{[['
']]}
']]}
Τα πρόσωπα δεν δημιουργούν Ιστορία - μπορεί να επηρεάζουν τις εξελίξεις και να διασταυρώνονται με τα γεγονότα αλλά τελικά παρασέρνονται από τα μεγάλα ρεύματα που αναπτύσσονται μέσα στην κοινωνία. Εξετάζοντας τη δράση και την πολιτεία μερικών από τα κομβικά πρόσωπα τα οποία διαδραμάτισαν κρίσιμο ρόλο στα Δεκεμβριανά, αντιλαμβανόμαστε ότι στην πραγματικότητα υπήρξαν τραγικοί ήρωες που υπόκεινται στη βούληση της ειμαρμένης της Ιστορίας.
Γεώργιος Παπανδρέου
Καταλυτικός για τη σύγκρουση των Δεκεμβριανών αλλά και γενικότερα για τον Εμφύλιο υπήρξε ο ρόλος του Γεωργίου Παπανδρέου. Ο μετέπειτα «γέρος της δημοκρατίας» όχι μόνο γνώριζε την απόφαση και τα σχέδια του Βρετανού πρωθυπουργού Ουίνστον Τσόρτσιλ για «συντριβή του ΕΑΜ» σε χρόνο που θα ευνοούσε τους Αγγλους, αλλά ως πρωθυπουργός της Ελλάδας συμμετείχε ενεργά στην υλοποίηση αυτής της πολιτικής.
Συγκεκριμένα ο Γ. Παπανδρέου έφτασε από το Κάιρο στην Αθήνα στις 18 του Οκτώβρη 1944 και δύο ημέρες αργότερα σχημάτισε την κυβέρνηση εθνικής ενότητας με τη συμμετοχή και έξι ΕΑΜικών υπουργών. Τότε που μιλώντας σε λαοθάλασσα, υπό την πίεση των συνθημάτων του ΕΑΜικού πλήθους, εκστόμισε το ιστορικό «και εις την λαοκρατίαν πιστεύομεν»!
Ενα από τα πρώτα ζητήματα που έπρεπε να επιλύσει η νέα κυβέρνηση ήταν η αποστράτευση των αντιστασιακών οργανώσεων και η δημιουργία εθνικού στρατού. Στις 5 Νοεμβρίου 1944 ο Γ. Παπανδρέου ανακοίνωσε ότι ύστερα από συνεργασία που είχε με τον στρατηγό Ρόναλντ ΜακΚένζι Σκόμπι, διοικητή των βρετανικών δυνάμεων στην Ελλάδα, ο ΕΛΑΣ και ο ΕΔΕΣ θα αποστρατεύονταν έως τις 10 του Δεκέμβρη 1944. Ομως ο Σκόμπι, ο οποίος κατ’ εντολή του Τσόρτσιλ είχε το γενικό πρόσταγμα, την 1η του Δεκέμβρη κοινοποίησε στον ΕΛΑΣ διαταγή-τελεσίγραφο για την άμεση αποστράτευση των ΕΑΜικών αντάρτικων δυνάμεων.
Γίνεται φανερό ότι το κρίσιμο ζήτημα της αποστράτευσης/αφοπλισμού του ΕΛΑΣ ο Γ. Παπανδρέου το χειρίστηκε με τέτοιον («ανένδοτο» και μονόπλευρο) τρόπο, επιδιώκοντας να παρασύρει το ΚΚΕ σε «στάσιν» και να συντρίψει το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Ακόμη, λοιπόν, και αν αποδώσει κανείς ευθύνες και στο ΚΚΕ -κυρίως για την εξέλιξη των Δεκεμβριανών-, συνάγεται αβίαστα ότι ο «αρχιτέκτονας της σύγκρουσης» σε αυτήν τη φάση του Εμφυλίου ήταν ο Γ. Παπανδρέου!
Αυτό προκύπτει, άλλωστε, από επιστολή του ίδιου στην «Καθημερινή» (δημοσιεύτηκε στις 2 του Μάρτη 1948). Ιδού χαρακτηριστικά όσο και αποκαλυπτικά αποσπάσματα:
«Η προσαρμογή του ΚΚΕ εις την Εθνικήν Ενωσιν (σ.σ.: δηλαδή η συμμετοχή στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας) έχει συντελεαθεί υπό την σιωπηρόν προϋπόθεσιν της παρουσίας εν Ελλάδι σημαντικών βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων [...].
