{[['
']]}
']]}
Του Σπύρου Κουζινόπουλου - Δημοσιογράφου - συγγραφέα;Πενήντα πέντε χρόνια συμπληρώνονται αυτές τις μέρες από τη στυγερή δολοφονία του βουλευτή της Αριστερός και μαραθωνοδρόμου της ειρήνης Γρηγόρη Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη. Πενήντα πέντε χρόνια το βασανιστικό ερώτημα ποιοι οργάνωσαν αυτό το μεγάλο πολιτικό έγκλημα, που τότε είχε συνταράξει όχι μόνο το πανελλήνιο αλλά και τη διεθνή κοινή γνώμη, παραμένει αναπάντητο.
Δύο από τους φυσικούς αυτουργούς της δολοφονίας πλήρωσαν όσο πλήρωσαν και όπως πλήρωσαν. Οι υπόλοιποι όμως έμειναν στο απυρόβλητο. Και τους ηθικούς αυτουργούς ούτε που τους πλησίασε κανείς.
Ποιοι ήταν αυτοί; Οι ξένοι; Το παλάτι; Η CIA; Οι σκοτεινοί μηχανισμοί που άλλοτε οργάνωναν τον ΙΔΕΑ και άλλοτε έστηναν προβοκάτσιες τύπου ΑΣΠΙΔΑ ή Γοργοπόταμου κι ετοίμαζαν το ακόμη πιο χοντρό τους παιχνίδι, τη δικτατορία;
Η παροιμιώδης έκρηξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή στον τότε αρχηγό της ΚΥΠ στρατηγό Νάτσινα «ποιος κυβερνά επιτέλους αυτό τον τόπο;» ακούγεται ακόμη και μετά τον θάνατό του, μαστιγώνοντας όσους ευθύνονται για το ότι οι ηθικοί αυτουργοί παρέμειναν στο σκοτάδι.
Και ο θαρραλέος τότε ανακριτής Σαρτζετάκης, που βοήθησε να ανοιχτεί ο βούρκος του παρακράτους, φαίνεται να μην αποκαλύπτει κάποια στοιχεία που γνωρίζει, όπως τουλάχιστον υπαινίχθηκε με δήλωσή του πριν από αρκετά χρόνια αλλά και με το βιβλίο που κυκλοφόρησε σχετικά πρόσφατα..
Αυτό που συνέβη με τις δολοφονίες του Γιάννη Ζέβγου, του Τζορτζ Πολκ, του Στέφανου Σαράφη και του Στέφανου Βελδεμίρη επαναλαμβανόταν και με τη δολοφονία Λαμπράκη.
Ηταν ο Γκοτζαμάνης και ο Εμμανουηλίδης οι μοναδικοί που ευθύνονται για τη θανάτωση του Λαμπράκη, όπως αποφάνθηκε το Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης με την υπ' αριθμόν 241/1966 απόφασή του; Ή μήπως πίσω τους κρύφτηκαν επιμελώς οι πραγματικοί δολοφόνοι του αγωνιστή της ειρήνης, οι αληθινοί ένοχοι που οργάνωσαν, μεθόδευσαν κι εκτέλεσαν το τερατώδες εκείνο πολιτικό έγκλημα;
Ο Σπύρος Γκοτζαμάνης κατ' επάγγελμα "εθνικόφρων" και ιδιοκτήτης του φονικού τρίκυκλου, σε αναπαράσταση
Οι κατ’ επάγγελμα «εθνικόφρονες»
Οχι πως οι δύο παρακρατικοί που πλήρωσαν τελικά τα σπασμένα της υπόθεσης, ο μεταφορέας Σπύρος Γκοτζαμάνης, ιδιοκτήτης του τρίκυκλου που έγινε συνώνυμο της βίας, και ο κατ' επάγγελμα «εθνικόφρων» Μανώλης Εμμανουηλίδης ήταν τίποτε λουλούδια για μύρισμα ή αμέτοχες Αρσακειάδες. Μα όπως έδειξε όλη η εξέλιξη εκείνης της ιστορίας, στις πλάτες αυτών των δύο φορτώθηκε η ευθύνη του... τροχαίου εκείνου εγκλήματος.
«Ενόχους συνέργειας εις πράξιν θανατηφόρου σωματικής βλάβης» έκρινε τους δύο επιβάτες του μοιραίου τρίκυκλου το δικαστήριο, επιβάλλοντας ποινές κάθειρξης έντεκα χρόνων στον Γκοτζαμάνη και οκτώμισι χρόνων στον Εμμανουηλίδη.
Ενώ γλίτωσαν όλα τα μικρά και μεγάλα ψάρια: από τους αξιωματικούς της Χωροφυλακής που είχαν κατηγορηθεί για συνέργεια στη δολοφονία και προσπάθεια συγκάλυψής της, μέχρι τους πιο πάνω από αυτούς. Και τελικά όλος εκείνος ο εσμός του παρακράτους και των μυστικών υπηρεσιών, ελληνικών και ξένων, που βρίσκονταν πίσω από την οργάνωση της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη ξέφευγε από την τσιμπίδα της Δικαιοσύνης.
Ποιοι είναι οι πραγματικοί ένοχοι της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη; Δικαιολογημένα ο βραβευμένος με το Νόμπελ Ειρήνης διάσημος Αμερικανός επιστήμονας Δάινους Πόλινγκ στις 27 Ιουνίου του 1963 με επιστολή του στον Λευκό Οίκο ρωτούσε: «Μπορεί ο πρόεδρος Κένεντι να διαβεβαιώσει τον αμερικανικό λαό ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ και η CIA δεν αναμείχθηκαν στην επίθεση κατά της συγκέντρωσης για την ειρήνη στη Θεσσαλονίκη στην οποία δολοφονήθηκε ο Γρηγόρης Λαμπράκης;».
