{[['
']]}
']]}
Για να γίνουν αντιληπτές οι Θέσεις ενός συλλογικού υποκειμένου είναι αναγκαίο να γίνει κατανοητός ο μηχανισμός παραγωγής τους. Στην περίπτωση του ΚΚΕ οι συμπαγείς θέσεις που εκφράζει προς την κοινωνία καθιστούν ευκολότερη την εμβάθυνση σε αυτές. Φυσικά πάντα με την επιφύλαξη ότι γίνεται αντιληπτό μόνο το αποτέλεσμα μιας εσωκομματικής διαδικασίας, η οποία βρίθει αντιθέσεων, αντιφάσεων και πολύ συχνά προκύπτει από ιδεολογικοπολιτική διαπάλη. Μέσα από τα επίσημα κείμενα του ίδιου του κόμματος μπορεί να απομονωθεί η εξής διαδικασία συλλογισμού: προσδιορίζεται η κατάσταση της χώρας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα· εκτιμάται ο χαρακτήρας της αλλαγής· εντοπίζονται οι «κινητήριες :δυνάμεις της επαναστατικής διαδικασίας»· και τελικά προκύπτει το μετωπικό-συμμαχικό σχήμα που προτείνει το ΚΚΕ στην κοινωνία.
Υπ’ αυτό το πρίσμα, η ίδρυση του ΕΑΜ αποτελεί κατάληξη ενός μακρού προτσές το οποίο εκκινεί από την 6η Ολομέλεια, εμπλουτίζεται από τις επεξεργασίες της Κομμουνιστικής Διεθνούς (ΚΔ) και συγκεκριμενοποιείται από το 5ο και το 6ο συνέδριο του ΚΚΕ.
Τον Ιανουάριο του 1934 συνήλθε στην Αθήνα η 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Η απόφαση που εκδόθηκε για το θέμα, «Η κατάσταση στην Ελλάδα και τα καθήκοντα του κόμματος», χαρακτήριζε την Ελλάδα ως χώρα «με μέσο επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού [...] με υπάρχοντα σημαντικά υπολείμματα μισοφεουδαρχικών σχέσεων στην οικονομία, με ωρισμένο μίνιμουμ υλικών προϋποθέσεων, που είνε αναγκαίες για την σοσιαλιστική οικοδόμηση, με όχι τελειωμένο ακόμη τον αστικοδημοκρατικό μετασχηματισμό». Κατά συνέπεια προβλέπεται μια «πορεία λίγο ή πολύ γρήγορου περάσματος της αστικο-δημοκρατικής επανάστασης σε επανάσταση σοσιαλιστική», οπότε «η διχτατορία του προλεταριάτου μπορεί να μην επέλθει αμέσως, αλλά μέσα στην πορεία του περάσματος απ’ τη δημοκρατική διχτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς στη σοσιαλιστική διχτατορία του προλεταριάτου».
Αυτές οι εκτιμήσεις οδηγούν την ολομέλεια να καταλήξει: «η επικείμενη επανάσταση των εργατών και αγροτών στην Ελλάδα θα έχει αστικοδημοκρατικό χαραχτήρα με τάσεις γρήγορης μετατροπής σε προλεταριακή σοσιαλιστική επανάσταση», ενώ οι «κινητήριες δυνάμεις» της επανάστασης θα είναι: η εργατική τάξη και οι φτωχομεσαίες μάζες της αγροτιάς.
Ωστόσο, παρατηρούμε ότι αν και η επανάσταση προβλέπεται να λάβει χαρακτηριστικά αστικοδημοκρατικού μετασχηματισμού, το ΚΚΕ δεν συμπεριλαμβάνει στις κινητήριες δυνάμεις και άρα στους πιθανούς συμμάχους τη μη μονοπωλιακή αστική τάξη και τα μεσαία στρώματα της πόλης και του χωριού. Ετι περαιτέρω, οι χαρακτηρισμοί «σοσιαλφασίστες», «εργατοφασίστες» και «αγροτοφασίστες», οι οποίοι αποδίδονταν σε σοσιαλιστικές ομάδες και εργατικά, αγροτικά κόμματα αντίστοιχα, απομακρύνουν την πιθανότητα μετωπικού σχήματος σε πολιτικό επίπεδο. Εντούτοις η ιστορική 6η Ολομέλεια προετοιμάζει τη συλλογική κομματική συνείδηση για τη μελλοντική συγκρότηση ευρέων κοινωνικών και πολιτικών συμμαχικών σχηματισμών.
