{[['
']]}
']]}
«Ο Γράμμος είν' λίγο τραχύς/ οι άνθρωποι τον γλυκαίνουν/ Τους βάρβαρους σκοτώνουμε/ μικραίνουμε τη νύχτα/ Κι απ” το μπαρούτι πιο κουτοί/ μας αγνοούν οι εχθροί μας/ Δεν ξέρουν τίποτα απ” τον άνθρωπο/ ούτε απ” την έξοχη τη δύναμή του/ Η καρδιά μας στιλβένει την πέτρα».
Στίχοι που έγραψε ο Πωλ Ελυάρ, αυτό το «τρομερό παιδί» του Σουρεαλισμού, ο κομμουνιστής ποιητής, στρατευμένος στην υπόθεση της απελευθέρωσης του ανθρώπου – δημιουργού του πλούτου, από τα ταξικά δεσμά, όταν αντίκρυσε το εμβληματικό, για την αγωνιστική ιστορία του ελληνικού λαού, βουνό, κατά την επίσκεψή του, τέτοιες μέρες στα τέλη του Μάη, το 1949. Μέσα στην φωτιά του Εμφυλίου.
Μέλος γαλλικής αντιπροσωπείας – αν και άρρωστος – αποτελούμενης από προοδευτικές προσωπικότητες*, με στόχο την έμπρακτη έκφραση αλληλεγγύης προς τον δοκιμαζόμενο ελληνικό λαό και την πάλη τουΔημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, ο Ελυάρ εντυπωσιάστηκε από τους μαχητές και τις μαχήτριες του ΔΣΕ, από το υψηλό τους φρόνημα, το θάρρος, την πίστη στην υπόθεση της πάλης για έναν κόσμο χωρίς εκμετάλλευση.
Αποτέλεσμα αυτής της συγκλονιστικής εμπειρίας ήταν μια σειρά ποιημάτων αφιερωμένων στον αγώνα του ΔΣΕ, έξι από τα οποία κυκλοφόρησαν το 1949 στο Παρίσι, σε ένα λεύκωμα, με τίτλο «Grece, ma rose de raison» («Ελλάδα, ρόδο του λόγου μου») εικονογραφημένο με έξι χαρακτικά της Ζιζής Μακρή, το οποίο τύπωσε στο χέρι, σε μόλις 50 αντίτυπα, ο σύντροφός της, ο γλύπτης Μέμος Μακρής και τα οποία διακινήθηκαν χέρι – χέρι.
Το 2001, το πολύτιμο αυτό λεύκωμα ανατυπώθηκε στα ελληνικά, με τίτλο «Ελλάδα, ρόδο του λογικού μου»(«Ελληνικά Γράμματα»), σε μετάφραση της καθηγήτριας της Ιστορίας στο Παρίσι, Ελένης Μπιμπίκου -Αντωνιάδου, σε 1.000 αριθμημένα αντίτυπα, σε καλλιτεχνική επιμέλεια του Διονύση Βαλάση, το οποίο περιλαμβάνει τα ποιήματα και στα γαλλικά, με τα γράμματα στην ελληνική γλώσσα έχει σχεδιάσει η Μάνια Βασιλάκη, ακολουθώντας την χάραξη του πρωτότυπου.
Στην παρουσίαση ο Μάνος Ζαχαρίας διηγήθηκε το πώς ήρθε σε επαφή με τους Γάλλους με την εντολή που πήρε από το Αρχηγείο του ΔΣΕ, ώστε με ένα άγημα, να υποδεχθεί ως διερμηνέας «μια γαλλική αντιπροσωπεία» και να την οδηγήσει από τα ελληνοαλβανικά σύνορα στην κρυφή διαμονή της σε ένα χωριό.
Οπως αναφέρει το ρεπορτάζ του «Ρ», «όταν, αργοπορημένη, έφθασε η αντιπροσωπεία και το άγημά του εν στολή τιμητικά παρουσίασε όπλα, ο Μ. Ζαχαρίας είδε ότι ο επικεφαλής ήταν ο πανύψηλος, γαλανομάτης, όμορφος, αν και βαριά άρρωστος, Ελυάρ». «Στον ποιητή δόθηκε μια λευκή φοραδίτσα και μ” αυτήν επί μια βδομάδα πήγε στην πρώτη γραμμή του μετώπου, όπου, μέσω τηλεβόα, μίλησε με τους στρατιώτες του εχθρού, σε σχολές αξιωματικών, σε αγροτικούς συνεταιρισμούς, σε σχολειά, σε χωριά, ακόμα και σε ένα «τρικούβερτο γλέντι» ενός αγροτικού συνεταιρισμού, όπου χόρεψε μαζί με αντάρτες του ΔΣΕ. Ενα από τα ποιήματα που έγραψε στο Γράμμο, με τίτλο «Ελληνικός Λαός», το έδωσε στον Απόστολο Μουσούρη (οπερατέρ – φωτογράφος του κινηματογραφικού συνεργείου του ΔΣΕ, δε ζει)».