Η ΕΡΕ και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ευθύνονται γιατί από το 1958, μετά την εκλογική επιτυχία της ΕΔΑ, που απέσπασε 24,42%, έδωσαν πολιτική κάλυψη ώστε να λειτουργήσουν αντικομμουνιστικές "συντονιστικές επιτροπές" και να φουντώσουν οι παρακρατικές οργανώσεις
Το ανελεύθερο κλίμα της εποχής για να αποτραπεί η άνοδος της Αριστεράς
Προκειμένου να σταματήσουν εκείνο το ανοδικό ρεύμα της Αριστεράς αλλά και να «κοντύνουν» την ΕΔΑ, οι ίδιες εκείνες δυνάμεις της συντήρησης και της ανωμαλίας οργάνωσαν και μεθόδευσαν τις εκλογές της βίας και νοθείας στις 29 Οκτωβρίου 1961 με βάση το περιβόητο Σχέδιο Περικλής.
Εκλογές που έγιναν όχι μόνο με εκατοντάδες επιθέσεις και άγρια κακοποίηση οπαδών της ΕΔΑ, καθώς διαπράχθηκαν και δολοφονίες, όπως του στελέχους της Νεολαίας ΕΔΑ Στέφανου Βελδεμίρη στη Θεσσαλονίκη και του επίσης στελέχους της ΕΔΑ Διονύση Κερπινιώτη στο Δεμίρι Αρκαδίας. Ενώ όταν ήρθε η ώρα της κάλπης διαπιστώθηκε ότι η νοθεία ήταν τόσο εκτεταμένη, ώστε εμφανίζονταν να έχουν ψηφίσει πεθαμένοι ή ανύπαρκτα άτομα.
Σύμφωνα με τον Σπύρο Λιναρδάτο, η ΕΡΕ δεν οργάνωσε τη βία ως κόμμα. Ευθυνόταν όμως γιατί από το 1958 και μετά το κόμμα του Κων. Καραμανλή έδωσε την πολιτική κάλυψη ώστε να λειτουργήσουν οι διάφορες αντι-κομμουνιστικές «Συντονιστικές Επιτροπές» και να φουντώσουν οι παρακρατικές οργανώσεις.
Παρά την αστυνομοκρατία και τα μέτρα καταστολής, τη διετία 1961-1963 θα σημειωθούν σημαντικοί αγώνες, με πρωτοπόρο όπως πάντα τη νεολαία. Τον τόνο δίνουν η Νεολαία ΕΔΑ και η ΟΝΕΚ (Οργάνωσις Νέων Ενώσεως Κέντρου) η οποία λίγο αργότερα θα μετονομαστεί σε ΕΔΗΝ (Ελληνική Δημοκρατική Νεολαία).
Στην αντίπερα όχθη βρίσκεται η νεολαία της ΕΡΕ, η ΕΡΕΝ, με μικρή δραστηριότητα, όμως ο βραχίονάς της στα πανεπιστήμια, η ΕΚΟΦ (Εθνική Κοινωνική Οργάνωσις Φοιτητών), κυριαρχείται από ακροδεξιά στοιχεία και παρακρατικές διασυνδέσεις.
Δύο συνθήματα που καθιερώθηκαν εκείνη την περίοδο λειτουργούν ως αφετηρία στους νέους δρόμους που ανοίγονται στη νεολαία. Το ένα ήταν το «1-1-4», το οποίο αναφερόταν στο ακροτελεύτιο άρθρο του συντάγματος που όριζε ότι η τήρησή του επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων. Με το άλλο σύνθημα, «15% στην παιδεία», υπογραμμιζόταν η ανάγκη αύξησης των κονδυλίων για την εκπαίδευση.
Κοντά σε αυτά έντονη ήταν η δραστηριότητα του φιλειρηνικού κινήματος στην Ελλάδα και στον υπόλοιπο κόσμο, καθώς ήταν διάχυτη η ανησυχία που προκαλούσε στους πολίτες ο εντεινόμενος ανταγωνισμός των εξοπλισμών ανάμεσα στις δύο τότε υπερδυνάμεις ΗΠΑ και ΕΣΣΔ. Και αγωνιζόμενος για το υπέρτατο αγαθό της ειρήνης ο Λαμπράκης είχε αναδειχθεί αντιπρόεδρος της ΕΕΔΥΕ (Ελληνική Επιτροπή Διεθνούς Υφεσης και Ειρήνης). Με την ιδιότητα αυτή είχε ανεβεί εκείνη τη μοιραία ημέρα στη Θεσσαλονίκη, για να μιλήσει σε εκδήλωση της αντίστοιχης επιτροπής που είχε δημιουργηθεί εκεί, της ΕΔΥΕΘ.
Ανάμεσα στις δεξιές οργανώσεις ξεχώριζε η ΕΚΟΦ (Εθνική Κοινωνική Οργάνωσις Φοιτητών) στην οποία κυριαρχούν ακροδεξιά στοιχεία και παρακρατικές διασυνδέσεις. Ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Βορείου Ελλάδος υποδέχεται στελέχη της ενόψει του Γ' Πανσπουδαστικού Συνεδρίου το 1960
Απομυθοποίηση του κυρίαρχου πολιτικού σκηνικού
Η πρωτοφανής παθητικότητα των οργάνων της τάξης στη διάρκεια των εγκληματικών γεγονότων της 22ας Μαΐου 1963 εξακολουθεί να αποτελεί το χαρακτηριστικότερο γνώρισμα εκείνης της πολύκροτης υπόθεσης. Οι δολοφόνοι του βουλευτή έδρασαν απροσχημάτιστα, χωρίς να παρεμποδιστούν και να καταδιωχτούν από κανέναν. Η συνεργασία των αρχών της Χωροφυλακής με τον υπόκοσμο που επωμίστηκε την «ευθύνη» της αντισυγκέντρωσης εναντίον των φίλων της ειρήνης αποδείχτηκε υποδειγματική. Οπως προέκυψε αργότερα από το αποκαλυπτικό υλικό της προανάκρισης, και οι δύο πλευρές, τραμπούκοι και σώματα ασφαλείας, φρόντισαν για την αλληλοκάλυψή τους, αποφεύγοντας να εισφέρουν και την παραμικρή έστω διαφωτιστική μαρτυρία.
|Ο ρόλος του Παλατιού
Το παλάτι ήταν πυρ και μανία κατά του Λαμπράκη. Στα τέλη Απριλίου 1963 η βασίλισσα Φρειδερίκη βρισκόταν στο Λονδίνο και η Μπέττυ Αμπατιέλου, σύζυγος του φυλακισμένου ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ και επικεφαλής του κινήματος για την αμνηστία των πολιτικών κρατουμένών στην Ελλάδα, ζήτησε να τη συναντήσει.
