“Το «σαµποτάζ» του Έβρου χωρίς ζάχαρη: Μια απόπειρα αναψηλάφησης” Μέρος 3ο

Αφιερώματα, Ιστορία, Πρόσωπα,

{[['']]}

 Θύελλα φημών

«Κινητοποίησις ολοκλήρου τής αστυνομικής δυνάμεως τής πρωτευούσης καί τής Χωροφυλακής τών προαστίων, γενική επιφυλακή τών στρατιωτικών μονάδων πέριξ τών Αθηνών, ομάδες αστυνομικών μέ πολιτικήν περιβολήν καί μέ συμπαράστασιν δέκα άντιεισαγγελέων καί πέντε εισαγγελέων, συλλήψεις άγνωστου αριθμού πολιτών είς τάς οικίας των κατά τήν διάρκειαν τής νυκτός καί πλήθος ανεύθυνων, ήμιϋπευθύνων ή καί επισήμων ανακοινώσεων καί διαψεύσεων, φημών καί διαδόσεων, ύπήρξεν ή αληθής είκών πού ένεφάνισε τό Κράτος κατά τήν νύκτα τής Παρασκευής προς τό Σάββατον»36. «Έκυκλοφόρησαν αμέσως ποικίλαι διαδόσεις άναφέρουσαι άλλαι ότι επρόκειτο περί σχεδιαζόμενου καί προληφθέντος στρατιωτικού πραξικοπήματος, άλλαι περί συνωμοσίας τής άκρας αριστεράς ή τής άκρας δεξιάς προς άνατροπήν τής Κυβερνήσεως, άλλαι ότι οί συλλαμβανόμενοι έχουν σχέσιν μέ τήν ΑΣΠΙΔΑ καί άλλαι μέ τόν ΙΔΕΑ» 37.

Οι παραπάνω γραμμές αποδίδουν ανάγλυφα την ατμόσφαιρα πού επικράτησε την επομένη στα πρωτοσέλιδα όλων των εφημερίδων, όπου οι πληροφορίες και οι εικασίες συμπλέκονταν σε ένα αξεδιάλυτο κουβάρι τρομολαγνείας. Ό αριθμός των συλληφθέντων αυξομειωνόταν από φύλλο σέ φύλλο: «Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, συνελήφθησαν καί όδηγήθησαν στην Ασφάλεια δέκα περίπου άτομα»' «συλληφθέντες υπερβαίνουν τους 10, κατά μίαν δέ έκδοχήν άνήλθον εις 12, τυγχάνουν όλοι αριστεροί και είναι άπαντες ιδιώτες»38.

Οι περιοχές των συλλήψεων επεκτείνονταν επίσης ολοένα: «Αι συλλήψεις έγένοντο εις τάς συνοικίας Ανω Δάφνης, Καισαριανής καί Βύρωνος» 39, «Περί ώραν ΙΟην πρωινήν έγνώσθη ότι έγένοντο καί άλλαι συλλήψεις εις τήν Κυψέλην καί εις τόν συνοικισμόν Γκύζη» 40 «Περί την μεσημβρίαν έγνώσθη ότι ό αστυνομικός διευθυντής κ. Άρχοντουλάκης είχε μεταβή είς τόν συνοικισμόν Υμηττού όπου έγένοντο άλλαι συλλήψεις [καί] ότι είχεν έκδηλωθή δολιοφθορά είς τό εύρισκόμενον [εκεί] έργοστάσιον τής Εταιρίας του Ελληνικού Πυριτιδοποιείου καί Καλυκοποιείου» ... «Διεδόθη ότι έκτος τής δολιοφθοράς τής Β. Ελλάδος έγένετο καί δολιοφθορά και εις στρατιωτικήν μονάδα τών Αθηνών, άνεφέρετο δέ ότι πράξεις δολιοφθοράς έγένοντο είς τήν Γεωγραφικήν Ύπηρεσίαν τοΰ Στρατού» 41.

Εν μέσω αυτού του καταιγισμού, θα 'πρεπε να ψάξει κάποιος με πολύ επιμονή για να εντοπίσει και να αντιληφθεί τις πραγματικές διαστάσεις της κινητοποίησης: «Ένηργήθησαν συλλήψεις ενός πολίτου εις Αθήνας αρχικώς, άργότερον δέ καί έτερου εις Λουτράκι, καί αργά τήν έσπέραν καί τρίτου πολίτου εις Μπραχάμι» 42.