ΣΧΟΛΙΟ: Ο όρος «σιωπηρά προϋπόθεσις» σε ποια πλευρά αναφέρεται; Στον ίδιο ως πρωθυπουργό (που γνώριζε ή προσκαλούσε τη βρετανική παρουσία) ή στο ΚΚΕ (που υποτίθεται ότι είχε «μυστικά» ενημερωθεί και σιωπούσε); Στην πρώτη περίπτωση ήταν δόλος, στη δεύτερη ήταν πρόσθετη ένδοξη υποχωρητικότητας του ΚΚΕ, άρα και ένδειξη ότι δεν απέβλεπε σε βίαιη κατάληψη της εξουσίας.
«Διά να ευρεθούν εδώ οι Βρετανοί, οι οποίοι ήταν απαραίτητοι διά την Νίκην (σ.σ.: κατά του ΕΛΑΣ/ΚΚΕ), έπρεπε προηγουμένως να είχεν υπογραφή το Σύμφωνον της Καζέρτας (27 του Σεπτέμβρη 1944). Καθώς μόνον το Σύμφωνον της Καζέρτας, όπου ο ΕΛΑΣ διά του αρχηγού του (Στέφανου Σαράφη) είχε υπογράφει την υπαγωγήν του εις το Βρετανικόν Στρατηγείον και προσεκάλεσε τους Βρετανούς εις την Ελλάδα, καθιστά συμμαχικώς εύκολον την παρουσίαν των Βρετανών. (..)Ι Αλλά υπάρχει και το δεύτερον στάδιον, ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ. Διότι εφ’ όσον το ΚΚΕ παρέμεινε πάνοπλον, η Ελληνική Κυβέρνησις, καθώς ελέγαμεν τότε, ήτο απλώς “ή περικεφαλαία του ΕΑΜικού Κράτους”».
Σχόλιο: Αρα η συμφωνία ήταν δόλος από τη μία πλευρά αλλά και ένδειξη υποχωρητικότητας του ΕΛΑΣ (ΚΚΕ) από την άλλη, παρά την εμμονή στον (μονόπλευρο) αφοπλισμό του ΕΛΑΣ; Ποιος ήθελε λοιπόν τα Δεκεμβριανά, που ο Γ. Παπανδρέου τα αξιολογεί στην επιστολή του ως «δώρον του Υψίστου»;
«Αλλά διά να έλθη ο Δεκέμβριος (του 1944) έπρεπε προηγουμένως να είχομεν έλθει εις την Ελλάδα Και τούτο ήτο δυνατόν μόνο με την συμμετοχήν του ΕΛΑΣ εις την Κυβέρνηαιν, δηλαδή με τον Λίβανον» (όπου αποφασίστηκε η συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας).
Σχόλιο: Δηλαδή και η πρόσκληση στον Λίβανο ήταν δόλος; Ή μήπως οι υποχωρήσεις του ΕΛΑΣ/ΚΚΕ υποδηλώνουν από την πλευρά τους πρόθεση για πολιτική προς ομαλοποίηση δημοκρατικού πολιτεύματος με ισότιμη συμμετοχή όλων στην πολιτική ζωή;
«Το συμπέρασμα είναι ότι ο Δεκέμβριος (1944) ημπορεί να θεωρηθή “δώρον του Υψίστου”».
Σχόλιο: Πέραν του φρικιαστικού να θεωρείται «δώρον του Υψίστου» μια πολυαίμακτη αλληλοσφαγή ανθρώπων, μήπως ο Γ.Π. αποκαλύπτει έτσι ότι επεδίωκε την αιματοχυσία του Δεκέμβρη 44 υπακούοντας στην πρόσκληση γι’ αυτό τον σκοπό του «μεγάλου ηγέτη» Τσόρτσιλ, ο οποίος επιδίωκε από πριν την «επικείμενη» σύγκρουση;
«Και διά να γίνη η Στάσις έπρεπε προηγουμένως να επιμείνω εις την άμεσον αποστράτευσιν του ΕΛΑΣ και να θέσω το ΚΚΕ ενώπιον του διλήμματος ή να αποδεχθή ειρηνικώς τον αφοπλισμόν του ή να επιχειρήση την Στάσιν υπό συνθήκας όμως πλέον αι οποίαι ωδήγουν εις την συντριβήν του. Αυτή είναι η ιστορική Αλήθεια».
Σχόλιο: Μάλιστα. Σαφέστερη ομολογία του προσχεδιασμένου εγκλήματος δεν μπορούσε να υπάρξει.