Η Ζιζή Μακρή μίλησε για τις πολλές κινητοποιήσεις, στο Παρίσι, των Ελλήνων και Γάλλων διανοουμένων στη διάρκεια του ελληνικού εμφυλίου. Μετά τη δημοσίευση του λευκώματος το 1949, «το ζεύγος Μακρή συνέλαβε την ιδέα για μια έκδοση των ποιημάτων του Ελυάρ, εικονογραφημένων με έγχρωμες ξυλογραφίες της Ζιζής». «Ο Μέμος εξασφάλισε το κατάλληλο όρθιο ξύλο, το ωραίο χαρτί και βοήθησε στο τύπωμα με το χέρι. Οταν είδε το πρωτότυπο, ο Ελυάρ ενθουσιάστηκε. Ετσι αποφασίστηκε, κόντρα στις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετώπιζαν και στη Γαλλία οι κομμουνιστές, να βγάλουν πενήντα αντίτυπα και να τα διακινήσουν κρυφά, χέρι – χέρι, για να μάθουν περισσότεροι Γάλλοι την αλήθεια για τον αγώνα του ελληνικού λαού ενάντια στο δεύτερο κατακτητή».
Μιλώντας στη έδρα του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ ο Πωλ Ελυάρ σημείωσε: «Θέλω να σας πω πως πολλοί Γάλλοι και πολλοί άνθρωποι σ” όλο τον κόσμο θα θέλανε να βρίσκονται εδώ μαζί σας όπως βρισκόμαστε κι εμείς απόψε. Είχα την τιμή να έρθω στην Ελλάδα το 1946 με πρόσκληση της ΕΠΟΝ. Από παλιά, το φως της Ελλάδας ήταν το φως της ειρήνης και της σκέψης. Ακόμα κι αυτοί που είναι ενάντιά σας ξέρουν πως τον πόλεμο, που σας επέβαλαν, τον διεξάγετε με καταπληκτική παλικαριά. Νικήσατε τους Ιταλούς και Γερμανούς. Θα νικήσετε κι όσους Αγγλοσάξονες ονειρεύονται να μετατρέψουν σε παγκόσμιο πόλεμο τον πόλεμο που σας κηρύξανε. Και θα “στε σεις πάλι που με τη νίκη σας θα σώσετε την ειρήνη ολόκληρου του κόσμου. Κάθε βρισιά ενάντια στον ελληνικό λαό είναι βρισιά ενάντια σε κάθε τίμιο άνθρωπο σ” όλο τον κόσμο. Ξαναεπαναλαμβάνω αυτό που είπα το 1944 κι αργότερα το 1946, όταν ήρθα στην Ελλάδα. Η λέξη λευτεριά δεν μπορεί να μεταφραστεί στα εγγλέζικα.
»Σκοπός του ταξιδιού μας δεν είναι να διαπιστώσουμε μονάχα τι κάνατε, παρά να βοηθήσουμε τη νίκη σας διαδηλώνοντας στον κόσμο αυτά που θα δούμε. Η λευτεριά είναι αδιαίρετη. Αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα αφορούν όλους τους ανθρώπους.
»Ελπίζω πως θα κάνουμε ολοένα και περισσότερα για σας που είστε ήρωες του πιο δίκαιου ιδανικού και υπέροχοι αγωνιστές της λευτεριάς και της ειρήνης. Για άλλη μια φορά, σας ευχαριστώ για την πρόσκλησή σας. Με το φωτεινό βλέμμα σας, μας καλωσορίζει το μέλλον. Ενα μέλλον δικαιοσύνης και ευτυχίας σε μια ζωή αξιοπρέπειας και αδελφοσύνης.
»Ζήτω η Ελεύθερη Δημοκρατική Ελλάδα – Ζήτω η Λευτεριά».