Ο Λαμπράκης είχε ταξιδέψει κι αυτός στο Λονδίνο υιοθετώντας το αίτημα της Αμπατιέλου, κάτι που ανάγκασε τη Φρειδερίκη να το σκάσει από την πίσω πόρτα του ξενοδοχείου της για να μην τον συναντήσει. Για την ισχυρή κυρία του παλατιού ο εξευτελισμός ήταν τόσο μεγάλος ώστε οι φήμες λένε ότι φώναζε μέσα στα ανάκτορα: «Επιτέλους, δεν υπάρχει κάποιος να με απαλλάξει απ’ αυτό τον άνθρωπο;».
Η δολοφονία Λαμπράκη και όσα αποκαλύφθηκαν αργότερα ανάγκασαν την τότε κυβέρνηση Καραμανλή να παραιτηθεί στις 11 Ιουνίου 1963, αφού στο μεταξύ είχε διαφωνήσει με το παλάτι για το ταξίδι του Παύλου και της Φρειδερίκης στο Λονδίνο φοβούμενη ότι η βασίλισσα θα αποδοκιμαζόταν έντονα, όπως και έγινε.
Οι αποκαλύψεις του Εμμανουηλίδη
Εκείνοι που θα μπορούσαν να αποκαλύψουν πολλά, αν μιλούσαν, είναι όσοι μπλέχτηκαν με την υπόθεση. Ομως κράτησαν επιμελώς κλειστό το στόμα τους.
Ο Γκοτζαμάνης πεθαίνοντας τον Απρίλιο του 1993 πήρε το μεγάλο μυστικό στον τάφο του.
Οι υπόλοιποι αρνήθηκαν να αποκαλύψουν το παραμικρό. Ενας μόνο μίλησε: ο συναυτουργός, όπως κατηγορήθηκε, του εγκλήματος μαζί με τον Γκοτζαμάνη, ο Μανώλης Εμμανουηλίδης.
Σπάζοντας τη σιωπή του ο Εμμανουηλίδης μας είχε αποκαλύψει ότι η δολοφονία Λαμπράκη είχε οργανωθεί από την ΚΥΠ, που από τότε αποτελούσε το «μακρύ χέρι» των συνωμοτών του Παπαδόπουλου, στην προσπάθειά τους να προετοιμάσουν το πραξικόπημα. Στο μαγνητόφωνό μας είχαμε καταγράψει μια μεγάλη συνέντευξη του Εμμανουηλίδη, τετράωρης διάρκειας, πριν από 20 χρόνια. Και δημοσιεύσαμε τα σημαντικότερα σημεία εκείνης της συνομιλίας στην εφημερίδα «Η Πρώτη» των Αθηνών.
Οταν ο Εμμανουηλίδης έσπασε την σιωπή του, αποκάλυψε στον Σπύρο Κουζινόπουλο ότι η δολοφονία Λαμπράκη είχε οργανωθεί από την ΚΥΠ, που από τότε αποτελούσε το μακρύ χέρι των συνωμοτών του Παπαδόπουλου
Προσθέτοντας με έμφαση πως, αντίθετα μ’ αυτόν, «όλοι όσοι μπλέχτηκαν στην υπόθεση Λαμπράκη από τους αστυνομικούς και τους ανθρώπους του παρακράτους σήμερα είναι με βίλες, με περιουσίες και πολλά λεφτά. Οποιος ανακατεύτηκε με αυτή την ιστορία και γνώριζε πρόσωπα και πράγματα τον βοήθησαν για να του κλείσουνε το στόμα. Αντίθετα, όσους δεν γνώριζαν και τυχαία μπλέχτηκαν, όπως εγώ, δεν γύρισαν να μας δουν. Σπόρια πουλούσα στην παραλία και με κυνηγούσαν».
Βέβαια το «τυχαία μπλέχτηκα» του Εμμανουηλίδη είναι σχετικό καθώς ο παλιός και γερασμένος πλέον παρακρατικός δεν προσπαθούσε να κρύψει το αμαρτωλό παρελθόν του και τους δεσμούς του με το παρακράτος. Και επέμενε πως το μόνο που μπορεί να του καταλογιστεί για την υπόθεση Λαμπράκη είναι η συμμετοχή του στην αντισυγκέντρωση που είχε οργανωθεί από την αστυνομία κάτω από την αίθουσα όπου πραγματοποιούνταν η πρώτη δημόσια συγκέντρωση της νεοσύστατης τότε Επιτροπής για τη Διεθνή Υφεση και Ειρήνη Θεσσαλονίκης, με ομιλητή τον Γρηγόρη Λαμπράκη.
«Εριξαν σε μας όλη την ευθύνη της δολοφονίας για να σκεπάσουν και να προφυλάξουν τους πραγματικούς δολοφόνους και τους εγκεφάλους που οργάνωσαν το έγκλημα» επέμενε ο Εμμανουηλίδης. Και προσδιόριζε μάλιστα ως κύριο ένοχο στην οργάνωση και συγκάλυψη της δολοφονίας τον τότε υπομοίραρχο της Ασφάλειας Δημήτριο Κατσούλη, ένα άτομο με μεγάλη πράγματι δραστηριότητα στην υπόθεση Λαμπράκη, που όμως -λες και κάποιο αόρατο ισχυρό χέρι τον προστάτευε-έμεινε στο απυρόβλητο και η Δικαιοσύνη δεν ; καν με την περίπτωσή του.