Στρατηγός Ρόναλντ Σκόμπι
Αναμφίβολα κεντρικό/πρωταγωνιστικό ρόλο στα Δεκεμβριανά διαδραμάτισε ο Αγγλος στρατηγός Ρόναλντ Μακ-Κένζι Σκόμπι (1893-1969). Ο Σκόμπι πολέμησε κατά τον A' Παγκόσμιο Πόλεμο, το τέλος του οποίου τον βρήκε με τον βαθμό του λοχαγού. Τα χρόνια του μεσοπολέμου υπηρέτησε στο βρετανικό γενικό επιτελείο και έγινε σημαντικό στέλεχος του.
Κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, με τον βαθμό του υποστρατήγου, διετέλεσε διοικητής μεραρχίας στη βόρεια Αφρική και στο Τομπρούκ το καλοκαίρι του 1941, όταν τα γερμανικά στρατεύματα υπό τον στρατηγό Ρόμελ πολιόρκησαν την πόλη. Το 1942 ο Σκόμπι τοποθετήθηκε διοικητής της νήσου Μάλτας.
Στον ελληνικό εμφύλιο ενεπλάκη με τη Συμφωνία της Καζέρτας (27 του Σεπτέμβρη 1944), η οποία προέβλεπε ότι ο στρατηγός Ρόναλντ Σκόμπι, διοικητής των αγγλικών στρατευμάτων που επρόκειτο να αποβιβαστούν στην Ελλάδα, αναλάμβανε και την ανώτατη διοίκηση των ελληνικών ένοπλων δυνάμεων, τουτέστιν και των αντάρτικων δυνάμεων που δρούσαν στη χώρα. «Αι αντάρτικοι δυνάμεις τίθενται υπό τας διαταγάς της Ελληνικής Κυβερνήσεως, η οποία τας θέτει υπό τας διαταγάς του Στρατηγού Σκόμπι» ήταν η ακριβής διατύπωση στο κείμενο της εν λόγω συμφωνίας.
Ετσι, κατά τις μάχες της Αθήνας τον Δεκέμβρη του ’44 ουσιαστικά ήταν το απόλυτο (στρατιωτικό) αφεντικό της αντιΕΑΜικής παράταξης. Αλλωστε, όντας μπιστικός του Ουίνστον Τσόρτσιλ υπήρξε ο κυριότερος εκτελεστής των σχεδίων του Βρετανού πρωθυπουργού για την υπαγωγή της Ελλάδας στην αγγλική σφαίρα επιρροής.
Είναι χαρακτηριστικό και εξόχως αποκαλυπτικό το περιεχόμενο του μηνύματος (με εντολές για τα Δεκεμβριανά) που έστειλε στον Σκόμπι ο Τσόρτσιλ: «Είσθε υπεύθυνος διά την τήρησιν της τάξεως εις Αθήνας και διά την καταστροφήν όλων των ομάδων ΕΑΜ-ΕΛΑΣ αι οποίαι πλησιάζουν εις την πάλιν. Δύνασθε να λάβετε όλα τα μέτρα που θα θεωρήσετε σκόπιμα διά τον έλεγχον των οδών και την παγίδευσιν των ταραξιών [...] μη διστάσετε να πυροβολήσετε εναντίον παντός ενόπλου [...] Μη διστάσετε να ενεργήσετε ως να ευρίσκεσθε εις μόλις καταληφθείσαν πόλιν όπου έχει εκραγεί επαναστατικόν κίνημα».
Παράλληλα, με άλλο τηλεγράφημά του στον Αγγλο πρεσβευτή στην Αθήνα Ρέτζιναλντ Λίπερ τον ειδοποιούσε ότι τόσο ο ίδιος όσο και ο Ελληνας πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου όφειλαν να υποτάσσονται στις εντολές του Σκόμπι!
Την 1η του Δεκέμβρη 1944 ο Σκόμπι κοινοποίησε στον ΕΛΑΣ διαταγή του και κυκλοφόρησε προκήρυξη (σκορπίστηκε από βρετανικά αεροπλάνα σε όλη τη χώρα) με την οποία καθόριζε ημερομηνία αποστράτευσης των αντάρτικων δυνάμεων τη 10η του Δεκέμβρη και απειλούσε τον λαό ότι αν δεν εφαρμοστεί η διαταγή του «θα κλονιστεί η σταθερότητα του εθνικού νομίσματος» και «θα πεινάσει»!