Αναχωρώντας ο Πωλ Ελυάρ αποχαιρέτησε τους μαχητές και τις μαχήτριες του ΔΣΕ ως εξής (σσ. στο ίδιο): «Το Βίτσι και ο Γράμμος, οι δυο αυτές κορφές του λεύτερου κόσμου, δεν είναι καθόλου πιο κάτω από κει που τις είχε βάλει η φαντασία μου. Αντίθετα, γιατί είδα εκεί τους μαχητές που τις στολίζουν με τον απίστευτο ηρωισμό τους, τους μαχητές πούναι η φωτιά των βουνών και ολόκληρης της Ελλάδας, τιμή για τον πολιτισμένο κόσμο που δε θέλει να πεθάνει κάτω απ” την ασφυκτική πίεση μιας μειοψηφίας εκμεταλλευτών, εμπρηστών του πολέμου. Ο ήλιος και η γης είναι ολότελα δικοί τους.
»Αδελφοί μου, αδελφές μου με το καλοσυνάτο και ωραίο χαμόγελο, πόσες φορές δε δάκρυσα ακούγοντας σας να τραγουδάτε, βλέποντας όλους έτσι ενωμένους στην αγάπη για την πατρίδα σας, στην εμπιστοσύνη σας για το μέλλον. Μισούμε τον πόλεμο αλλά δυστυχία σε κείνους που θα μας τον επιβάλλουν.
»Φεύγω και φυλάω στην καρδιά μου σαν διαμάντι την αξέχαστη θύμηση της σωματικής και ψυχικής σας υγείας, τον ενθουσιασμό σας, την αδελφοσύνη σας, την πίστη σας για τη νίκη. Το μέλλον είναι δικό σας. Επειδή είσαστε ενωμένοι τα καταπιεσμένα αδέλφια σας αύριο θάρθουνε μαζί σας. Η λευτεριά και η αδελφοσύνη είναι μεταδοτικές. Δεν μπορούν να κάνουν τίποτα ενάντια σ” ένα λαό πούναι ενωμένος. Κι η θάλασσα καρτερικά θα δεχτεί τους σκλάβωνές σας.
»Ζήτω η Ελλάδα ενωμένη και λεύτερη!
Ζήτω η αδελφοσύνη των λαών!
Ζήτω η ειρήνη που χτίζεται!
Με σεβασμό σας χαιρετώ»
Αλλά άφησε και μια έκκληση προς τους στρατιώτες του αστικού στρατού στο μέτωπο του Γράμμου (Ιούνης 1949):
«Γιοι της Ελλάδας,
Απευθύνομαι σ” εσάς τους αγρότες, τους εργάτες, τους διανοούμενους που υπηρετείτε αναγκαστικά στο στρατό μιας κυβέρνησης που δεν σας εκπροσωπεί. Και πρώτα απ” όλα θέλω να σας διαβεβαιώσω πως ήρθα για να διαπιστώσω με τα ίδια μου τα μάτια την εδώ κατάσταση και πως μοναδικός λόγος που με παρότρυνε σ” αυτό είναι το ζωηρό ενδιαφέρον μου για την αλήθεια αλλά και το πάθος μου για την ειρήνη. Ένας εμφύλιος πόλεμος όπως ο δικός σας είναι ο πιο φοβερός απ” τους πολέμους και οι μόνοι που ωφελούνται είναι εκείνοι που σας οδήγησαν σ” αυτόν.
»Αυτό που είδα στην ελεύθερη Ελλάδα είναι ο ακατανίκητος Λαϊκός Στρατός του οποίου η αγάπη για την πατρίδα και την ελευθερία ενώνει αδελφικά τους αξιωματικούς και τους στρατιώτες του. Κανένας ξένος δεν υπάρχει στις γραμμές τους, εφόσον το όραμά τους είναι η ανεξαρτησία και το μεγαλείο, σε ευτυχία και ειρήνη, της χώρας τους. Είδα την αθώα καρδιά τους, τα τίμια μάτια τους και κάτω απ” τον γαλάζιο ουρανό τους να χορεύουν και να τραγουδάνε σαν παιδιά. Είδα όμως και το μέτωπό τους να σκοτεινιάζει με τη σκέψη ότι έχουν απέναντί τους τους αντιπάλους στη μάχη τα αδέλφια, τους γονείς και τους πατεράδες τους.
»Όμως πολλές περιοχές πρέπει ακόμα να ελευθερωθούν, πολλά ερείπια να ανορθωθούν, πολλή χέρσα γη να καλλιεργηθεί και κυρίως να επιτευχθεί η απελευθέρωση απ” τα μαρτύρια.