Ο Λαμπράκης στην αίθουσα του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος λίγα λεπτά προτού βγει και δεχθεί την επίθεση
«Στόχος μας είναι ο Λαμπράκης»
Κι όμως, συνέχιζε ο Εμμανουηλίδης. «ο Κατσούλης δεν είχε καμιά δουλειά στο 5ο τμήμα, γιατί υπηρετούσε στην Εθνική Ασφάλεια, στο τμήμα Δίωξης Κομμουνισμού, ενώ αν ήθελε κάποιος από το 5ο να μας μιλήσει ήταν εκεί και ο διοικητής του και ο προϊστάμενος του παραρτήματος της Εθνικής Ασφάλειας.
Ο Κατσούλης συμμετείχε με πολιτικά και στην αντισυγκέντρωση δίνοντας οδηγίες αν και τη μέρα εκείνη ήταν εκτός υπηρεσίας. Ηταν πολύ σκοτεινό άτομο και μετά τον φόνο του Λαμπράκη, μέσα στην Εθνική Ασφάλεια, στην οδό τότε Πρίγκιπος Νικολάου, ο Μαργαρίτης -που ήταν κουμπάρος του Καπελώνη- μαζί με τον Κολωνιάρη κι έναν ακόμη αξιωματικό έλεγαν: “Πάλι μας τα έκανε μούσκεμα ο Κατσούλης"».
Για τον Κατσούλη ο Εμμανουηλίδης συμπλήρωνε πως απ’ ό,τι είχε μάθει ήταν πράκτορας της ΚΥΠ και ο σύνδεσμος μεταξύ Ασφάλειας - ΚΥΠ, έπαιρνε εντολές από τον Στέφανο Καραμπέρη που υπηρετούσε στην ΚΥΠ Θεσσαλονίκης και μετείχε από τότε στην Επαναστατική Επιτροπή της χούντας που είχε δημιουργηθεί με επικεφαλής τον επίδοξο ακόμη δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο.
«Είμαι σίγουρος ότι η παρέα του Παπαδόπουλου οργάνωσε τη δολοφονία, επιδιώκοντας την αποσταθεροποίηση και την αναταραχή» ήταν τα τελευταία λόγια του Εμμανουηλίδη.
Τον συντονιστή των παρακρατικών Δημ. Κατσούλη (κάτω δεξιά) τον συναντάμε το 1966 στη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ ως επικεφαλής της αστυνομικής δύναμης τήρησης της τάξης. Αριστερά ο μάρτυρας κατηγορίας στρατηγός Γεννηματάς
Ο σκοτεινός ρόλος του Κατσούλη
Οπως εξιστορούσε ένας φίλος της ειρήνης που μετείχε σε εκείνη τη συγκέντρωση, ο Νίκος Τζένας, ένας από τους θρυλικούς μαυροσκούφηδες του Αρη Βελουχιώτη και κατόπιν μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της ΕΔΑ:
«Είχαν χαλάσει τον κόσμο προκειμένου να καλύψουν πάση θυσία τον Κατσούλη, που ήταν ο πρώτος που πήγε στο αστυνομικό τμήμα για να δει τον Γκοτζαμάνη, κρατούμενο πλέον μετά τη δολοφονία. Και όπως διαπιστώσαμε, ο Κατσούλης, που μετείχε στην αντισυγκέντρωση των “αντιφρονούντων”, αν και δεν ήταν υπηρεσία τη μέρα εκείνη, παρότι είχε τον βαθμό του υπομοιράρχου, διέταζε ταγματάρχες και συνταγματάρχες ακόμη».
Οπως προέκυψε αργότερα, ο Κατσούλης ήταν αυτός που κρατούσε την επαφή με όλες τις παρακρατικές ομάδες στη Θεσσαλονίκη. Αν και καταδικασμένος τελεσίδικα για την κλοπή της μοτοσικλέτας του συνδικαλιστή φοιτητή Λάκη Μακρή, όχι μόνο δεν αποτάχθηκε από την υπηρεσία μετά τη δολοφονία Λαμπράκη, αλλά, αντίθετα, πήρε προαγωγή.
Και αφού συγκαλύφθηκε ο ρόλος του, μετατέθηκε στην Αθήνα, όπου τον βρίσκουμε αργότερα επικεφαλής της αστυνομικής δύναμης στη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ. Ενώ μετά την επιβολή της δικτατορίας είχε ενεργό ανάμειξη στην εδραίωση του χουντικού καθεστώτος, τοποθετήθηκε στην ΚΥΠ δίπλα στον αρχηγό της Μιχαήλ Ρουφογάλη και ανέπτυξε ιδιαίτερη δράση στα γεγονότα του Πολυτεχνείου, σύμφωνα με τη μαρτυρία του πράκτορα της ΚΥΠ Πίμπα.
Μάλιστα στη δίκη για τα αιματηρά γεγονότα της 17ης Νοέμβρη 1973 ο Κατσούλης καταδικάστηκε σε φυλάκιση δύο ετών διότι «ως συνεργός του Ρουφογάλη τού παρείχε συνδρομή για τη διάπραξη ανθρωποκτονιών και σωματικών βλαβών», όπως έλεγε η δικαστική απόφαση.
