές οργανώσεις. Καταδικάζεται σε θάνατο και εκτελείται μαζί με τον συνεπώνυμό της Γρηγόρη Ελευθεριάδη στις 6 Μαΐου 1947. Το μνήμα της βρίσκεται στα παλιά κοιμητήρια του Αγίου Παύλου και είναι ίσως το μόνο που έχει απομείνει σήμερα στην πόλη της Θεσσαλονίκης απ’ την εποχή του εμφύλιου πολέμου.

Η δίκη της ΜΛΑ ξεκίνησε στις 25 Νοέμβρη και τελείωσε στις 12 Δεκέμβρη 1947. Εγινε στον χώρο της παλιάς Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης και περιλάμβανε 73 κατηγορούμενους. Η ΜΛΑ δρούσε απ’ το 1945 και αναλάμβανε «τη φύλαξη γραφείων, μαζικών εκδηλώσεων και προστασία πολιτικών στελεχών». Στα μέσα περίπου του 1947, όπως αναφέρει κι ο επικεφαλής της Γιώργης Παπαθανασίου στο βιβλίο του, μετά την εξάρθρωση της Στενής Αυτοάμυνας, όταν οι συνθήκες απαιτούσαν ένοπλο αγώνα στις πόλεις σε συνδυασμό με το βουνό, η ΜΛΑ προσπάθησε να παίξει τον ρόλο του Δημοκρατικού Στρατού Πόλης. Το κράτος όμως ήταν δυνατό κι οργανωμένο στις πόλεις και κατάφερε να την εξαρθρώσει χωρίς αυτή να καταφέρει να
πραγματοποιήσει κάποιο χτύπημα.

 

Δίκη της Μαζικής Λαϊκής Αυτοάμυνας (ΜΛΑ) 

Στα εδώλια των κατηγορουμένων για τη Μαζική Λαϊκή Αυτοάμυνα δεν κάθονταν οι Γιώργος Παπαδόπουλος, τομεάρχης του κεντρικού τομέα της ΜΛΑ, και ο Παύλος Σαράφης, υπεύθυνος στον ανατολικό τομέα, γιατί πιο πριν είχαν εκτελεστεί ως μέλη και της Στενής Αυτοάμυνας. Ενα άλλο στέλεχος της οργάνωσης, ο Γιώργος Κεσίδης, αυτοκτόνησε ή πέθανε απ’ τα βασανιστήρια και το στέλεχος Θύμιος Ιωαννίδης έσπασε, κατέδωσε ό,τι ήξερε στην Ασφάλεια και έγινε έμμισθος συνεργάτης της. 

Το κατηγορητήριο ήταν λίγο πολύ ίδιο με αυτό της Στενής Αυτοάμυνας.
«…Απόσπαση μέρους της Επικρατείας, παράνομη οργάνωση κ.λπ.», χωρίς όμως να περιλαμβάνει ανθρωποκτονίες. Παρ’ όλα αυτά, το στρατοδικείο καταδίκασε σε θάνατο 30 αγωνιστές και εκτελέστηκαν τελικά οι 19 σε δύο γκρουπ. 

Τα ονόματα όπως τα δίνει η εφημερίδα «Ελληνικός Βορράς» στις 16 Δεκέμβρη 1947 είναι οι δέκα: Βασίλης Παπάζογλου, Α. Ωρολογάς, Ευάγγελος Δαμασκηνίδης, Βασίλης Μαλίγκος, Δημήτρης Πυρετής, Βασίλης Δημητριάδης, Νίκος Μητσόπουλος, Κώστας Βιζουκίδης, Αχιλλέας Καρακαλπάκης και Θανάσης Παπαργύρης. 

Δύο μέρες μετά στις 18/12 οι Δημήτρης Σιδηράκης, Σταύρος Ιωαννίδης, Αστέριος Νάτσιος, Δημήτρης Στεφάνου, Αναγνώστης Νόστης, Στ. Καστούρας, Κώστας Σιδηρόπουλος, Νίκος Κυριακίδης, Σταύρος Κελάδης και κάποιος ακόμη που αναφέρεται σαν «συμμορίτης σαμποτέρ» με το όνομα Αριστοτέλης Πουλακίδης.

 Ο Παπαθανασίου την περίοδο της Κατοχής ήταν ένας απ’ τους τρεις στρατιωτικούς διοικητές του ΕΛΑΣ πόλης. Στη δίκη της ΜΛΑ σήκωσε όλο το βάρος, αναλαμβάνοντας την πολιτική ευθύνη. Τελικά δεν εκτελέστηκε γιατί είχε έναν αδελφό υψηλόβαθμο στρατιωτικό της πολεμικής αεροπορίας, που πήρε την πρωτοβουλία, παρά τη θέληση του θανατοποινίτη, να κάνει τα πάντα για τη σωτηρία του. Ολα μπορούν να συμβούν στη ζωή ακόμη κι αυτό. Η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια και έμεινε 17 χρόνια στη φυλακή. Αποφυλακίστηκε το 1964. Συμμετείχε σε όλες τις απεργίες πείνας των πολιτικών κρατουμένων που έγιναν το 1948-49 με κύριο αίτημα τον τερματισμό των εκτελέσεων.

Ο ίδιος είχε δεχτεί κατηγορίες από συντηρητικούς κύκλους της πόλης, όπως ήταν ο δικηγόρος και υπουργός Μόδης, που τον κατηγορούσε για κατάδοση των συντρόφων του με αντάλλαγμα τη σωτηρία του. Αυτό ήταν κάτι που δεν ίσχυε, γιατί ο Παπαθανασίου παρέμεινε μέλος του ΚΚΕ ως το τέλος της ζωής του. Είχαμε την τύχη να τον συναντήσουμε το καλοκαίρι του 2008 στην Αχαΐα.

