ΕΑΣΑΔ: Τάγματα Ασφαλείας αλά Θεσσαλικά

Γερμανοτσολιάδες-Τάγματα Ασφαλείας,

{[['']]}

Δια την "προστασίαν του κινδυνεύοντος κοινωνικού καθεστώτος από τους καταχθόνιους σκοπούς του κομμουνισμού". 

Ληστρική και εγκληματική η φύση της οργάνωσης

Πηγή: Βασιλική Λάζου, Ιστορικός διδάσκουσα τμήματος Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ - History

Αγροτικός και αντικομμουνισπκός

Ο Εθνικός Αγροτικός Σύνδεσμος Αντικομμουνιστικής Δράσης (ΕΑΣΑΔ) ήταν ένας από τους ένοπλους σχηματισμούς που συγκροτήθηκαν το 1943-44 από τις γερμανικές αρχές κατοχής και τη δωσίλογη κυβέρνηση Ιωάννη Ράλλη με πρόσχημα την «προστασίαν του κινδυνεύοντος κοινωνικού καθεστώτος από τους καταχθόνιους σκοπούς του κομμουνισμού» (ΦΕΚ 260/18.6.1944). Μαζί με τις Εθνικές Αντικομμουνιστικές Ομάδες (ΕΑΟ) και τη Μαχητική Ομάδα Ανω Λεχωνίων συνιστούσαν τη θεσσαλική εκδοχή των Ταγμάτων Ασφαλείας και προορίζονταν να λειτουργήσουν ως αντίβαρο στην ΕΑΜική αντίσταση.

Η δημιουργία του ΕΑΣΑΔ και των άλλων δωσιλογικών οργανώσεων στον Βόλο ήταν αποτέλεσμα πολιτικής απόφασης και πεδίο συνεύρεσης της κατοχικής κυβέρνησης με την ενθάρρυνση και βοήθεια του στρατού κατοχής. Παραδοσιακά πολιτικά αστικά κόμματα, οι Λαϊκοί και κυρίως οι Φιλελεύθεροι, η τοπική οργάνωση του ΕΔΕΣ σε αγαστή συνεργασία με τον προδοτικό ΕΔΕΣ Αθηνών προσπάθησαν να συνδέσουν με τον ΕΑΣΑΔ τον μη ΕΑΜικό πληθυσμό για τον σχηματισμό μιας πολιτικής και στρατιωτικής δύναμης που θα αντιστρατευόταν τον ΕΛΑΣ. Μετά την αποτυχία συγκρότησης οργανώσεων του ΕΔΕΣ εκτός Ηπείρου στόχος ήταν οι τοπικές ομάδες να μετατραπούν με τη βοήθεια των Γερμανών σε αντιαντάρτικα σώματα τα οποία θα εκτόπιζαν τον ΕΛΑΣ και θα διέλυαν τις αντιστασιακές ΕΑΜικές οργανώσεις.

Παρόλο που ο στόχος της διάλυσης του ΕΛΑΣ δεν επιτεύχθηκε, ο ΕΑΣΑΔ και οι συνεργαζόμενες με τους κατακτητές ένοπλες οργανώσεις πρόσφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στους κατακτητές καθώς, λόγω της εντοπιότητας των μελών τους, ήταν σε θέση να παρέχουν πληροφορίες για πρόσωπα και πράγματα στην περιοχή δράσης τους και να υποδείξουν τοπικές διαδρομές που διευκόλυναν την καταδίωξη του αντάρτικου στρατού. Εξαπολύοντας δε τη φρίκη και τον τρόμο στην ύπαιθρο και στις θεσσαλικές πόλεις λειτούργησαν αποτρεπτικά απέναντι στην ενίσχυση της Αντίστασης, προκαλώντας εκατοντάδες θύματα.