Η άνοδος του φασισμού, οι διώξεις κομμουνιστών και σοσιαλιστών και η πιθανότητα του επικείμενου πολέμου οδήγησαν την ΚΔ, το διεθνές συντονιστικό κέντρο των κομμουνιστικών κομμάτων, να υιοθετήσει τον Ιούνιο του 1934 ως μετωπική πολιτική το Ενιαίο Μέτωπο. Μια (δια) ταξική συμμαχία, χωρίς πολιτικούς περιορισμούς, με στόχο τη λείανση των διαφορών μεταξύ των εργατών και την προσέγγιση με τα μικροαστικά και αγροτικά στρώματα. Κατ' αντιστοιχία το ΚΚ κάθε χώρας καλούνταν να σχεδιάσει την προσέγγιση ευρύτερων δυνάμεων, συνυπολογίζοντας πάντοτε τις ιδιαίτερες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που είχε να αντιμετωπίσει.
Υπ' αυτούς τους όρους, τον Μάρτιο του 1934 συνέρχεται στην Αθήνα το 5ο Συνέδριο του ΚΚΕ. Ενα από τα βασικά ζητήματα που απασχόλησαν ήταν «η πορεία της ανάπτυξης του φασισμού». Ως κατάλληλη αντιμετώπιση προτείνεται το Ενιαίο Αντιφασιστικό Μέτωπο, χωρίς βαθύτερη ανάλυση.
Μετά την απόφαση του 5ου Συνεδρίου του ΚΚΕ και τις εκκλήσεις της ΚΔ για δημιουργία κοινού μετώπου μεταξύ των αντιφασιστικών δυνάμεων εκκινεί μια προσπάθεια προσέγγισης από πλευράς ΚΚΕ, κομματικών και κοινωνικών φορέων, η οποία δεν έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Αν και ο κίνδυνος έλευσης του φασισμού είναι ορατός, οι πρωτοβουλίες συνεργασίας έχουν περισσότερο διακηρυκτικό παρά πρακτικό χαρακτήρα, ενώ το ΚΚΕ συνεχίζει να κρατάει απόσταση από τις «αστικές δυνάμεις» εξισώνοντας πλήρως όλη την αστική τάξη και τους εκπροσώπους της.
Τον Σεπτέμβριο του 1935, μετά την ολοκλήρωση του 7ου Συνεδρίου της ΚΔ, όπου υιοθετείται η πολιτική συγκρότησης Λαϊκών Μετώπων, το ΚΚΕ καλεί «όλους τους εργαζόμενους, τους φίλους της ειρήνης και τις οργανώσεις τους» να συμπαραταχθούν σε ένα Ενιαίο Παλλαϊκό Μέτωπο ενάντια στον πόλεμο.
Ακολουθεί η απόφαση της ΚΕ η οποία εξειδικεύει τις αποφάσεις του 7ου Συνεδρίου της ΚΔ (1935) στην ελληνική περίπτωση. Προτείνεται ένας τρόπος δράσης ο οποίος βασίζεται στην αντίσταση και αντεπίθεση στη φασιστική απειλή μέσω της αποκατάστασης του ενιαίου μετώπου με αιχμή του δόρατος τη συνδικαλιστική ενότητα.
Η συμπαράταξη συμπεριλαμβανει όλες τις πολιτικές δυνάμεις: χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι «το παλλαϊκό μέτωπο, το ΚΚΕ, συνεργάζεται όχι μόνο με τα σοσιαλιστικά και αγροτικά κόμματα και όλες τις μαζικές οργανώσεις αλλά και με όλα τα άλλα κόμματα και οργανώσεις, που στέκονται πάνω σε ελάχιστη δημοκρατική-αντιφασιστική βάση».
Για το ΚΚΕ η υπεράσπιση της αστικής δημοκρατίας απέναντι στο φασισμό δεν σημαίνει εγκατάλειψη της θέσης για τη «μοναδική λαϊκή δημοκρατία», τη «σοβιετική», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται. Ως εκ τούτου προτίθεται να στηρίξει οποιαδήποτε κυβέρνηση η οποία θα αποκαταστήσει τις λαϊκές δημοκρατικές ελευθερίες, θα παράσχει γενική αμνηστία, θα προκηρύξει ελεύθερες εκλογές και θα αποκρούσει τον μοναρχισμό και τον φασισμό.
Και τέλος τον Δεκέμβριο 1935 συγκαλείται το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ το οποίο κατέληξε σε μια σειρά καταλυτικών αποφάσεων ν βασισμένο: α) στις επεξεργασίες της ΚΔ για τον καπιταλισμό· β) στην εξειδίκευση που έγινε στην 6η Ολομέλεια της ΚΕ (1934) για το επίπεδο ανάπτυξης της Ελλάδας· γ) στις αποφάσεις του 7ου Συνεδρίου της Κ.Δ (1935).