Οι αντιδράσεις της πολιτικής ηγεσίας

Ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου (στριμωγμένος λόγω και της υπόθεσης ΑΣΠΙΔΑ), θέλοντας να φανεί ότι αντιμετωπίζει δυναμικά το ζήτημα, προέβη σε διαδοχικές δηλώσεις (που αν και αμυντικές, έδιναν υπέρμετρες διαστάσεις στο θέμα). Το μεσημέρι τής 12 'Ιουνίου δήλωνε σχετικά:
«Είς μονάδα πυροβολικού διεπιστώθησαν βλάβαι έπί παραληφθέντων αυτοκινήτων. Έξετάσθη έάν ώφείλοντο εις τεχνικάς βλάβας ή δολιοφθοράς. Ή γενομένη ύπό του διοικητού τής μονάδος άνάκρισις κατέληξεν είς τό πόρισμα ότι επρόκειτο περί δολιοφθοράς, τήν οποίαν αποδίδει είς δράσιν δύο στρατιωτών. Τό πόρισμα τής ανακρίσεως υπεβλήθη εις τάς προϊσταμένας αρχάς καί έφθασε χθες τήν έσπέραν (11.6) εις το  Ύπουργείον 'Εθνικής Αμύνης. Λαβών γνώσιν έδωσα έντολήν νά λειτουργήση αυστηρώς ό νόμος προς πάσαν κατεύθυνσιν» 43.

Είναι ενδεικτικές και οι σχετικές απαντήσεις προς τους δημοσιογράφους του Αστυνομικού Διευθυντή Αθηνών Έμμ. Αρχοντουλάκη, ότι «οί συλλήψεις έχουν σχέσιν μέ τήν έθνικήν άμυναν τής χώρας» και ότι το θέμα αυτό «τό χειρίζονται προσωπικώς ό πρωθυπουργός καί ό υφυπουργός 'Εθνικής Αμύνης κ. Παπακωνσταντίνου» 44.

Την μεθεπομένη (14 Ιουνίου), ο Γ. Παπανδρέου έφθασε στο σημείο να απευθύνει και ραδιοφωνικό διάγγελμα (επικεντρωμένο στον ΑΣΠΙΔΑ και την «δολιοφθορά» στον Έβρο), καταγγέλλοντας την υπό του τύπου παραποίηση των γεγονότων, εξόγκωση ή κατασκευή φανταστικών ειδήσεων. Αναφερόμενος στην «ενδεχομένην δολιοφθοράν νεοπαραληφθέντων αυτοκινήτων εις μονάδα του "Εβρου», σημείωνε ότι «ό διοικητής τής μονάδος, έκτος τών δύο συλληφθέντων στρατιωτών, άνέφερεν ώς ύποπτα συνενοχής καί άλλα εννέα πρόσωπα, τρία εις τήν περιοχήν Αθηνών, τρία είς θεσσαλονίκην καί τρία εις 'Ορεστιάδα. Απαντα τά αναφερόμενα πρόσωπα συνελήφθησαν εντός ωρών καί ευρίσκονται τώρα είς τήν διάθεσιν τής ανακρίσεως». Κατέληξε λέγοντας ότι «θά γνωσθή ολόκληρος ή αλήθεια» και «καμμία βυσσοδόμησις καί καμμία σκευωρία δέν θά δυνηθή νά τήν συγκαλήψη». 45

Άπό πλευράς του ο αρχηγός της EPE Π. Κανελλόπουλος έδειξε να υιοθετεί ανεπιφύλακτα το πόρισμα Παπαδόπουλου, παραμένοντας ωστόσο λακωνικός: «[Αι πληροφορίαι] δυστυχώς επαληθεύουν όσα άπό πολλών μηνών καταγγέλλω» ... «θά παρακολουθήσω τήν περαιτέρω έξέλιξιν μέ τήν έπιβαλλομένην έθνικήν προσοχήν» 46.

Η ΕΔΑ (με ανακοίνωση της 'Εκτελεστικής της Επιτροπής) κατήγγειλε αμέσως την υπόθεση ως «συνομωσία πού ευρίσκεται εις πλήρην έξέλιξιν καί τής οποίας μιά νέα πτυχή είναι ή καθαρά προβοκάτσια πού οργανώνουν οι άνθρωποι του ΙΔΕΑ καί πού ώδήγησεν είς θορυβώδεις συλλήψεις» ... «Κυρία έπιδίωξις τής Χούντας είναι ή δημιουργία κλίματος άντικομμουνιστικής υστερίας, ή οποία θά προώθηση μέ τήν έμπνευσιν τών Αμερικανών καί τής Αυλής τήν εύρυτέραν έπίθεσιν εναντίον τής δημοκρατικής όμαλότητος». Τις παραπάνω εκτιμήσεις ανέπτυξαν και προφορικά ο Αντώνης Μπριλλάκης και ο Λεωνίδας Κύρκος, σε διάβημα τους, στις  12 'Ιουνίου, στον υπουργό 'Εσωτερικών Ηλία Τσιριμώκο 47.