Το προφίλ και η δράση της οργάνωσης παρουσιάζονται σε πληροφοριακό σημείωμα του 2ου γραφείου της Διεύθυνσης Ειδικών Υπηρεσιών Πολέμου με ημερομηνία 2 Αυγούστου 1944 (IIA 146 ΙΙΓ122/212 αρ. πρωί. 426/2-8-44). Στο έγγραφο, το οποίο συντάχθηκε ενόσω διαρκούσε η Κατοχή, το ακρωνύμιο της οργάνωσης λανθασμένα αναλύεται ως Εθνικά Αντικομμουνιστικά Σώματα Αγροτικών Δυνάμεων. Επισημαίνεται παράλληλα, παρά τον εμφανή αντιΕΑΜικό προσανατολισμό του συντάκτη του, η συνεργασία με τους Γερμανούς κατακτητές και η εγκληματική φύση της οργάνωσης.

Η οργάνωσις ΕΑΣΑΔ ενεφανίσθη κατά Μάρτιον ή Απρίλιον 1944 το πρώτο εν Βόλω, με τον πρώην εαμίτην Μακεδώνα. Ως σκοπόν της εμφανίζει την καταπολέμησα/ του κομμουνισμού, συνεργάζεται όμως μετά των Γερμανών παρά των οποίων ενισχύεται και εξοπλίζεται και παρά των οποίων εξαρτάται. Αριθμεί μέχρι σήμερον τα εξής ένοπλα μέλη:

Α) Εις Καρδίτσαν 150 ενόπλους υπό τον Αντ/ρχην Κυριαζήν Θεοδόσιον 

Β) Εις Βόλον 100 περίπου υπό τον Μακεδόνα

Γ) Εις Λάρισαν 250 περίπου υπό τον ιερέα Παπαγεωργοσόπουλον.

Ασκεί τρομοκρατίαν κατά του Λαού της Θεσσαλίας και εφόνευσε πολλούς. Ενεκεν τούτου πολλοί κάτοικοι διέφυγον προς τας Αθήνας. Η ΕΑΣΑΔ εγκατέστησε εις τας Αθήνας υπηρεσίαν Ασφαλείας εδρεύουσαν εις το ξενοδοχείον Ακρόπολη εις τα Χαυτεία. Οι συλλαμβανόμενοι παρά της Ασφαλείας της ΕΑΣΑΔ Θεσσαλίας οδηγούνται εις το ανωτέρω ξενοδοχείον και εξετάζονται παρά των αδελφών του Μακεδώνος και του Νέστωρος Ξένου.

Ωμότητες της ΕΑΣΑΔ: Τοπικά: Εξετέλεσεν εις Λάρισαν 14 άτομα εις αντίποινα διά τον φόνον ενός Ελληνος αξιωματικού εθνικόφρονος παρά του ΕΑΜ. Εις (Καζακλάρ) Αμπελώνα εξετέλεσε 12 άτομα διότι το ΕΛΑΣ απέκοψε δι’ οργάνων του αμφοτέρας τας χείρας εκ του καρπού και κάτω ενός ετέρου εθνικόφρονος αξιωματικού. Εις Βόλον απηγχόνισε 11, εξετέλεσεν 36.

Πράκτορας 315:

«Εφόνευσαν 19»

Η εγκληματική δράση του ΕΑΣΑΔ στον Βόλο μέχρι τα τέλη Μαΐου 1944 σύμφωνα με τις πληροφορίες του πράκτορα με τον κωδικό 315 παρουσιάζεται στη συνέχεια του εγγράφου:

"Εις Βόλον ομάδες της οργανώσεως εφόνευσαν 19 άτομα τα οποία έρριψαν εις τας οδούς της πόλεως. Μεταξύ των φονευθέντων είναι ο Διευθυντής της Εμπορικής Τραπέζης μετά των δύο υιών του, ο ιατρός Τζάνος κτλ. Οι Εαμίται συνέλαβον τον πατέρα του Μακεδόνος. Ούτος δημοσιεύει συνεχώς διά των εφημερίδων Βόλου ότι εάν μέχρι της 30-4-44 δεν αφεθή ελεύθερος ο πατήρ του, θα προβή εις αντίποινα και εκτελέση όλους τους Εαμίτας Βόλου, τας οικογένειάς των και θα ανατινάξη τας οικίας των. Οι κάτοικοι φεύγουν πανικόβλητοι. Η οργάνωσις έχει έκτασιν και εις τα πεδινά χωρία της Θεσσαλίας".