Ταυτόχρονα με το ιταμό τελεσίγραφο του Σκόμπι, που απαιτούσε τον μονόπλευρο αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου συγκαλούσε την κυβέρνηση χωρίς τη συμμετοχή των υπουργών του ΕΑΜ και αποφάσιζε την άμεση διάλυση της Εθνικής Πολιτοφυλακής σε πολλές περιφέρειες της χώρας. Οχι όμως -όπως ζητούσε το ΕΑΜ- και την πλήρη αποστράτευση όλων των ένοπλων δυνάμεων (τουτέστιν και των ΕΔΕΣ - Ορεινής Ταξιαρχίας - Ιερού Λόχου και των σχηματισμών Μέσης Ανατολής), την εκκαθάριση των σωμάτων ασφαλείας και των κρατικών υπηρεσιών, καθώς και την τιμωρία των προδοτών.
Ηταν, λοιπόν, επακόλουθο η λαϊκή κατακραυγή και η κήρυξη/οργάνωση από το ΕΑΜ γενικής απεργίας και συλλαλητηρίου διαμαρτυρίας στην πλατεία Συντάγματος την Κυριακή 3 του Δεκέμβρη, όταν τα «όργανα της τάξεως και ασφαλείας» των Σκόμπι - Γ. Παπανδρέου άνοιξαν (πολύνεκρο) πυρ εναντίον των άοπλων διαδηλωτών, με αποτέλεσμα να γενικευτούν οι συγκρούσεις των Δεκεμβριανών σε όλη την Αθήνα.
Ο Σκόμπι εκτέλεσε τις εντολές του Τσόρτσιλ όχι μόνο με παραδειγματική πειθαρχία αλλά και με περισσό ζήλο, όπως καταδεικνύει και το γεγονός ότι στις 4/12/1944 κήρυξε τον στρατιωτικό νόμο χωρίς καν να ενημερώσει γι’ αυτό την ελληνική κυβέρνηση!
Ωστόσο, δεν έχαιρε καθολικής εκτίμησης στους Βρετανούς επιτελείς. Για παράδειγμα, ο Αγγλος υπουργός εκπρόσωπος στο Συμμαχικό Στρατηγείο (και αργότερα πρωθυπουργός της Βρετανίας) Χάρολντ Μακμίλαν είχε χαρακτηρίσει τον Σκόμπι «βλάκα (stupid), χωρίς διόλου μυαλό».
Αλλά και ο Αγγλος στρατάρχης Χάρολντ Αλεξάντερ δεν εκτιμούσε τις στρατιωτικές ικανότητες του Σκόμπι. Μάλιστα λόγω των αρχικών επιτυχιών του ΕΛΑΣ στη μάχη της Αθήνας, εξαιτίας των οποίων οι Βρετανοί είχαν εγκλωβιστεί μεταξύ Ομόνοιας και Συντάγματος, ο Σκόμπι θεωρήθηκε από τον Αλεξάντερ υπαίτιος για την υποτίμηση της στρατιωτικής ισχύος και της ικανότητας του ΕΛΑΣ.
Κάποιες πηγές αναφέρουν ότι ο Αλεξάντερ διέταξε την άμεση έλευση από την Ιταλία στην Αθήνα του υποστράτηγου Τζον Χόκσγουερθ και του ταξιάρχου Χίου Μάνεριγκ, οι οποίοι πλαισιώθηκαν από το εμπειροπόλεμο επιτελείο του 10ου Σώματος Στρατού και συστάθηκε η Στρατιωτική
Διοίκηση Αθηνών, η οποία αν και διεξήγαγε τις στραπωτικές επιχειρήσεις έως το τέλος της μάχης, έμεινε στην αφάνεια για να μην πληγεί το κύρος του στρατηγού Σκόμπι.
Μετά τη λήξη των Δεκεμβριανών ο Σκόμπι παρέμεινε στην Ελλάδα για ακόμη έναν χρόνο, έως τις εκλογές του 1946. Το 1947 αποστρατεύτηκε με πολλές τιμές και παράσημα. Ανακηρύχθηκε ιππότης της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, ενώ το 1951 τιμήθηκε με τον τίτλο του διοικητή του Πύργου του Λονδίνου, τον οποίο έφερε έως το 1954.
«Τιμή και δόξα», άλλου τύπου βέβαια, επιφύλαξε στον μισητό εχθρό Σκόμπι και το ΕΑΜικό κίνημα. Το σκωπτικό τραγουδάκι «Το πουλί του Σκόμπι», που είχαν σκαρώσει οι αριστεροί, ήταν πολύ του συρμού στις κλειστές μαζώξεις τους. Γιατί μετά τα Δεκεμβριανά ήταν πολύ επικίνδυνο ή και ποινικό αδίκημα να τραγουδάς τέτοιου είδους άσματα.