Δίκη Λαϊκών Εκδικητών. Σωτηρία εξ αντανακλάσεως

Μια ακόμη υπόθεση ήταν η δίκη των Λαϊκών Εκδικητών το 1948, της οργάνωσης στην οποία συμμετείχε και ο Χρόνης Μίσσιος. Διεξήχθη στο διάστημα 21-28 Σεπτέμβρη με 23 κατηγορούμενους. 

Οι κατηγορίες ήταν λίγο πολύ οι ίδιες. Οπως αναφέρει μέσα απ’ τα βιβλία του ο Μίσσιος, επρόκειτο για κάποιες παρακολουθήσεις σε χαφιέδες και κάποιους πυροβολισμούς που έπεσαν έξω από αστυνομικά τμήματα, όπως της Ανω Πόλης. Παρόλο που δεν υπήρξαν θύματα, αυτό δεν εμπόδισε τους στρατοδίκες να μοιράσουν την ποινή του θανάτου για έντεκα κατηγορούμενους, μέσα σ’ αυτούς και ο Μίσσιος, όπως και η θεωρούμενη υπαρχηγός της οργάνωσης Σεβαστή Θεοφανίδου.

Ευτυχώς όλοι τους στάθηκαν τυχεροί. Ο αρχηγός της οργάνωσης Γιαννάκης Δρουσιώτης (1919-2015) ήταν γόνος μιας καλής κυπριακής οικογένειας και κατά συνέπεια η αγγλική υπηκοότητά του περιέπλεκε πολύ σοβαρά τα πράγματα για να τον στείλουν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Οι συγγενείς του έπιασαν «θεούς και δαίμονες» για να πετύχουν τη σωτηρία του. Μέχρι και ο Κυριάκος Μάτσης, ο μαχητής της ΕΟΚΑ, κατέθεσε ως μάρτυρας υπεράσπισης του Δρουσιώτη. Ετσι, αφού δεν εκτελέστηκε ο αρχηγός, γλίτωσαν και οι υπόλοιποι. Οι ποινές τους μετατράπηκαν σε ισόβια, όμως ήταν σακατεμένοι απ’ τα βασανιστήρια και την παραμονή τους στα υγρά σκοτεινά κελιά της απομόνωσης του Επταπυργίου. Εκεί ζούσαν καθημερινά τον τρόμο και τις απώλειες, όταν τα χαράματα εμφανίζονταν τα εκτελεστικά αποσπάσματα για να πάρουν τους συντρόφους τους. 

Σ’ αυτά τα κελιά ο Μίσσιος γνώρισε αργότερα και τον Μανόλη Αναγνωστάκη, που του έμαθε γραφή και ανάγνωση.
 

Δίκη των «αεροπειρατών»

Η υπόθεση έχει να κάνει με έξι νεαρούς Θεσσαλονικείς (17-23 ετών), που στις 12 Σεπτέμβρη 1948 κατέλαβαν αεροπλάνο απ’ το αεροδρόμιο της Αθήνας και κατευθύνθηκαν στη σημερινή Βόρεια Μακεδονία.

Κάποιοι απ’ αυτούς σε λίγο καιρό θα έπρεπε να καταταγούν στον στρατό. Η σκέψη και μόνο ότι θα μπορούσαν να βρεθούν στο κολαστήριο της Μακρονήσου ή ακόμη χειρότερα να αναγκαστούν να πολεμήσουν απέναντι στους συντρόφους τους τους οδήγησε σε αυτή την παράτολμη ενέργεια. 

 Ετσι, τηρώντας όλους τους συνωμοτικούς κανόνες, επιβιβάζονται στο αεροπλάνο και με τρία μπουκάλια γκαζόζα, έναν σουγιά κι ένα κλειστό δέμα που έμοιαζε με βόμβα πραγματοποιούν επιτυχημένα την πρώτη αεροπειρατεία στην Ιστορία της Ελλάδας. Το 1931 είχε καταγραφεί η πρώτη αεροπειρατεία στον κόσμο που έγινε στο Περού. 

Απ’ τους επιβάτες και το πλήρωμα κανείς δεν έπαθε τίποτα και επέστρεψαν όλοι σώοι. Το έκτακτο στρατοδικείο συνεδρίασε στις 20 Οκτώβρη της ίδιας χρονιάς και τους καταδίκασε ερήμην εις θάνατον, όταν οι έξι νεαροί προετοιμάζονταν για να κατέβουν στην Ελλάδα για να πολεμήσουν με τον ΔΣΕ. Τα ονόματα τους ήταν: Αλέξανδρος και Χαράλαμπος Κουφουδάκης (αδέλφια), Αχιλλέας Κελτιμίδης, Σπύρος Χειλμιάδης –οι δύο τελευταίοι σκοτώθηκαν με τον ΔΣΕ – Γιώργος Κέλας 17 ετών και ο Αντώνης Βογιάζος (1930-1992).

Οι τέσσερις που επέζησαν επαναπατρίστηκαν τη δεκαετία του ’80. Ο Βογιάζος σπούδασε σκηνοθεσία στη Σοβιετική Ενωση. Στην Ελλάδα εργάστηκε ως σκηνοθέτης και ως μεταφραστής ρωσικών έργων. Αφησε πίσω του ένα ολοκληρωμένο έργο 18 ντοκιμαντέρ «Το χρονικό της Εθνικής Αντίστασης», παραγωγή του 1987, όπου και εξιστορεί όλη την ιστορία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Ελλάδα. 

Η ιστορία των έξι αεροπειρατών έχει γίνει και ταινία απ’ τον σκηνοθέτη Κώστα Κουτσομύτη με τίτλο «Ο κλοιός». 