Ή αντίδραση του τύπου και ή κατάρρευση της σκευωρίας

Τα αντανακλαστικά των συμπολιτευόμενων εφημερίδων (και βεβαίως του αριστερού τύπου) εμφανίστηκαν ταχύτερα και διεισδυτικότερα από εκείνα της κυβέρνησης. Ήδη στις 12 Ιουνίου, η εφημερίδα Έθνος είχε ως κεντρικό τίτλο (επί του πιεστηρίου) «Αίφνιδιαστικαί συλλήψεις κατά τάς νυκτερινός ώρας διά τό σαμποτάζ -ή δήθεν σαμποτάζ- εις μονάδα του Έβρου».

Ακολούθησαν -ενδεικτικά- την επομένη: η Ελευθερία, με τίτλο «Σαμποτάζ ή μηχανορραφία;», τονίζοντας ότι «αί βλάβαι έσημειώθησαν εις τό σύστημα πεδήσεως καί δέν ώφείλοντο εις τήν άνάμιξιν ζαχάρεως εις τήν βενζίνην» και ότι «εξετάζεται έάν πρόκειται πράγματι περί δολιοφθοράς ή περί τυχαίας βλάβης», η Αυγή, καταγγέλλοντας το «Νέο Σχέδιο "Περικλής"» και χαρακτηρίζοντας το «σαμποτάζ» ως «εκδήλωση της αντεπίθεσης τών κύκλων τής ανωμαλίας» η Μακεδονία, με τίτλο «Σαμποτάζ ή σκευωρία τής EPE;», υπογραμμίζοντας ότι είναι «ύποπτος ό προκληθείς θόρυβος», ενώ η Αθηναϊκή, από την πλευρά της, χαρακτήριζε την όλη υπόθεση «δοκιμή πραξικοπήματος προς τρομοκράτησιν τής κοινής γνώμης».

Στο μεταξύ η τακτική ανάκριση αποδομούσε με ταχείς ρυθμούς το μύθο του «δικτύου δολιοφθορών» (όπως θα δούμε αναλυτικά στο οικείο σημείο). Ήδη στις 18 'Ιουνίου απολύθηκαν δύο από τους συλληφθέντες (Γ. Μπέκιος καί Α. Γαλακτίδης), ακολούθησαν άλλοι πέντε στις 21 'Ιουνίου (Δ. και Θ. Μποζαντζίδης, Γ. Ζαβαλιάρης, Π. και Ν. Μπουγιουκλής) και δύο ήμερες αργότερα οι τέσσερις τελευταίοι (Ι. Στεφανίδης, Βαλσαμάκης, Π. Κωνσταντινίδης και Ντεράκης). Προφυλακισμένοι παρέμειναν τελικώς οι δύο αρχικοί «ύποπτοι» στρατιώτες, κατηγορούμενοι πλέον όχι για κατασκοπία ή δολιοφθορά, άλλα «μέ τό αδίκημα τής φθοράς ξένης περιουσίας είς βαθμόν πλημμελήματος (βλάβη μέ κατσαβίδι είς μετασχηματιστάς αυτοκινήτων)» 48.

Οι εφημερίδες παρακολουθούσαν τις εξελίξεις αυτές με ανάλογους τίτλους: «Αυξάνουν οί ενδείξεις περί πλεκτάνης τής Δεξιάς» (Μακεδονία, 15 Ιουνίου), «Καταρρέει ή σκευωρία περί ώργανωμένου δικτύου δολιοφθορών» (Μακεδονία, 19 Ιουνίου), «Ή όλη ύπόθεσις εκφυλίζεται» (Ελευθερία, 22 Ιουνίου), «Χαριστική βολή στην υπόθεση του «σαμποτάζ» (Η Αυγή, 23 Ιουνίου), «Έγελοιοποιήθη ή EPE - Άπελύθησαν καί οί λοιποί έκ τών συλληφθέντων διά τό ... φοβερόν σαμποτάζ» (Μακεδονία, 24 Ιουνίου), «Κατέρρευσαν πλήρως τά περί δολιοφθοράς» (Ελευθερία, 24 Ιουνίου) 49.
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