Παρεμπιπτόντως, υπήρχε και παραλλαγή με το «βρακί»:
«Το βρακί του Σκόμπι/είναι όλο κόμποι/
όταν λυθούν οι κόμποι/ θα φανεί του Σκόμπι/
η μεγάααληηη του τσουτσού...».
Το «Πουλί του Σκόμπι», όπως ακούγεται στον «Θίασο» του Θόδωρου Αγγελόπουλου, είναι το ακόλουθο:
«Το πουλί του Σκόμπι/είναι κόμποι κόμποι/
κι έβγαλε φιρμάνι/ για να ξεθυμάνει/
μες στο Κολωνάκι/ ψάχνει γι'αγοράκι/
το πουλί του Σκόμπι/είναι κόμποι κόμποι/
κι αν λυθούν οι κόμποι/ τι θα γίνει, Σκόμπι/
με την αγγλική πολιτική.
Στρατηγέ μου Σκόμπι/ θα ’ρθουν κι άλλοι κόμποι/
κάνε χίλια κόλπα/ μάζεψες τα όπλα/
βασιλιά να φέρεις/ δεν θα καταφέρεις/
ο λαός δεν τρώει φασισμό/από σόι/
θα σηκώσει πάλι/ πάνω το κεφάλι/
απ’ την αγγλική πολιτική».
Ουίνστον Τσόρτσιλ
Στις 5 Δεκεμβρίου 1944 ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ με τηλεγράφημά του προς τον Αγγλο πρεσβευτή στην Αθήνα Ρέτζιναλντ Λίπερ τον ειδοποιούσε ότι τόσο ο ίδιος όσο και ο Ελληνας πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου όφειλαν να υποτάσσονται στις εντολές του Βρετανού στρατηγού Ρόναλντ Σκόμπι!
Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Τσόρτσιλ (τ. 6, βιβλίο Ιο, σ. 256), στο τηλεγράφημα προς τον Λίπερ έγραφε: «Πρέπει να παρακινήσετε τον Παπανδρέου να πράξει το καθήκον του και να τον διαβεβαιώσετε ότι ας την περίπτωσιν αυτήν θα τον υποστηρίξωμεν μ’ όλας τας δυνάμεις. Παρήλθεν πλέον η εποχή καθ’ ην μια οιαδήποτε ομάς Ελλήνων πολιτών ηδύνατο να ματαιώνει την εξέγερσιν του όχλου. Η μόνη ελπίς του είναι να εργασθεί μεθ’ ημών διά την αποσόβησιν ενδεχόμενης συμφοράς [...].
Ανέθεσα το όλον ζήτημα της αμύνης των Αθηνών και τη διατήρηση της εννόμου τάξεως εις τον στρατηγόν Σκόμπι και τον διαβεβαίωσα ότι θα τον ενισχύσωμεν με όσας δυνάμεις χρειάζεται προς τούτο. Τόσον εσείς όσο και ο Παπανδρέου πρέπει να συμμορφωθείτε προς τας οδηγίας του, εις ό,τι αφορά τη δημοσίαν τάξιν και την ασφάλειαν. Πρέπει να συνδράμετε τον στρατηγόν Σκόμπι με πάντα δυνατόν τρόπον και να εισηγηθείτε εις αυτόν τη λήψιν παντός μέτρου, το οποίον, κατά τη γνώμην σας, ήθελε καταστήσει το έργον του περισσότερον ευχερές και αποτελεσματικόν».
Οπως όμως αποκαλύφθηκε 30 χρόνια αργότερα (1974), όταν το Φόρεϊν Οφις, κατά την πάγια τακτική, δημοσίευσε τον αντίστοιχο τόμο με τα σχετικά έγγραφα, ο Τσόρτσιλ απέκρυψε από τα απομνημονεύματά του το ακόλουθο εδάφιο που υπήρχε στο εν λόγω τηλεγράφημα προς τον Λίπερ: «Πρέπει να υποχρεώσετε τον Παπανδρέου. Αν παραιτηθεί, φυλακίστε τον έως ότου συνέλθει, όταν πια θα έχουν τελειώσει οι μάχες. Θα μπορούσε το ίδιο καλά να αρρωστήσει και να μην μπορεί να τον πλησιάσει κανείς».