Τρία καρέ μετά την επίθεση. "Θα πεθάνετε, Βούλγαροι" κραύγαζαν εν χορώ οι παρακρατικοί από κάτω ενόσω μιλούσε ο Λαμπράκης. Οταν βγήκε πραγματοποίησαν την απειλή τους. Ημιθανής ο Λαμπράκης μεταφέρεται από τραυματιοφορείς. Το σκηνικό ανωμαλίας που έστηναν στην οδό Σπανδωνή οι επίδοξοι δικτάτορες προετοίμαζε τη δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967
Η οργάνωση της δολοφονίας
Το μεσημέρι της 22ας Μάη 1963 φτάνει με το αεροπλάνο της Ολυμπιακής στη Θεσσαλονίκη ο βουλευτής της Αριστερός και υφηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθήνας Γρηγόρης Λαμπράκης, για να μιλήσει στην πρώτη δημόσια συγκέντρωση που οργάνωνε η νεοδημιούργητη τότε Επιτροπή για τη Διεθνή Υφεση και Ειρήνη Θεσσαλονίκης (ΕΔΥΕΘ). Η συγκέντρωση επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στην αίθουσα Πικαντίλλυ, όμως το πρωί της ίδιας μέρας ο ιδιοκτήτης, έπειτα από πιέσεις της αστυνομίας, αρνείται να την παραχωρήσει. Κατόπιν αυτού αποφασίζεται η συγκέντρωση να πραγματοποιηθεί στην αίθουσα του ΔΣΚ (Δημοκρατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα) στην οδό Ερμού.
Το πρωί της ίδιας μέρας ο δικηγόρος Σύλλας Παπαδημητρίου, στέλεχος της ΕΔΑ, ειδοποιεί τηλεφωνικά τον εισαγγελέα Ασημακόπουλο πως υπάρχει οργανωμένο σχέδιο για τη δολοφονία του βουλευτή Λαμπράκη. «Θα πάρουμε μέτρα» υπόσχεται ο εισαγγελέας.
Οταν ο Λαμπράκης αρχίζει την ομιλία του στην κατάμεστη από φίλους της ειρήνης αίθουσα, οι παρακρατικοί από κάτω φωνάζουν εν χορώ: «Θα πεθάνετε, Βούλγαροι, θα πεθάνετε».
«Μας εγκλώβισε η αστυνομία»
Οπως μας είχε πει σε συνέντευξη λίγο πριν από τον θάνατό του ο πρώην δήμαρχος Αμπελοκήπων Χρήστος Ράπτης που συμμετείχε στη συγκέντρωση ως γραμματέας της Επιτροπής Πόλης Θεσσαλονίκης της ΕΔΑ:
«Είχα λίγους μόνο μήνες που είχα γυρίσει από την εξορία. Ολοι περιμέναμε να ακούσουμε τον Λαμπράκη. Η πολιτική κατάσταση ήταν ρευστή και διψούσαμε για ενημέρωση.
Σαν ΕΔΑ είχαμε πάρει ορισμένα μέτρα περιφρούρησης, γιατί περιμέναμε αντιδράσεις των τραμπούκων, είχαμε μάλιστα ειδοποιήσει και την εισαγγελία από το πρωί. Πιστεύω ακράδαντα ότι η δολοφονία ήταν οργανωμένη από ψηλά και με τη συμμετοχή της αστυνομίας».
Οταν τελείωσε η ομιλία, συνέχιζε ο Ράπτης, «ο Λαμπράκης έφυγε για το ξενοδοχείο Κοσμοπολίτ όπου διέμενε και το οποίο βρισκόταν 200 μέτρα πιο πέρα. Τον συνόδευαν ο Σύλλας Παπαδημητρίου και ο Κώστας Βέρρος. Μόλις βγήκαν αυτοί οι τρεις και λίγοι ακόμη, η αστυνομία έκλεισε τις πόρτες του κτιρίου εγκλωβίζοντας τον κόσμο. Για μια στιγμή ακούσαμε ότι χτύπησαν τον Λαμπράκη. Πέρασαν όμως δύο ώρες ώσπου να καταλάβουμε τι ακριβώς έγινε».
Ο Ξενοφών Γιοσμάς (πρώτος καθήμενος αριστερά), αρχηγός της παρακρατικής Καρφίτσας, ισχυρίστηκε ότι βρέθηκε στο πλήθος των "αντιφρονούντων" γιατί είχε πάει ... να πάρει συνέντευξη από τον Λαμπράκη! Δεξιά οι νεαροί δημοσιογράφοι Σταύρος Ζούλας ("Καθημερινή") και Σταύρος Ψυχάρης ("Βήμα")
Εργο της χούντας
Οι δημοσιογράφοι Γιώργος Μπέρτσος, Γιώργος Ρωμαίος και Γιάννης Βούλτεψης με τις τολμηρές έρευνες τους και τα αποκαλυπτικά ρεπορτάζ τους στις εφημερίδες «Ελευθερία», «Βήμα» και «Αυγή» είχαν φωτίσει τότε άπλετα τις σκοτεινές πλευρές της δολοφονίας, αγγίζοντας τις νευρικές απολήξεις του χουντικού κυκλώματος. Οπως μας έλεγε ο Γιώργος Μπέρτσος:
«Αργότερα, κατά τη θητεία μου ως ειδικός σύμβουλος του υπουργείου Προεδρίας, επικεφαλής της Υπηρεσίας Πληροφοριών και στενός συνεργάτης του Γεωργίου Παπανδρέου στις δύο κυβερνήσεις της Ενώσεως Κέντρου, είχα την ευκαιρία να ολοκληρώσω την ερευνά μου στα αρχεία της ΚΥΠ αποκαλύπτοντας τους πραγματικούς ενόχους της δολοφονίας Λαμπράκη. Οι αποκαλύψεις μου εξόργισαν τους ενόχους. Δύο χρόνια μετά, αποκαλύπτοντας το αληθινό τους πρόσωπο, με έστελναν στο Εκτακτο Στρατοδικείο, με κατήγορο τον “σταθμάρχη" Γεωργαλά, ενώ η χούντα προσμετρούσε την ποινή των αποκαλυψεών μου. Φυλάκιση τριών ετών».