Η δίκη της ΚΟΘ του ΚΚΕ και η δίκη των «σαμποτέρ»

Η μεγάλη αυτή δίκη ξεκίνησε στη Θεσσαλονίκη στις 22 Νοέμβρη 1948.
Στο εδώλιο βρέθηκαν 67 κατηγορούμενοι, μέλη και στελέχη του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ με επικεφαλής τον Αρίστο Βασιλειάδη.
Οι κατηγορίες πάντα οι ίδιες. «Η απόσπαση μέρους της επικράτειας με σκοπό να την παραδώσουν στους Σλάβους». Καταδικάστηκαν σε θάνατο δέκα κατηγορούμενοι και εκτελέστηκαν στις 7 Δεκέμβρη οι Αρίστος Βασιλειάδης, Γραμμένος Στίνης, Γιώργος Μερτζάνης και Γιάννης Τσακανίκας και τρεις μέρες μετά, στις 10 Δεκέμβρη, οι Χρυσούλα Στεφάνου, Σοφία Πεσεξίδιδου, Μαγδαληνή Δημητρίου, Μαγδαληνή Ευσταθίου, Κατερίνα Πισσά και η δεκαεπτάχρονη Ευπραξία Νικολαΐδου. Κάτι που κάνει ακόμη πιο τρομακτική την κατάσταση είναι ότι σε αυτήν τη δίκη ο αριθμός των εκτελεσμένων γυναικών ξεπερνά τον αριθμό των αντρών! 

Σύμφωνα πάντα με τα 375 ονόματα εκτελεσμένων στο Επταπύργιο που εμφάνισε το ΚΚΕ, τα 27 ανήκουν σε γυναίκες. 

Τις πρώτες μέρες του Γενάρη του 1949 ξεκινάει η δίκη των «σαμποτέρ». όπως ονομάστηκε απ’ την Ασφάλεια. Κατηγορούμενοι ήταν δώδεκα νέοι άνθρωποι, ανάμεσά τους και κάποιος με το όνομα Λεωνίδας Μυτιληναίος που είχε ήδη εκτελεστεί το προηγούμενο διάστημα. Απ’ τους κατηγορούμενους καταδικάστηκαν σε θάνατο οι πέντε και εκτελέστηκαν στον συνήθη χώρο πίσω απ’ το Επταπύργιο στις 19 του Γενάρη οι παρακάτω τρεις: Γιώργος Κορδέλης, Δημήτρης Μαριόγλου και Γιώργος Καμπάς.

Η δίκη της ΕΠΟΝ. Οταν «ξεθύμαναν» οι εκτελέσεις

Από τις 14 έως τις 29 Γενάρη 1949 διεξήχθη μια ακόμη μεγάλη δίκη, γνωστή ως δίκη της ΕΠΟΝ με 69 κατηγορούμενους. Ηταν οι εποχές που ακόμη και μια προκήρυξη να μοίραζε κάποιος κινδύνευε και με εκτέλεση. 

Ανάμεσα στις κατηγορούμενους ήταν ο μετέπειτα ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης που καταδικάστηκε σε θάνατο και 25 κοπέλες που ο Τύπος της εποχής δεν έχανε την ευκαιρία να τις προσβάλλει και να τις υποτιμά με σεξιστικά σχόλια. Σχεδόν όλοι οι κατηγορούμενοι ήταν πολύ νεαρής ηλικίας, κάποιοι ακόμη και μαθητές γυμνασίου.

Εντέλει, καταδικάστηκαν σε θάνατο εννιά άντρες και τρεις γυναίκες. Δεν εκτελέστηκε όμως κανείς. Οι ποινές τους μετατράπηκαν σε ισόβια και σχετικά γρήγορα αποφυλακίστηκαν. Η εξήγηση που δόθηκε μετέπειτα από πολλούς είναι ότι σαφώς το κατηγορητήριο ήταν αρκετά σαθρό για να σταθεί ακόμη και σε τέτοιο στρατοδικείο. Υπάρχουν όμως και κάποια ακόμη στοιχεία: το εμφυλιακό καθεστώς είχε ξεθυμάνει απ’ τις μεγάλες εκτελέσεις του 1947-48. Οι Αμερικανοί έβλεπαν το τέλος του πολέμου και ήθελαν να περάσουν σταδιακά σε έναν λιγότερο αιματηρό πολιτικό βίο, για να προωθήσουν καλύτερα τα συμφέροντά τους. Το 1949 άρχισαν να περιορίζονται οι εκτελέσεις, εκτός βέβαια απ’ τις ομάδες αυτοκτονίας που εισέρχονταν στην Ελλάδα απ’ τις σοσιαλιστικές χώρες. Γι’ αυτές το κράτος ήταν αμείλικτο.

Ολες οι μαρτυρίες για τον Τάσο Γουσόπουλο

Ο Τάσος Γουσόπουλος ή «Αλέκος» ή «Χοντρός» γεννήθηκε στο Γραμματικό Πέλλας. Ηταν σλαβομακεδονικής καταγωγής και συγγενής της εκτελεσμένης για τη Στενή Αυτοάμυνα Ευθυμίας Πατσιά–Γουσοπούλου.  

Στην Κατοχή, εκτός απ’ τον αγώνα για την απελευθέρωση της χώρας, ο Γουσόπουλος αγωνίστηκε επιπλέον για ίσα αλλά και μειονοτικά δικαιώματα του λαού του. Μετά την εξάρθρωση της Στενής Αυτοάμυνας ο Γουσόπουλος φυγαδεύτηκε στο βουνό. 

Ο Στράτος Παγιαβλάς, ένας από τους αθωωθέντες, που μετά τη δίκη βρισκόταν στην πόλη μάς έδωσε τη μαρτυρία ότι ο Γουσόπουλος μέχρι τα τέλη του 1948 παρέμεινε στη Θεσσαλονίκη και ήταν αυτός που στις 21 Δεκέμβρη, όταν τον περικύκλωσαν αστυνομικά όργανα, πυροβόλησε και σκότωσε τον ανθυπομοίραρχο Παναγιώτη Μαράτο και κατάφερε τελικά να εξαφανιστεί. 