Στον ίδιο τον Σκόμπι ο Τσόρτσιλ απέστειλε το εξής μήνυμα: «Είσθε υπεύθυνος διά την τήρησιν της τάξεως εις Αθήνας και διά την καταστροφήν όλων των ομάδων ΕΑΜΈΛΑΣ αι οποίαι πλησιάζουν εις την πόλιν. Δύνασθε να λάβετε όλα τα μέτρα που θα θεωρήσετε σκόπιμα διά τον έλεγχον των οδών και την παγίδευσιν των ταραξιών [...] μη διστάσετε να πυροβολήσετε εναντίον παντός ενόπλου [...] Μη διστάσετε να ενεργήσετε ως να ευρίσκεσθε εις μόλις καταληφθείσαν πόλιν όπου έχει εκραγεί επαναστατικόν κίνημα».
Επιπλέον, για το ποιοι ήθελαν και από καιρό σχέδιαζαν τα Δεκεμβριανά αποκαλυπτικό είναι το μήνυμα που απευθύνει ο Τσόρτσιλ στις 7 του Νοέμβρη 1944 στον υπουργό του επί των Εξωτερικών Αντονι Ιντεν: «Κατά τη γνώμη μου, αφού πληρώσαμε τόσα (σ.σ.: με τη «συμφωνία των ποσοστών», παραχωρήσεις στον Στάλιν), περιμένω οπωσδήποτε μια σύγκρουση με το ΕΑΜ και δεν θα πρέπει να την αποφύγουμε υπό τον όρο να διαλέξουμε καλά το έδαφος μας (χώρο - χρόνο - σχεδίασμά)».
Είχε καταστρωθεί λοιπόν το σχέδιο σύγκρουσης, ανεξάρτητα από το αν οι κομμουνιστές θα αποφάσιζαν να καταλάβουν βίαια την εξουσία ή θα δέχονταν ειρηνικό συμβιβασμό.
Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός
Εκείνη την ταραγμένη περίοδο των Δεκεμβριανών (και εν συνεχεία του Εμφυλίου) διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο και ο τότε αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός (κατά κόσμον Δημήτριος Παπανδρέου), στο πρόσωπο του οποίου συμπυκνώνεται η διαπλοκή της εκκλησιαστικής και της πολιτειακής εξουσίας καθώς ο εν λόγω ιεράρχης διατέλεσε αντιβασιλέας (31/12/1944 - 27/9/1946) και για μερικές ημέρες πρωθυπουργός 17/10/1945 -1/11/1945)....
Ο Δαμασκηνός διετέλεσε αντιβασιλέας από τις 31/12/1944 έως τις 2719/1946 έπειτα από έντονες διεργασίες και διαπραγματεύσεις και την αρχική άρνηση του βασιλιά Γεωργίου Β'. Συγκεκριμένα ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ μετέβη στην Ελλάδα στις 25/12/1944 για να συσκεφτεί με τους αρχηγούς των κομμάτων στο υπουργείο Εξωτερικών και να συναντηθεί με τον Δαμασκηνό. Κατά την επιστροφή του στην Αγγλία φαίνεται πως έπεισε τον Γεώργιο για την ανάγκη ορισμού αντιβασιλέα, όπως καταδεικνύεται από το τηλεγράφημα που έστειλε στον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου στις 30/12/1944, μία ημέρα πριν από τον διορισμό του Δαμασκηνού στην επίμαχη θέση και τη συνεπακόλουθη προεδρία της ιεραρχίας υπό του Ιωαννίνων Σπυρίδωνος Βλάχου.
Η λήξη της αντιβασιλείας Δαμασκηνού επήλθε στις 27 του Σεπτέμβρη 1946, μετά την επάνοδο του Γεώργιου (με το δημοψήφισμα την 1η του Σεπτέμβρη 1946). Ενδιαμέσως και συγκεκριμένα από τις 17/10/1945 έως τη 1/11/1945 που παρέδωσε την πρωθυπουργία στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο ο αντιβασιλέας Δαμασκηνός ανέλαβε και πρωθυπουργός όταν προκλήθηκε κυβερνητική κρίση (για το θέμα της πρόταξης των εκλογών χωρίς διενέργεια δημοψηφίσματος για το πολιτειακό/βασιλεία).
Ο Δαμασκηνός απεβίωσε στις 20/5/1949, όταν πλέον είχε αφοσιωθεί στα αρχιεπισκοπικά του καθήκοντα.
Δημοσίευση σχολίου