Η «ομερτά»
-Εφημερίδα «Ελληνικός Βορράς», 24-5-1963: «Ξένος δάκτυλος στο έγκλημα»
-Εφημερίδα «Εθνικός Κήρυξ», 1-6-1963: «Η επίθεσις κατά του Λαμπράκη υπήρξεν έργον της ΕΔΑ»
-Εφημερίδα «Ελεύθερος Λαός», 23-5-1963: «Ξένοι και η βρετανική Ιντέλιντζες Σέρβις οργάνωσαν την δολοφονίαν»
-Εφημερίδα «Εθνικός Κήρυξ», 7-6-1963: «Πρώην συμμορίται οργάνωσαν την επίθεσιν εναντίον του Λαμπράκη εις την Θεσσαλονίκην. Διαλευκαίνεται η κομμουνιστική σκευωρία. Ο Γκοτζαμάνης ενήργησε αφού εμεθύσθη, καθ’ υπόδειξιν του πρώην συμμορίτου κουμπάρου του Εμμανουηλίδη»!
Κατά... σύμπτωση βέβαια οι εφημερίδες αυτές μαζί με τον «Ελεύθερο Κόσμο» του Σάββα Κωνσταντόπουλου μεταβλήθηκαν αργότερα, από την πρώτη ημέρα που κηρύχθηκε η δικτατορία της χούντας, σε προπαγανδιστές της.
«Εμΐσησα αυτό που λέγεται εθνικοφροσϋνη»
Ο Καπελώνης από την αρχή ακόμη της δίκης, με δήλωση του συνηγόρου του, είχε ακολουθήσει δική του υπερασπιστική γραμμή. Σταχυολογούμε στη συνέχεια τα όσα είχε αναφέρει στην απολογία του:
- Η Εθνική Ασφάλεια ήταν αυτή που οργάνωσε την αντι-συγκέντρωση των «αντκρρονούντων»
- Οι τελευταίες οδηγίες δόθηκαν στο 5ο αστυνομικό τμήμα
- Ο ταγματάρχης Δόλκας τον έστειλε να πει στον Γκοτζαμάνη να καταθέσει ότι εκείνο το βράδυ της δολοφονίας έπινε κρασί σε ταβέρνα μαζί με τον Εμμανουηλίδη.
Το σάλτο του «τίγρη»
Ο «τίγρης», όπως έμεινε στην ιστορία ο Χατζηαποστόλου για το παράτολμο εκείνο εγχείρημά του, πήδηξε πάνω στο τρίκυκλο μόλις αυτό έριξε τον Λαμπράκη και άρχισε να παλεύει με τον Εμμανουηλίδη που βρισκόταν στην καρότσα. Το τρίκυκλο απομακρύνθηκε με τους δύο άντρες να χτυπιούνται πάνω στη μικρή καρότσα, κατέβηκε την οδό Βενιζέλου, έστριψε αριστερά στην οδό Τσιμισκή και μόλις πέρασε την πλατεία Αριστοτέλους σταμάτησε στο ύψος της διασταύρωσης Τσιμισκή και Καρόλου Ντηλ.
Θα μας πει αργότερα ο Χατζηαποστόλου: «Με τους Γερμανούς και τους Εγγλέζους ήμουν αλητοσαλταδόρος και ήξερα καλά να πηδάω». Ο «τίγρης» πηδάει πάνω στο τρίκυκλο την ώρα που φεύγει και αρχίζει έναν αγώνα ζωής και θανάτου με τον Εμμανουηλίδη, που βρίσκεται κουρνιασμένος στην καρότσα. «“Πούστη” του είπα -γιατί μιλάω και... γαλλικά- “φάγατε τον Λαμπράκη, θα πεθάνεις”».
Οι περαστικοί που μαζεύονται γύρω από τους δύο άντρες οι οποίοι συνεχίζουν να παλεύουν φωνάζουν τον τροχονόμο Χαρ. Ασπιώτη, ο οποίος εκτελεί υπηρεσία μερικές δεκάδες μέτρα πιο πέρα. Οταν ο Ασπιώτης συλλαμβάνει τον Γκοτζαμάνη και τον κρατάει, παρότι ο τελευταίος και δύο μυστικοί αστυνομικοί του ψιθυρίζουν να κάνει τα στραβά μάτια και να τον αφήσει να φύγει, ούτε καν διανοείται ότι έχει άθελά του εμπλακεί στη συγκλονιστικότερη πολιτική δολοφονία της μεταπολεμικής Ελλάδας.
Αυτό τον σκοπό είχαν οι συζητήσεις του με τους δύο δράστες τη νύχτα και τα ξημερώματα της Πέμπτης 23 Μαΐου στο 5ο αστυνομικό τμήμα.
- Ο συνταγματάρχης Καμουτσής του έδωσε εντολή να διαλύσει την αντισυγκέντρωση, λίγο προτού τραυματιστεί ο Λαμπράκης.
-Ο υπασπιστής του Μήτσου: Προσπαθώντας να εφαρμόσει την εντολή αυτή, αναζητά γνωστά πρόσωπα ανάμεσα στους συγκεντρωμένους παρακρατικούς για να τους πει να διαλυθούν και τότε συναντιέται με τον υπασπιστή του στρατηγού Μήτσου, Πολύχρονο. Ο Πολύχρονος τον ρωτάει και όταν ο Καπελώνης του εξηγεί τον λόγο της αναζήτησής του, ο υπασπιστής του λέει: «Οχι, είναι εντολή του στρατηγού. Αφήστε τους να δείρουν»!
-Ο Δόλκας τον διέταξε να ειδοποιήσει τον παρακρατικό, άλλοτε στενό συνεργάτη των ναζί κατακτητών Ξενοφώντα Γιοσμά να καταιττρέψει το αρχείο του.
-Τέλος, μετά τα γεγονότα υπήρξαν συνεχής προσπάθεια και συγκεκριμένες ενέργειες για συγκάλυψη και συσκότιση της αλήθειας.
Λίγες ημέρες νωρίτερα, καταθέτοντας στο δικαστήριο, η σύζυγος του Καπελώνη κατηγορεί τους προϊσταμένους του ότι τον ενέπλεξαν στην υπόθεση Λαμπράκη και μετά τον εγκατέλειψαν.