Ο ιστορικός Γιώργος Σανίδας αναφέρει ότι «... αυτός που βγήκε απ’ τη γιάφκα στη διασταύρωση των οδών Αγίου Δημητρίου και Μακεδονικής Αμύνης και εκτέλεσε τον Μαράτο ήταν ο Κώστας Μπουρλούκας, σύνδεσμος του αρχηγείου Μπέλες...» κι αυτό το τεκμηριώνει απ’ την έκθεση της ΚΕ του ΚΚΕ το έγγραφο 62499 του Πόλυ Αργυρόπουλου για τα χτυπήματα στην ΚΟΘ.

Μετά τη λήξη του Εμφυλίου γίνονταν αποστολές: μεταφορές εντύπου υλικού, πομπών ή ασυρμάτων, αλλά κυρίως στελεχών απ’ τη Ρουμανία στην Ελλάδα. Μια τέτοια αποστολή ήταν και του Γουσοπούλου στη Θεσσαλονίκη για τη δημιουργία ΚΟ το καλοκαίρι του 1954. 

Τρεις μήνες μετά –κι εδώ συγκλίνουν όλες οι πηγές – ο Γουσόπουλος συλλαμβάνεται και η Ασφάλεια του προτείνει: «Ή γίνεσαι δικός μας και σε χρησιμοποιούμε για να μας δίνεις πληροφορίες τι γίνεται πάνω στη Ρουμανία ή σε εξαφανίζουμε». Αυτός είτε «λυγίζει με την πρώτη γιατί δεν είχε γνωρίσει πρωτύτερα τη δοκιμασία στην ασφάλεια» είτε γιατί η γυναίκα του ήταν έγκυος και βρέθηκε σε στιγμή αδυναμίας είτε «έσπασε στα βασανιστήρια».

Αυτό που έχει σημασία είναι ότι δέχτηκε να γίνει συνεργάτης της Ασφάλειας και να σταλεί πίσω στη Ρουμανία. Εκεί όμως τα ομολογεί όλα στον Ζαχαριάδη, που (αφού πρώτα πέρασε μια δοκιμασία για να πειστούν ότι λέει αλήθεια) τον στέλνει ξανά στην Ελλάδα, με αποστολή να γίνει διπλός πράκτορας! 

Συγκεκριμένα, ο Γουσόπουλος επέστρεψε και τους είπε: «Επειδή οι κομματικές οργανώσεις στην Αθήνα έχουν σμπαραλιαστεί, σκέφτονται να φέρουν το κέντρο στη Θεσσαλονίκη. Να φτιαχτεί εκεί τυπογραφείο που θα εκτυπώνει τη “Λαϊκή Φωνή” και άλλα έντυπα του ΚΚΕ». Ετσι, ο Ζαχαριάδης φέρεται να είπε: «Και θα κυκλοφορούν άφοβα τις ιδέες μας και θα μαθαίνουμε ποιοι πραγματικά είναι οι χαφιέδες». Η Ασφάλεια δέχτηκε και στήνεται το τυπογραφείο.

Φαίνεται ότι κάποιοι προσπάθησαν να επαναλάβουν την παλιά ιστορία με τον Μανιαδάκη και κάποιοι άλλοι να πάρουν τη ρεβάνς. Ολα τα παραπάνω έγιναν ώσπου το 1956 αλλάζει η ηγεσία του ΚΚΕ, καθαιρείται ο Ζαχαριάδης και ο Γουσόπουλος δεν ξαναστέλνεται σε ανάλογη αποστολή στην Ελλάδα. Μάλιστα, μία απ’ τις κατηγορίες που εκτόξευαν οι εσωκομματικοί αντίπαλοι στον Ζαχαριάδη για τυχοδιωκτισμό βασιζόταν στην υπόθεση Γουσόπουλου.  

Συνέχεια »

{[['']]}

Η ΣΤΕΝΗ ΑΥΤΟΑΜΥΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΚΕΛΕΤΟΙ ΧΩΡΙΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ (Μέρος 1ο)

Καταγραφή οργανώσεων, δικών και προσώπων σε υποθέσεις που συγκλόνισαν την πόλη. Η Ασφάλεια έδινε τίτλους στις καθεστωτικές εφημερίδες: «Στρατολόγοι, ΟΠΛΑ, Βομβιστές, Οικονομικά Στελέχη ΚΚΕ, Κατάσκοποι». Χιλιάδες άνθρωποι στα στρατοδικεία, εκατοντάδες στο απόσπασμα

Του Τάσου Κατσαρού
Ιστορικού ερευνητή, συγγραφέα - Documento

Η Θεσσαλονίκη ήταν πάντα μια πόλη των αντιθέσεων, των πολέμων και των σφαγών. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία για τους σκελετούς που βρέθηκαν πίσω απ’ τις φυλακές του Γεντί Κουλέ, σκελετούς χωρίς ταυτότητα, ανοίγει ξανά μια συζήτηση για τους εκτελεσμένους κομμουνιστές του Εμφυλίου που πετάχτηκαν τότε σε λάκκους, απαγορεύοντας στους συγγενείς τους ακόμη και να τους θάψουν. Στη γύρω περιοχή βρίσκονται θαμμένα γύρω στα 400 πτώματα, όπως λένε και τα περισσότερα στοιχεία.