Το συνέδριο καθόρισε το εύρος του Ενιαίου Μετώπου ως αντιφασιστικού μετωπικού σχηματισμού.
Πλέον συμπεριλαμβάνονται οι σοσιαλιστές, αγροτιστές και «ρεφορμιστές», ενώ η αντιμετώπιση του «μοναρχοφασισμού» θα γινόταν μέσω της Λαϊκής Δημοκρατικής Εξουσίας. Συνεπώς, διευρύνεται η μετωπική συμμαχία και τίθεται ως άμεσος στόχος η αντιιμπεριαλιστική πάλη ενάντια στον επερχόμενο πόλεμο, ενώ ο χαρακτήρας της επανάστασης διατηρείται «αστικοδημοκρατικός».
Μέσα σε δύο χρόνια η στάση του ΚΚΕ μετατοπίστηκε ως προς το εύρος της συμμαχικής του απεύθυνσης,τόσο κοινωνικά όσο και πολιτικά. Ωστόσο η μετακίνηση από τον χαρακτηρισμό «σοσιαλφασίστες» και «αγροτοφασίστες» σε κάλεσμα για συνεργασία προς «κάθε οργάνωση που στέκεται στην ελάχιστη αντιφασιστική φιλειρηνική βάση» εκπορευόταν από τις αποφάσεις του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος.
Την 28η Σεπτεμβρίου 1941 ιδρύεται το ΕΑΜ με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, ύστερα από απόφαση της 6ης και της 7ης Ολομέλειας της ΚΕ (1941).
Συμμετέχει το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος (ΣΚΕ), το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος (ΑΚΕ) και η Ενωση Λαϊκής Δημοκρατίας (ΕΛΔ). Στο πρόγραμμα του ΕΑΜ προβλεπόταν ισοτιμία των πολιτικών φορέων που το συνέστησαν, όπως και όσων θα συνέπρατταν στη συνέχεια, αρκεί να είχαν σκοπό την εθνική ανεξαρτησία.
Στο ιδρυτικό κείμενο το αιτούμενο ήταν, μετά το πέρας του πολέμου: να προκύψει κυβέρνηση από την «ηγεσία του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, από τα κόμματα και τις ομάδες που θα τον οδηγήσουν στην πάλη και στη νίκη», να αποκατασταθούν όλες οι λαϊκές ελευθερίες και να δοθεί γενική αμνηστία και τέλος να συγκληθεί συντακτική συνέλευση με σκοπό τη σύνταξη του «λαοκρατικού πολιτεύματος».
Για την πραγματοποίηση των παραπάνω στόχων καλούνται «όλα τα στρώματα του λαού μας» (όλα, ακόμη και οι «εισοδηματίες») στη διεξαγωγή ενός αγώνα: απελευθερωτικού, παλλαϊκού - εθνικού, ο οποίος διακρίνεται για την «ενότητα στους σκοπούς».
Η ίδρυση του ΕΑΜ είναι συνεπής τόσο με τις θεωρητικές επεξεργασίες του ΚΚΕ όσο και με τις κατευθύνσεις της ΚΔ.
Το ΚΚΕ έκρινε ότι η ενδεδειγμένη αντιμετώπιση της Κατοχής από τον Αξονα ήταν η εθνικοαπελευθερωτική πάλη. Ωστόσο, ακόμη κι αν δεν υπήρχαν οι αποφάσεις του καθοδηγητικού κέντρου, η εθνικοαπελευθερωτική πάλη ήταν μονόδρομος, μιας και απέρρεε από τις επεξεργασίες του ίδιου του κόμματος για το επίπεδο ανάπτυξης της χώρας (6η Ολομέλεια 1936).
Συνεπώς επιλέχθηκε ένα συμμαχικό σχήμα το οποίο μπορούσε να υλοποιήσει τον -διπλό- στόχο της αντιμετώπισης του φασιστικού κινδύνου και της δημιουργίας προϋποθέσεων για αστικοδημοκρατική μεταβολή.
Το ΕΑΜ πραγμάτωνε τις αποφάσεις όλων των σωμάτων του κόμματος από το 1934 και της ΚΔ. Οι ίδιες αποφάσεις, οι οποίες επικαιροποιήθηκαν από τις αποφάσεις του 7ου Συνεδρίου του ΚΚΕ (1945), καθόρισαν τη στάση του κόμματος στον Εμφύλιο που ακολούθησε.
Πηγή: Της Αιμιλίας Βήλου - "Αιρετικά" - Documento
Δημοσίευση σχολίου