Η γυναίκα του Καπελώνη αφηγήθηκε τις πιέσεις και τον εμπαιγμό που είχε υποστεί από τους ανωτέρους του άντρα της, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετώπισε όταν προσπάθησε να εξασφαλίσει συνήγορο για τον σύζυγό της. «Δεν μου έδιναν στοιχεία για να τον βοηθήσω. Εμίσησα αυτό που λέγεται εθνικοφροσύνη» θα πει χαρακτηριστικά στο δικαστήριο.
Ο Μίκης Θεοδωράκης μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη. Ο διοικητής του αστυνομικού τμήματος Τούμπας Εμμανουήλ Καπελώνης (πρώτος αριστερά καθήμενος) διαχώρισε την θέση του από τους υπολοίπους αλλά και κατήγγειλε όσους οργάνωσαν και εκτέλεσαν την δολοφονία
Αλλες απολογίες
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι απολογίες των άλλων κατηγορουμένων που προσπαθούν να αποσείσουν από πάνω τους τις ευθύνες που τους βαραίνουν.
Ο στρατηγός Μήτσου, επιθεωρητής της Χωροφυλακής Βορείου Ελλάδος τότε, θα ισχυριστεί ότι βρέθηκε στον τόπο των επεισοδίων που οδήγησαν στη δολοφονία του Λαμπράκη «εντελώς τυχαία».
Ο αρχηγός της παρακρατικής οργάνωσης Καρφίτσα Ξενοφών Γιοσμάς διατείνεται ότι βρέθηκε στο πλήθος των «αντιφρονούντων» γιατί είχε πάει... να πάρει συνέντευξη από τον Λαμπράκη!
Ο συνταγματάρχης Καμουτσής θα πει απολογούμενος ότι ήταν λογικό να υπάρχει συντονισμός των «αντιφρονούντων», αλλά αυτό δεν έγινε από την αστυνομία». Και ότι ο ίδιος ως αστυνομικός διευθυντής Θεσσαλονίκης πήρε όλα τα μέτρα.
Η απόφαση του δικαστηρίου:
Λευκές περιστερές!
Η εισαγγελική πρόταση ήταν να κηρυχθούν ένοχοι όλοι οι κατηγορούμενοι. Ομως οι ένορκοι με την απόφασή τους δέχτηκαν ουσιαστικά ότι «ο Γρηγόρης Λαμπράκης δεν δολοφονήθηκε».
Ετσι, όλοι οι αξιωματικοί της Χωροφυλακής που δικάζονταν για παράβαση καθήκοντος κρίθηκαν αθώοι παμψηφεί. Το ίδιο και ο Γιοσμάς που δικαζόταν για ηθική αυτουργία.
Μόνο ο Γκοτζαμάνης καταδικάστηκε σε έντεκα χρόνια φυλάκιση για θανατηφόρα τραύματα που προκάλεσε από πρόθεση στον Λαμπράκη και ο Εμμανουηλίδης σε οκτώμισι χρόνια φυλάκιση για συνέργεια στην πράξη του Γκοτζαμάνη. Επίσης καταδικάστηκε ο λιμενεργάτης Χρήστος Φωκάς σε φυλάκιση δεκαπέντε μηνών για τον τραυματισμό του βουλευτή Γιώργη Τσαρουχά.
Η απόφαση προκάλεσε σοκ, με τον εισαγγελέα της έδρας Παύλο Δελαπόρτα να λέει σχολιάζοντας ότι «η απόφαση μοιάζει με φως εξαντλημένης ηλεκτρικής στήλης».
Η πάλη με τον θάνατο
Καθώς ο βουλευτής της Αριστερός αποχωρούσε πεζός από τον χώρο της συγκέντρωσης, οι δολοφόνοι βγήκαν μέσα από το πλήθος των αστυνομικών και έπεσαν επάνω του με ένα τρίκυκλο που οδηγούσε ο παρακρατικός Σπύρος Γκοτζαμάνης.
Ο επιβαίνων στο τρίκυκλο, επίσης παρακρατικός, Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης, με ένα σιδερένιο λοστάρι καταφέρει θανάσιμο χτύπημα στο κεφάλι του ανυπεράσπιστου βουλευτή.
Ο γιατρός, αθλητής, βουλευτής και αγωνιστής της δημοκρατίας και της ειρήνης Γρηγόρης Λαμπράκης παλεύει με τον θάνατο επί εκατό ώρες και στις 28 Μαΐου καταλήγει.
Οι προσπάθειες Ελλήνων και διάσημων ξένων γιατρών να τον σώσουν δεν καρποφόρησαν. Στην κηδεία του δολοφονημένου ήρωα της ειρήνης εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου, ένας ολόκληρος λαός, ξεχύθηκαν στους δρόμους συνοδεύοντας τη σορό του Λαμπράκη και φωνάζοντας στεντόρεια «Ο Λαμπράκης ζει».
Με τη στάση ζωής και τον θάνατό του το «γελαστό παιδί» της Ελλάδας περνάει στην Ιστορία και γίνεται σύμβολο και παράδειγμα προς μίμηση για τις επόμενες γενιές. Η θυσία του, μισό και πλέον αιώνα μετά, δεν ξεχάστηκε.
Τι απέγιναν τα κεντρικά πρόσωπα της υπόθεσης Λαμπράκη
-Οι δύο βασικοί μάρτυρες κατηγορίας, Μανώλης Χατζηαποστόλου και Γιώργος Σωτηρχόπουλος, λίγο μετά καταδικάστηκαν για... συκοφαντική δυσφήμηση του συνταγματάρχη Καμουτσή.
Ο Σωτηρχόπουλος πέθανε το 1996 σε ηλικία 65 ετών και ο «τίγρης» Μανώλης Χατζηαποστόλου πέθανε την Πρωτομαγιά του 2001 από καρκίνο, σε ηλικία 72 ετών.