 Μια πόλη διάσπαρτη με τάφους αντιστασιακών

Στα χρόνια της γερμανικής κατοχής η πόλη θρήνησε δεκάδες χιλιάδες νεκρούς. Σύμφωνα με το άρθρο του «Ριζοσπάστη» αλλά και με στοιχεία της εφημερίδας «Ελευθερία», συνολικά την περίοδο της Kατοχής εκτελέστηκαν στη Θεσσαλονίκη 749 αγωνιστές και θάφτηκαν στα νεκροταφεία της Ευαγγελίστριας, απέναντι απ’ το στρατόπεδο του Παύλου Μελά εκεί που βρίσκεται το μνημείο, στην περιοχή των Σφαγείων, στο «κόκκινο σπίτι», σημερινό Θέατρο Γης, στην περιοχή της Γουμένισσας, στην Αξιούπολη, σε κάποιες περιοχές της Πιερίας και οι περισσότεροι –212 το σύνολο– αμέσως μετά την είσοδο στον παλιό δρόμο προς Κιλκίς, δεξιά στα 300 μέτρα. Αυτή είναι μια πληροφορία που μας την έδωσε ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης Κώστας Πασχαλούδης. Εκεί έγινε μια πραγματική εκατόμβη στη Θεσσαλονίκη το καλοκαίρι του 1944, όταν τα Τάγματα Ασφαλείας του Δάγκουλα δολοφόνησαν 103 αγωνιστές. Αυτό το στοιχείο αξίζει πλέον να διερευνηθεί διότι εκεί βρίσκονται θαμμένοι πάνω από 200 άνθρωποι και η περιοχή δεν έχει χτιστεί καθόλου. Είναι ευκαιρία ο Δήμος Εχεδώρου, όπου ανήκει η περιοχή, να κινήσει τις όποιες διαδικασίες για την αναζήτηση των οστών.

Η υπόθεση της Στενής Αυτοάμυνας και γενικότερα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) πρέπει να διερευνηθεί μέσα απ’ το οικονομικό,πολιτικό και γεωστρατηγικό πλαίσιο της εποχής. Η Ελλάδα είχε βγει λαβωμένη έπειτα από τριπλή κατοχή, η χειρότερη που υπήρξε στην Ευρώπη, ίσως και με περισσότερους από 405.000 νεκρούς. Ο παλιός πολιτικός κόσμος είτε είχε φύγει απ’ τη χώρα είτε συνεργάστηκε με τους ναζί είτε αδιαφόρησε γι’ αυτήν τη γενοκτονία που υπέστη ο ελληνικός λαός. 

Αυτός ο παλιός κόσμος επέστρεψε μετά την Απελευθέρωση, ενωμένος, για να ξαναπάρει την εξουσία· και αυτήν τη φορά με τη βοήθεια των ξένων. Το μικρό κομμουνιστικό κόμμα, όπως είχε πει κι ο Τσόρτσιλ, που έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στον αντιφασιστικό αγώνα, διωκόταν τώρα απ’ τους παλιούς συνεργάτες των Γερμανών που τώρα έγιναν συνεργάτες των Αγγλων και των Αμερικανών. 

«Δικαιοσύνη» με δύο μέτρα και δύο σταθμά

Ο αιματηρός απολογισμός στον έναν χρόνο απ’ τη Συμφωνία της Βάρκιζας ως τον Φλεβάρη του 1946 ήταν: νεκροί 1.192, τραυματίες 6.414, συλληφθέντες 7.500, βιασμένες γυναίκες 165, επιδρομές σε γραφεία 572, καταδιωκόμενοι δημοκρατικοί πολίτες 100.000 ενώ 166 μοναρχοφασιστικές συμμορίες δρούσαν στη χώρα. Κι ενώ υποτίθεται ότι η Ελλάδα θα περνούσε σε ομαλό πολιτικό βίο, θα γινόντουσαν ελεύθερες εκλογές και θα δικάζονταν οι δωσίλογοι, όπως έγινε λίγο πολύ σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.

Ποια όμως ήταν η απάντηση της «Δικαιοσύνης»; Δεν άγγιξε καθόλου τους οικονομικούς δωσίλογους, αυτούς που θησαύρισαν κάνοντας μπίζνες με τους Γερμανούς και ουσιαστικά χρηματοδότησαν τα Τάγματα Ασφαλείας. Οσον αφορά τους πολιτικούς δωσίλογους, η «Δικαιοσύνη» άφησε ελεύθερους τους κατοχικούς υπουργούς και πρωθυπουργούς που ευθύνονταν για εκατοντάδες χιλιάδες θύματα.

Ο αριθμός των εκτελέσεων που έκανε το μετακατοχικό καθεστώς σύμφωνα και με τον Δημ. Κουσουρή δεν ξεπερνούσε τις 25 (!). Ο μόνος υψηλόβαθμος στρατιωτικός που εκτελέστηκε απ’ το καθεστώς ήταν ο εγκληματίας πολέμου Γεώργιος Πούλος. 

Η ίδια αυτή «Δικαιοσύνη» δεν δίστασε να εξοντώσει τον ανθό της ελληνικής νεολαίας. Την περίοδο 1946-55 ο αριθμός των εκτελεσμένων από στρατοδικεία και κακουργοδικεία πιθανότατα ξεπέρασε και τις 4.000. Είναι μια έρευνα που ακόμη συνεχίζεται. 

Ενα καινούργιο στοιχείο που προέκυψε σύμφωνα με τον κατάλογο 375 ονομάτων που δημοσίευσε το ΚΚΕ στις 18/4/2025 είναι ότι η τελευταία εκτέλεση στην Ελλάδα ήταν του  τελευταία εκτέλεση στην Ελλάδα ήταν του Νίκου Καρδαμήλα  απ’ το χωριό Βαθύλακκος Θεσσαλονίκης, στις 29 Αυγούστου του 1955.