Πίσω από τους φόνους, την αγριότητα και τα μπλόκα κρυβόταν το πραγματικό κίνητρο του δωσιλογισμού, τα μεγάλα οικονομικά οφέλη όσων συνέδεαν τη δράση τους με τους κατακτητές. Οι ένοπλες δωσίλογες οργανώσεις της Θεσσαλίας επισήμως συντηρούνταν από τους Γερμανούς και από γενναίες εισφορές των ομαδαρχών της φασιστικής πολιτικής οργάνωσης ΕΕΕ (Εθνική Ενωσις η Ελλάς), γνωστότερης ως Τρία Εψιλον, φασιστικού κόμματος με αντισημιτικό προσανατολισμό που ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1930 με παραρτήματα σε πολλές πόλεις. Η πιο γνωστή του δράση ήταν ο εμπρησμός του εβραϊκού οικισμού Κάμπελ στη Θεσσαλονίκη το 1932. Η ΕΕΕ επανεμφανίστηκε με αρχηγό τον Κων. Γούλα, συνεργαζόμενη στενά με τους Γερμανούς.

Παρακράτημα σε τρόφιμα και χρήματα

Οι πόροι των «ιδεολόγων αυτών εθνικοσοσιαλιστών» προέρχονταν από εράνους, από επιβολή παρακρατημάτων και από λάφυρα από επιχειρήσεις κατά των αντιπάλων. Το πλήθος των σχετικών ανακοινώσεων από τον ελεγχόμενο από τους Γερμανούς «Τύπο του Βόλου» μαρτυρεί ότι η επιβολή παρακρατήματος σε εισερχόμενα εμπορεύματα και η παρακράτηση τροφίμων ή η εισφορά σε είδος ή χρήμα αποτελούσαν γενικευμένες πρακτικές από τα μέλη του ΕΑΣΑΔ, οι οποίες προκάλεσαν σε τέτοιο βαθμό αντιδράσεις στην τοπική κοινωνία ώστε οι αρχηγοί τους να δημοσιεύουν ανακοινώσεις, με τις οποίες απαγόρευαν την επιβολή παρακρατήματος και τη διεξαγωγή εράνου χωρίς γραπτή άδεια, ενώ οι πολίτες θα μπορούσαν να διατυπώνουν τις ενστάσεις τους στο γερμανικό φρουραρχείο. 

Σε μια προσπάθεια περιορισμού των αυθαιρεσιών το παρακράτημα υπέρ των ΕΕΕ ορίστηκε σε 10% επί των εξαγόμενων προϊόντων, ενώ οι έμποροι όφειλαν να κατέχουν άδεια εξαγωγής και μεταφοράς των εμπορευμάτων τους από την οργάνωση, διαφορετικά το εμπόρευμα θα κατασχόταν. Φαίνεται ότι υπήρχε άτυπη συμφωνία ανάμεσα στους Γερμανούς και τις «εθνικιστικές» οργανώσεις για τη λεηλασία. Οι «εθνικιστές» δικαιούνταν το 15%, ενώ τα υπόλοιπα έπρεπε να τα δίνουν στους Γερμανούς.

Λήστεψαν μέχρι και τη μάνα του αρχηγού!

Το δημοσίευμα της ΕΑΜικης εφημερίδας «Ο Ρήγας» (στις 7.8.1944) είναι ενδεικτικό:

Ξεγυμνώνανε τους πολίτες πριν τους εκτελέσουν, ρημάζανε μέχρι βελόνι τα μαγαζιά και τα σπίτια τους. Σειρά από διαρρήξεις κάθε βράδυ στο κέντρο της πόλης. Βούτηξαν και τις βενζίνες του Γερμανού πρόξενου και σ’ ένα κατάστημα που μπήκαν νύχτα για να το επιτάξουν, λέει, λάστιχα αυτοκινήτων, πάτησαν και το χρηματοκιβώτιο. Φώναζαν αγαναχτισμένοι οι καταστηματάρχες και οι λωποδυσίες λιγόστεψαν. Κλέβονται και αναμεταξύ τους. Γέλασε με την καρδιά του ο κόσμος όταν οι “εθνικιστές” του Μακεδόνα άνοιξαν το σπίτι της μάνας του και τα σήκωσαν όλα! Είναι όμως και η νομιμοποιημένη ληστεία. Διακόσια δισεκατομμύρια έχουν βάλει ίσαμε σήμερα στο χέρι την αγορά του Βόλου Ε.Α.Σ.Δ.Δ., Ε.Ε.Ε., Ε.Α.Ο. Επιπλέον ο έρανος με το πιστόλι σ' αυτί! 