-Ο απλός τροχονόμος Χαράλαμπος Ασπιώτης ο οποίος κατά σύμπτωση βρέθηκε στη γωνία των οδών Τσιμισκή και Καρόλου Ντηλ όπου είχε ακινητοποιηθεί το τρίκυκλο του παρακράτους και συνέλαβε τους Γκοτζαμάνη και Εμμανουηλίδη θα μετατεθεί δυσμενώς στην Ηλεία.
Δεν υπάκουσε στα κελεύσματα των δολοφόνων να κάνει τα στραβά μάτια κι έτσι χάλασε το σκηνικό του σκηνοθετημένου τροχαίου ατυχήματος.
- Ο βουλευτής της Αριστεράς Γιώργης Τσαρουχάς θα δολοφονηθεί με φριχτό τρόπο στις 9 Μαΐου 1968 στον θάλαμο βασανιστηρίων της ΚΥΠ Θεσσαλονίκης.
- Οι δύο θαρραλέοι δικαστικοί, ο ανακριτής Χρήστος Σαρτζετάκης και ο εισαγγελέας Παύλος Δελαπόρτας, θα αποπεμφθούν από το δικαστικό σώμα το 1968.
- Οι τρεις δημοσιογράφοι που συνέβαλαν στη διαλεύκανση της υπόθεσης θα γνωρίσουν για τη δραστηριότητά τους αυτή τις διώξεις της χούντας.
Ο Γιώργος Μπέρτσος θα καταδικαστεί από στρατοδικείο της δικτατορίας και θα κλειστεί στις φυλακές Επταπυργίου, ενώ ο Γιώργος Ρωμαίος θα συναντήσει τον Σαρτζετάκη στις φυλακές Κορυδαλλού. Ο Γιάννης Βούλτεψης θα αναγκαστεί να αυτοεξοριστεί στη Ρώμη, αφού προηγουμένως διαγράφει από την ΕΣΗΕΑ στις 24 Απριλίου 1967.
- Οι δράστες της δολοφονίας Γκοτζαμάνης και Εμμανουηλίδης θα αμνηοτευθούν από τη χούντα λίγο μετά την επιβολή της δικτατορίας και θα αφεθούν ελεύθεροι.
- Οι αξιωματικοί της Χωροφυλακής που αναμείχθηκαν στην οργάνωση και τη συγκάλυψη της δολοφονίας του βουλευτή της Αριστερός όχι μόνο δεν τιμωρήθηκαν, αλλά όταν αργότερα έγινε η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 απαλείφθηκε από το μητρώο τους, με βασιλικό διάταγμα που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ακόμη και το μέτρο της ολιγόμηνης αργίας που τους είχε επιβληθεί, ώστε να πάρουν αναδρομικά μισθούς και συνταξιοδοτικά δικαιώματα.
Το μέτρο αφορούσε τον υποστράτηγο της Χωροφυλακής Κων. Μήτσου, τον συνταγματάρχη Ευθ. Καμουτσή, τους αντισυνταγματάρχες Μιχ. Διαμαντόπουλο και Κων. Δόλκα, τον ταγματάρχη Δημ. Σέττα και τον μοίραρχο Τρ. Παπατριανταφύλλου.
-Ο πρόεδρος του Αρείου Πάγου Κωνσταντίνος Κόλλιας, που καταγγέλθηκε για μεθόδευση και παρεμβάσεις στην υπόθεση Λαμπράκη, θα ορκιστεί πρωθυπουργός από τους πραξικοπηματίες την 21η Απριλίου 1967.
- Ο σύνδεσμος κράτους και παρακράτους στο υπουργείο Βορείου Ελλάδος Ιωάννης Χολέβας μόλις γίνει το πραξικόπημα και επιβληθεί η δικτατορία θα τοποθετηθεί υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας.
-Τέλος, κι επειδή στη μετεμφυλιακή Ελλάδα κανείς δεν χανόταν, ο πρόεδρος των ενόρκων στη δίκη Λαμπράκη Βύρων Αντωνιάδης, βιομήχανος, ιδιοκτήτης της βιομηχανίας βάμβακος Ελληνικά Κλωστήρια Πέλλης ΑΕ και άλλων εταιρειών, λίγες εβδομάδες μετά την κατάλυση της δημοκρατίας και την επιβολή του χουντικού καθεστώτος θα τοποθετηθεί από τους πραξικοπηματίες στη θέση του δημάρχου Θεσσαλονίκης και θα του απονεμηθεί το ανώτατο κρατικό παράσημο του βασιλιά Γεωργίου του A'.
3,4,5 Οι δημοσιογράφοι Γιώργος Μπέρτσος, Γιώργος Ρωμαίος και Γιάννης Βούλτεψης συνέβαλαν με την επίμρνη έρευνα τους στην αποκάλυψη των δολοφόνων.
Οι δύο πρώτοι φυλακίστηκαν επί χούντας, ενώ ο τρίτος αυτοεξορίστηκε
6 Ο θαρραλέος ανακριτής στην υπόθεση Λαμπράκη Χρηστός Σαρτζετάκης αποπέμφθηκε από το δικαστικό σώμα το 1968
7 Ο αντισυνταγματάρχης Μιχ. Διαμαντόπουλος τέθηκε σε ολιγόμηνη αργία αλλά επί δικτατορίας πήρε αναδρομικά τους μισθούς που είχε στερηθεί, όπως άλλωστε και οι άλλοι αξιωματικοί
8 0 Βύρων Αντωνιάδης, πρόεδρος των ενόρκων, διορίστηκε δήμαρχος Θεσσαλονίκης μετά την επιβολή του χουντικού καθεστώτος
9 0 πρόεδρος του Αρείου Πάγου Κωνσταντίνος Κόλλιας, ο οποίος είχε καταγγελθεί για παρεμβάσεις στην υπόθεση Λαμπράκη, ορκίστηκε πρώτος πρωθυπουργός της χούντας την 21η Απριλίου 1967.
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ
Δημοσίευση σχολίου