 Η δημιουργία της Στενής Αυτοάμυνας

Τον Φλεβάρη του 1946 η 2η ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ πήρε την απόφαση να προετοιμάσει τις δυνάμεις της για ένοπλο αγώνα. Η απόφαση αυτή αρχικά είχε κρυφτεί απ’ τα πρακτικά, γιατί εκείνη την περίοδο το ΚΚΕ και οι αντιστασιακές οργανώσεις ήταν ακόμη νόμιμες.

Η παραμονή των Αγγλων στη χώρα ήταν κάτι που περιέπλεκε ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Μερικά χρόνια αργότερα, όταν ξεκαθάρισαν τα πράγματα, δόθηκε στη δημοσιότητα και το κομμάτι της απόφασης που είχε αποκρυφτεί. Εως τότε τις όποιες επιθέσεις από παρακρατικούς και χαφιέδες αντιμετώπιζε η Μαζική Λαϊκή Αυτοάμυνα (ΜΛΑ), υπερασπίζοντας τα μέλη, τις οργανώσεις και τα γραφεία των αριστερών εφημερίδων. Οταν όμως η κατάσταση πέρασε στα έκτακτα στρατοδικεία και στο οργανωμένο κράτος, δόθηκε η εντολή απ’ το Μακεδονικό Γραφείο του ΚΚΕ στον Τάσο Γουσόπουλο «Αλέκο» ή «Χοντρό» να δημιουργήσει αντάρτικο πόλης μέσα στη Θεσσαλονίκη, τη Στενή Αυτοάμυνα. 

Ο ΔΣΕ δεν μπορούσε ακόμη να κατέβει στην πόλη και το σχέδιο ήταν να δημιουργηθεί μια κατάσταση παρενόχλησης στον κυβερνητικό στρατό, που αργότερα θα μπορούσε να πάρει τον χαρακτήρα της ένοπλης εξέγερσης. Αυτό μας διαβεβαίωσαν τα τρία μέλη της Στενής Αυτοάμυνας, οι Μιχάλης Λίλης, Στράτος Παγιαβλάς και Αγγελος Κατσαρός.

Ο Γουσόπουλος χώρισε την πόλη σε τρεις τομείς και βρήκε τρεις τομεάρχες. Τον Ακίνδυνο Αλβανό στον ανατολικό τομέα, τον Θανάση Κατραούζο στον κεντρικό, τον Διογένη Ελευθεριάδη στον δυτικό και τον Ανδρέα Παπαγεωργίου γενικό συντονιστή τους. Αυτοί όρισαν κάποιους ομαδάρχες και δημιούργησαν συνήθως τριάδες ανά περιοχή: Ομάδα Κορδελιού, Επταλόφου, Ρήγα Φεραίου, Νεάπολης, Καλλιθέας και συνοικισμού Κολοκοτρώνη στις δυτικές συνοικίες. Ομάδα Ανω, Κάτω και Κεντρικής πόλης στον κεντρικό τομέα και ομάδα Πανεπιστημίου, Αγίας Τριάδας, Ανω και Κάτω Τούμπας, Αλλατίνη, Πυλαίας και Ντεπώ στον ανατολικό τομέα. 

Τα πρόσωπα που προτάθηκαν και δέχτηκαν να μπουν στην οργάνωση ξέκοψαν αμέσως απ’ τις πολιτικές οργανώσεις που τότε ήταν νόμιμες και οι καθοδηγητές τους είπαν: «Αν είναι δυνατόν να φαίνεται ότι πέρασαν ακόμα και στο άλλο στρατόπεδο». Οι παραπάνω ομάδες είχαν και διάφορους άλλους βοηθούς που η Ασφάλεια στον χάρτη που εμφάνισε στο στρατοδικείο τούς ονόμασε τεχνικούς. Τέτοιοι ήταν: οδηγοί ταξί, παράνομοι μεταφορείς, πληροφοριοδότες, οπλουργοί, λογιστές, καθηγητές και σύνδεσμοι.

Οι έντεκα επιθέσεις. Χωροφύλακες, στρατοδίκες

Οι επιθέσεις της οργάνωσης ήταν έντεκα. Απέναντι σε αστυνομικά όργανα, παρακρατικούς και στρατιωτικούς στόχους. Οι σημαντικότερες ενέργειες ήταν η εκτέλεση του μοίραρχου Κωφίτσα απ’ τον Γιώργο Σταυρόπουλο στις 6 Οκτωβρίου 1946, η συμπλοκή με αστυνομική περίπολο την 1η Νοέμβρη της ίδιας χρονιάς, με αποτέλεσμα τον θάνατο του χωροφύλακα Χρήστου Παγώνη και του αντάρτη πόλης Χαράλαμπου Νικολαΐδη. Ο τελευταίος ήταν σημαντικό στέλεχος που έδρασε μέσα και απ’ την κατοχική Οργάνωση Περιφρούρησης Λαϊκού Αγώνα (ΟΠΛΑ).

Αλλη επίθεση ήταν αυτή που έγινε με χειροβομβίδα στο αστυνομικό τμήμα του Ντεπώ στις 3 Δεκέμβρη, ως απάντηση για μεσαιωνικά βασανιστήρια που γίνονταν στο συγκεκριμένο τμήμα απ’ τους χωροφύλακες του Παπατσώρη. 

Μια ακόμη αποτυχημένη απόπειρα με χειροβομβίδα ήταν αυτή που έγινε εναντίον του βασιλικού επιτρόπου Θεμιστοκλή Ταμβακά στις 14 Γενάρη 1947. Ο Ταμβακάς θεωρούνταν ο μεγαλύτερος σφαγέας εκείνης της περιόδου. Είχε στείλει στα εκτελεστικά αποσπάσματα δεκάδες νέους. 