»Σας ικετεύω όλους εσάς που βρίσκεστε απ” τη μεριά των δεσμοφυλάκων και των δήμιων να αναλογιστείτε τους αθώους που κάθε μέρα πληρώνουν το δικό σας μέλλον με το αίμα τους. Σας ικετεύω να αναλογιστείτε τη φρίκη της Μακρονήσου και των φυλακών της χώρας σας, όπου χιλιάδες πατριώτες, βέβαιοι για τη νίκη τους, περιμένουν κάθε μέρα τα βασανιστήρια και το θάνατο.
»Όπου κι” αν πήγα είδα παντού εδώ στο μέτωπο, στην πρώτη γραμμή ή στα μετόπισθεν, τους αιχμαλώτους συναδέλφους σας να απολαμβάνουν τον πιο μεγάλο σεβασμό και την ανθρωπιά και να διατρέφονται ακριβώς όπως και οι αντάρτες, είδα να περιποιούνται τους τραυματίες σας με την ίδια φροντίδα όπως και εκείνους του Δημοκρατικού Στρατού. Αυτοί οι αιχμάλωτοι, που κάθε μέρα γίνονται περισσότεροι, είναι ελεύθεροι να επιστρέψουν στα σπίτια τους ή να ενταχθούν στο Δημοκρατικό Στρατό. Οι πιο πολλοί διαλέγουν τη δεύτερη λύση.
»Είναι η πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία που ένα στρατός αισθάνεται τόσο δυνατός, τόσο βέβαιος για τη νίκη ώστε να είναι σε θέση να δείχνει τέτοια εμπιστοσύνη στον άνθρωπο. Είναι επίσης που ένας στρατός δείχνει τόσο πρόθυμος να προσφέρει την ειρήνη, όσο περισσότερο αυξάνουν οι δυνάμεις του. Η μόνη νίκη που εύχεται αυτός ο στρατός είναι η καθολική ενότητα του λαού και το τέλος των δεινών του πολέμου που έχουν επιβάλλει οι αγγλοσάξονες ιμπεριαλιστές.
»Σ” ολόκληρο τον κόσμο οι απλοί άνθρωποι αγωνίζονται για την ειρήνη. Ο γενναίος ελληνικός λαός, γεμάτος δόξα βρίσκεται στην πρωτοπορία αυτού του αγώνα».
Στις ελληνίδες αδελφές μου (Γράμμος, Ιούνης ’49)
Αδελφές μου της ελπίδας, ω, γυναίκες γενναίες,
Έχετε κλείσει συμφωνία ενάντια στο θάνατο
Ω, αθάνατες αγαπημένες μου,
Παίζετε τη ζωή σας
Για να θριαμβεύσει η ζωή
Είναι κοντά η μέρα, ω, αδελφές μου του μεγαλείου,
Που θα κοροϊδεύουμε τις λέξεις πόλεμος και μιζέρια
Γιατί θα έχετε νικήσει
Προσεύχονται οι χήρες και οι μανάδες
….Με τα όπλα και με το αίμα
λυτρώστε μας από το φασισμό
Νανουρίζαμε ολάκερο το φως
και τα στήθη μας φούσκωναν γάλα
Αφήστε μας να πάρουμε τουφέκι
να βάλουμε σημάδι τους φασίστες…
* Υβ Φαργκ (τέως υπουργός, μέλος της Μόνιμης Επιτροπής του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης), Ζαν – Μωρίς Ερμάν (ηγετικό στέλεχος του Αριστερού Σοσιαλιστικού Κόμματος Γαλλίας), Ανρί Μπασί (δάσκαλος, μεταφραστής πολλών ελληνικών δημοτικών τραγουδιών, με τη βοήθεια της Μέλπως αξιώτη και Γραμματέας της Επιτροπής Βοήθειας του Γαλλικού Λαού για τον αγώνα του Ελληνικού Λαού). Η γαλλική αντιπροσωπεία ήρθε στην Ελλάδα, μέσω Αλβανίας. Μετά από επίσκεψή της στο Βίτσι, η γαλλική αντιπροσωπεία, συνοδευόμενη από τον Πέτρο Κόκκαλη, έφθασε στο Γράμμο, όπου παρέμεινε περίπου μια βδομάδα (βλ καιΕΔΩ).
Δημοσίευση σχολίου