Μεταπολεμικά δεν έλειψαν οι κατηγορίες προς τους αρχηγούς των δωσιλογικών οργανώσεων για καταχρήσεις χρηματικών ποσών από το Ταμείο Πρόνοιας, ιδιοποίηση εβραϊκών περιουσιών, κατασχέσεις εμπορευμάτων και άσκηση ηθικής βίας για πώληση εμπορευμάτων σε προνομιακή τιμή.

Οι ένοπλες «εθνικιστικές» ομάδες δεν δίστασαν να προχωρήσουν στην εκτέλεση διά απαγχονισμού στα Κάτω Λεχώνια, λίγα χιλιόμετρα από τον Βόλο, μιας εξαιρετικά εύπορης οικογένειας γαιοκτημόνων της περιοχής, μελών προπολεμικά μιας ευρωπαϊκής ανώτερης αστικής τάξης. Πρόκειται για τη Λουκία Τοπάλη και την κόρη της Σοφϊα, που τις κρέμασαν μαζί με τη Φιλίτσα Καλαβρού σας 7 Ιουλίου 1944 ως ευνοϊκά διακείμενες προς το ΕΑΜ. 

Οπως όμως επισημαίνει η σχετική ανταπόκριση της ΕΑΜικης εφημερίδας «Ο Ρήγας», το πραγματικό κίνητρο ήταν η λεηλασία της οικίας τους από τον ΕΑΣΑΔ και τους Γερμανούς, καθώς εκεί βρίσκονταν εκτός από τα τιμαλφή της οικογένειας, πολύτιμα αντικείμενα και «προίκες κοριτσιών». Στα Κάτω Λεχώνια Πηλίου οι ληστές γερμανοράλληδες, ύστερα από το κρέμασμα των δύο γυναικών Τοηάλη (μητέρας και κόρης) κουβάλησαν από το πλουσιόσπιτο των Τοπάληδων πέντε γεμάτα αυτοκίνητα πλιάτσικα. ··

Εκτός από τις λεηλασίες ο ΕΑΣΑΔ επωφελούνταν οικονομικά από την ξένη βοήθεια που έφτανε στα αστικά κέντρα και την οποία παρεμπόδιζε να μεταφερθεί στα ορεινά και να ενισχύσει με αυτό τον τρόπο τις αντάρτικες ομάδες. Η απαγόρευση αυτή δημιουργούσε σοβαρές δυσχέρειες στον ανεφοδιασμό του ΕΛΑΣ από τις πεδινές περιοχές. Στη «μάχη της σοδειάς» τον Ιούνιο του 1944 ο ΕΑΣΑΔ συνέδραμε την προσπάθεια των Γερμανών να ελέγξουν τους χώρους θερισμού και αλωνισμού στον θεσσαλικό κάμπο εγκαθιστώντας αλωνισηκά συγκροτήματα και ταυτόχρονα καταστρέφοντας τις αντίστοιχες εγκαταστάσεις του ΕΛΑΣ.

Μεταπολεμικά το «έθνος» χρειάστηκε εκ νέου τις υπηρεσίες όσων στελέχωσαν τον ΕΑΣΑΔ. Τους έντυσε εθνοφύλακες, τους έχρισε απηνείς διώκτες των αγωνιστών της Αντίστασης ως στελέχη παρακρατικών ομάδων και μετά την ευδόκιμο υπηρεσία τους τους τίμησε με δημόσιες θέσεις και τους έδωσε σύνταξη αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης. 

Η «προσφορά» του ΕΑΣΑΔ, όπως και των ένοπλων δωσιλογικών σχηματισμών, στον αγώνα κατά του κομμουνισμού θεωρήθηκε από το κράτος της εθνικοφροσύνης ότι βάραινε περισσότερο από τη συνεργασία με τον κατακτητή.