Η τελευταία και σοβαρότερη επίθεση της οργάνωσης έγινε στις 30 Απρίλη 1947 όταν οι αντάρτες Ιορδάνης Σαπουντζόγλου, Κοσμάς Εξεζίδης και Απόστολος Πατσιάς επιτέθηκαν με δύο χειροβομβίδες σε στρατιωτικό λεωφορείο της αεροπορίας. Η επίθεση αυτή έγινε ως απάντηση για τους αδιάκριτους βομβαρδισμούς της Βασιλικής Αεροπορίας απέναντι σε δημοκρατικά χωριά της Θεσσαλίας και της Στερεάς Ελλάδας. Κατά την επίθεση σκοτώνονται τέσσερις στρατιωτικοί και τραυματίζονται άλλοι επτά. Τις πληροφορίες για το δρομολόγιο του λεωφορείου είχε δώσει ο αρχηγός της οργάνωσης Τάσος Γουσόπουλος και την επίβλεψη είχε κάνει ο Αλβανός. Μετά την επίθεση οι δράστες έτρεξαν να μπουν σε ένα δικό τους ταξί που τους περίμενε λίγες εκατοντάδες μέτρα πιο πέρα. Το ταξί όμως δεν έπαιρνε μπρος και οι τρεις δράστες έφυγαν προς διαφορετικά σημεία.

 Αμέσως μετά συλλαμβάνεται ο οδηγός του ταξί Νικόλαος Τομπουλίδης, που, παρά τα όσα πέρασε στην Ασφάλεια, δεν έβγαλε λέξη. Μίλησε όμως ο ιδιοκτήτης του οχήματος που γνώριζε και αποκάλυψε τον Διογένη Ελευθεριάδη, τον επικεφαλής του δυτικού τομέα της οργάνωσης. Αυτός είπε ό,τι ήξερε στην Ασφάλεια και σε λίγες μέρες βρέθηκαν 67 κατηγορούμενοι να δικάζονται στο Εκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης. 

Η δίκη έγινε στην οδό Αγίας Σοφίας 3, στον τελευταίο όροφο στις παλιές σχολές Βαλαγιάννη, όπου μετά στεγαζόταν η Βιομηχανική Σχολή και όπου σήμερα λειτουργεί διαγνωστικό κέντρο. Η δίκη ξεκίνησε στις 28 Αυγούστου 1947 και κράτησε 18 μέρες. 

Οι κατηγορούμενοι δικάστηκαν με το Γ΄ Ψήφισμα «Περί εκτάκτων μέτρων αφορώντων στην δημοσίαν τάξιν και ασφάλειαν» με τις κατηγορίες: κατάρτιση ομάδων με σκοπό την απόσπαση μέρους της επικρατείας, κατοχή όπλων, παράνομη οπλοφορία, ανθρωποκτονίες κ.λπ.

Αποσύνδεση του κόμματος, ανάληψη ευθύνης από ΔΣΕ

Την υπεράσπιση της οργάνωσης ανέλαβαν οι δύο κομμουνιστές Αλβανός και Παπαγεωργίου, που γνώριζαν καλά την πολύ δύσκολη θέση στην οποία βρίσκονταν, διότι σε καμιά περίπτωση δεν έπρεπε να εμπλέξουν το κόμμα που ήταν ακόμη νόμιμο. Επρεπε να υπερασπιστούν την οργάνωση σαν ένα κομμάτι του Δημοκρατικού Στρατού Πόλης. «Εμείς δεν είμαστε το κόμμα αλλά ο Δημοκρατικός Στρατός Πόλης» διακηρύσσουν στις απολογίες τους οι δύο παραπάνω αγωνιστές απέναντι στη λυσσαλέα επίθεση των στρατοδικών που πίεζαν για μια ομολογία ανάληψης ευθύνης απ’ την πλευρά του κόμματος. 

Θυμίζουμε ότι στις 18 Οκτώβρη 1947 βγαίνει το τελευταίο φύλλο του «Ριζοσπάστη» και την επόμενη μέρα κλείνουν όλες οι εφημερίδες του ΚΚΕ. Στις 27 Δεκέμβρη κηρύσσονται παράνομα το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και η Εθνική Αλληλεγγύη.

Ο Αλβανός ήταν μία απ’ τις σημαντικότερες μορφές του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος, με προπολεμική δράση. Στο στρατοδικείο απάντησε θαρραλέα σε όλες τις κατηγορίες. Μίλησε ακόμη και για την τρομοκρατία του παρακράτους εκείνη την περίοδο που οι δικαστές έκαναν ότι δεν γνώριζαν. Κατηγορούμενος: «...Εδώ μας κατηγορούν ότι υπονομεύουμε την τάξη και την ησυχία του λαού, ενώ αυτοί ήταν υπαίτιοι γι’ αυτό. Εχουμε πολλά παραδείγματα, της Τούμπας, της Καμάρας, των τυπογράφων, τον φόνο του Ζέβγου». Πρόεδρος: «Εσείς τον σκοτώσατε». Κατηγορούμενος: «Το Γ΄ Σώμα Στρατού, η ΕΣΑ και ο
Ζέρβας».

Η δολοφονία του Ζέβγου είναι λίγο πολύ γνωστή σήμερα. Υπάρχει όμως και η λιγότερο γνωστή περίπτωση, στις 30 Μαρτίου 1947, όταν ακροδεξιοί επιτέθηκαν με αυτόματα στις εγκαταστάσεις της αριστερής εφημερίδας «Αγωνιστής», δολοφονώντας τρεις τυπογράφους και τραυματίζοντας άλλους επτά. Τα ονόματα των νεκρών ήταν: Γιώργος Βουτσάς, Μιχάλης Διακάκης και Σταύρος Μαγουλάς. Εννοείται πως οι δράστες έφυγαν ανενόχλητοι, χωρίς να τους αναζητήσει ποτέ η αστυνομία.

Κάποιες ακόμη σημαντικές στιγμές της απολογίας του Αλβανού: «Οι δύο φυλακίσεις μου δεν προήλθαν απ’ την προσπάθεια να ευνοήσω το άτομό μου αλλά γιατί πάλευα για την καλυτέρευση της ζωής της τάξης που υπηρετεί το συμφέρον του λαού, γιατί έτσι θα βελτίωνα και το ατομικό μου συμφέρον... παίρνω εντολή να χτυπήσω εν λευκώ την αεροπορία, με ό,τι τρόπο μπορώ για να ανακουφίσουμε τον πληθυσμό και να σκεφτούν ότι για όλες φορές που χτύπησαν τον κόσμο αδιάκριτα, όπου να ’ναι θα τιμωρηθούν ακόμη και μέσα στη Θεσσαλονίκη».

 Τραγουδώντας μπρος στο εκτελεστικό απόσπασμα

 Το στρατοδικείο καταδίκασε απ’ τους 67 κατηγορούμενους τους 52 σε θάνατο. Τελικά εκτελέστηκαν οι 47 σε τρία γκρουπ.

Στις 17 Οκτώβρη εκτέλεσαν τους πρώτους δέκα με επικεφαλής τον Αλβανό και τους Νικόλαο Γαβατόπουλο, Σωκράτη Γκαντινά, Τριαντάφυλλο Κομνηνό, Σταύρο Μαρκάκη, Απόστολο Κατσαμάνη, Ανδρέα Παπαγεωργίου, Θανάση Κατραούζο, Δημήτριο Κεραμιτζή και Ιωάννη Σκευοφύλακα. 

Οι αντάρτες βγήκαν τα χαράματα απ’ την κεντρική πύλη του Γεντί Κουλέ για να πάνε στον συνήθη τόπο των εκτελέσεων τραγουδώντας αντάρτικα τραγούδια. Τότε ο επικεφαλής του στρατιωτικού αποσπάσματος άρχισε να βρίζει και να ειρωνεύεται χωρίς να σεβαστεί ούτε τις τελευταίες στιγμές αυτών των ανθρώπων. 

Ο Αλβανός του επιτίθεται με τη χειροπέδη και με μια κίνηση του βγάζει το μάτι. Ηταν η τελευταία αντάρτικη πράξη που έκανε αυτός ο άνθρωπος!

Οι εκτελέσεις του δεύτερου γκρουπ των δεκατριών της Στενής Αυτοάμυνας έγιναν τέσσερις μέρες μετά, στις 21 Οκτώβρη. Αυτοί είναι οι Γιώργος Ανθομελίδης, Παναγιώτης Διαμαντίδης, Γιώργος Μουτσάκης, Κωνσταντίνος Λεφάκης, Περικλής Στεφανίδης, Γιάννης Χατζηεμμανουηλ, Δημήτρης Χατζηβασιλείου, Γιώργος Μακράς, Παύλος Σαράφης, Μιχαήλ Αυχιανός, Ιορδάνης Σενόγλου, Νικόλαος Τερζόπουλος και Γιώργος Σταυρόπουλος.

Τέλος, δύο μέρες μετά, στις 23 Οκτώβρη, εκτελούνται και οι τελευταίοι 24 της οργάνωσης, με την Ευθυμία Πατσιά, τη μοναδική γυναίκα που εκτελέστηκε απ’ αυτήν τη δίκη να βγαίνει χαμογελαστή και να τραγουδά.

 Εδώ αξίζει να ειπωθεί κάτι για τις τέσσερις εφημερίδες της πόλης («Ελληνικός Βορράς», «Μακεδονία», «Νέα Αλήθεια» και «Φως») που δεν έχαναν την ευκαιρία να κανιβαλίζουν και να ειρωνεύονται τους ανθρώπους ακόμη και στις τελευταίες τους στιγμές. Η Πατσιά πάντως φαίνεται να τους είπε: «Θα κάνουμε ΟΠΛΑ και στον Αδη». 

Τα ονόματα των τελευταίων εκτελεσμένων εκτός απ’ την Ευθυμία Πατσιά είναι: Αντώνης Αντωνιάδης, Γιώργος Βοναπάρτης, Σπύρος Γεωργόπουλος, Αντώνης Δασκαλάκης, Παντελής Ζεμπέογλου, Στέλιος Ηλιάδης, Παναγιώτης Ησαϊάδης, Διονύσης Κοιλιαρίδης, Ιάκωβος Κουνοπίδης, Γιώργος Κοσμάς, Δημήτρης Μαρκουλάκης, Κωνσταντίνος Μαυρίδης, Χρήστος Μπογιάς, Γρηγόρης Νικλής, Γιώργος Παπαδόπουλος, Γιάννης Τοπουζίδης, Νίκος Τομπουλίδης, Μιχαήλ Τριανταφυλλίδης, Πελοπίδας
Τσερουλής, Βασίλης Φασόλας, Τηλέμαχος Βασδέκης, Παναγιώτης Ευαγγελίδης και ο δεκαεπτάχρονος Σωκράτης Ψύλλος. 

Πρέπει, τέλος, να αναφέρουμε ότι πολλά απ’ τα νέα αυτά παιδιά δεν είχαν άμεση εμπλοκή με την οργάνωση. Καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν γιατί είχαν έρθει σε επαφή με κάποιο μέλος της οργάνωσης ή είχαν πιάσει στα χέρια τους κάποιο σκουριασμένο πιστόλι. Το πολιτικό κλίμα των ημερών, όμως, ήταν τέτοιο που οι κυβερνήσεις της εποχής, κεντρώες και δεξιές, πόνταραν στη σκληρή και άγρια τρομοκράτηση του πληθυσμού. 

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Συνέχεια »

{[['']]}