{[['
']]}
']]}
Αυτό που οι υπηρεσιακές περιγραφές αποκρύπτουν συνήθως, είναι το ανθρώπινο και υλικό κόστος αυτής της συνεργασίας. Μολονότι απουσιάζει μια συνολική καταγραφή του σε πανελλαδική κλίμακα, οι πηγές δεν αφήνουν επ’ αυτού την παραμικρή αμφιβολία.
Γερμανοί και ταγματασφαλίτες καίνε από κοινού σπίτια κι εκτελούν χωρικούς στο Λεβίδι 4 (30.4.44)109, τον Αγιο ΙΙέτρο και τα Βούρβουρα (23.6.44) 5 της Αρκαδίας, στις Λίμνες (26.5.44) 6, το Γκέρμπεσι (27.5.44), το Χέλι (29.5.44) 7 και τη Φρουσούνα (17-18.7.44) 8 της Αργολίδας, στους Καλλιανούς (8.7.44) της Κορινθίας 9, στον Αγ. Δημήτριο (6.6.44) και τη Ζούπενα της Λακωνίας (11.6.44) 10, στο Αγρίνιο (14.4.04), τα Καλύβια (30.7.44) και τα Θερμά (30.7.44) της Αιτωλοακαρνανίας 11, στους Κουρκουλούς (20.3.44) και το Θεολόγο (4.6 & 17.7.44) της Εύβοιας 12, για να αναφέρουμε μερικές μόνο περιπτώσεις.
Στην περιοχή της Ολυμπίας, πάλι, Γερμανοί στρατιώτες με πολιτικά και οπλίτες του πρόσφατα συγκροτημένου εκεί «ευζωνικού τάγματος» οργώνουν επί βδομάδες την ύπαιθρο, σκοτώνοντας κάθε άντρα που συναντούσαν στο διάβα τους 13.
Αλλά και στην Κεφαλλονιά, όπου τον Ιούλιο του 1944 τα ένοπλα τμήματα της ΠΟΚ διεξάγουν κοινές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις με το γερμανικό στρατό, υπολογίζεται από τρίτες πηγές πως εξοντώθηκαν «220 Εαμίτες, ως επί το πλείστων άοπλοι». 14
Ανάλογες -αν όχι αγριότερες- σφαγές διαπράττονται και στη Βόρεια Ελλάδα με τη σύμπραξη του Πούλου 15, του ΕΕΣ 16, των «παοτζήδων» του Σπυρίδη 17, των Λεγεωνάριων 18, των κομιτατζήδων 19 και των υπόλοιπων κατά τόπους Ταγμάτων Ασφαλείας.
«Εθνικιστικές ομάδες» του Πούλου και των οπλισμένων ποντιακών χωριών της Κοζάνης συνοδεύουν λ.χ. τον Απρίλιο του 1944 τη Βέρμαχτ στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Βερμίου, εξολοθρεύοντας εκατοντάδες αμάχους στο Μεσόβουνο, τους Πύργους, το Γραμματικό και τον Άγιο Παύλο 20.
Τον Ιούλιο, το ίδιο ακριβώς σενάριο θα επαναληφθεί στα χωριά της Βόρειας Πίνδου 21.
Το τάγμα του Σούμπερτ, πάλι, θα συμμετάσχει στην σφαγή 146 κατοίκων του Χορτιάτη, οι περισσότεροι απ’ τους οποίους κάηκαν ζωντανοί στο φούρνο του χωριού (2.9.44) 22.
Αξίζει τέλος να μνημονευθεί η μαρτυρία του Θρασύβουλου Παπαστρατή για την ειδική μεταχείριση που οι ταγματασφαλίτες της Εύβοιας επιφύλαξαν στην εβραία δασκάλα του χωριού Στρόπωνες: την «παλούκωσαν όπως οι Τούρκοι το Διάκο, αφού την ατίμασαν και την βασάνιζαν όλη μέρα» 23.
Ειδική αναφορά αξίζει να γίνει στην σύμπραξη των βορειοελλαδιτών «εθνικιστών» με το βουλγαρικό στρατό, που από τον Ιούλιο του 1943 και μετά έχει αναλάβει τη στρατιωτική (αλλά όχι και την πολιτική) διοίκηση της περιοχής μεταξύ Στρυμόνα κι Αξιού, για να δώσει ένα χέρι στην καταστολή του αντάρτικου.
Ήδη από το φθινόπωρο του 1943, οι βουλγαρικές υπηρεσίες επισημαίνουν ότι οι ένοπλες ομάδες της ΠΑΟ δεν φαίνονται ιδιαίτερα διατεθειμένες να στραφούν κατά του βουλγαρικού στρατού, καθώς προτιμούν να κρατήσουν τις δυνάμεις τους για την αναμέτρηση με τον ΕΛΑΣ 24.
Μερικούς μήνες αργότερα, το γερμανικό επιτελείο Θεσσαλονίκης θα επισημάνει με χαρά πως όχι μόνο η «η δυσπιστία των Βουλγάρων έναντι των αντικομμουνιστών» -δηλ. των ταγματασφαλιτων- «εχαλαρώθη», αλλά και ότι η μεταξύ τους «συνεργασία κατά την καταπολέμησιν των κομμουνιστικών συμμοριών δύναται να χαρακτηρισθή ως ικανοποιητική» 25.
Σύμφωνα με άλλες πηγές, η συνεργασία αυτή περιλάμβανε την συγκατοίκηση βουλγαρικών κι «εθνικιστικών» μονάδων σε κωμοπόλεις και χωριά 26, την ανταλλαγή πληροφοριών για τις κινήσεις του ΕΛΑΣ 27, ακόμη και κοινές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στη Βισαλτία, το Κιλκίς, τη Χαλκιδική και το Λαγκαδά 28. Η αντίφαση αυτής της πρακτικής με το φόβητρο του «βουλγαρικού κίνδυνου», που όλο αυτό το διάστημα εξακολουθεί ν’ αποτελεί τη βασική πολιτικοϊδεολογική αναφορά του βορειοελλαδικού δωσιλογισμού (κι όχι μόνο αυτού), είναι από κάθε άποψη εντυπωσιακή.
Παραπομπές
1. Λάζαρης 1989, σ.173-4· Δημήτρης Βουρτσιάνης, Ενθυμήματα από την Κατοχή, την Αντίσταση, τον Εμφύλιο, Αθήνα 2001, σ. 191. Παρόμοιες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις είχαν γίνει στην ίδια περιοχή και το Φλεβάρη, αμέσως μετά την εγκατάσταση του ευζωνικού τάγματος στην Πάτρα («Αι μάχαι Αχαϊάς. Πληροφορίαι αυτόπτου οπλίτου» (S.3.44], Αρχείο Τσουδερού, τ.Γ2, σ. 1045-6· σχετική διαταγή Κουρκουλάκου [22.2.44], σε Βουρτσιάνης 2001, σ. 189-90).
2. Μάγερ 2003, σ.547· ΔΙΣ/915/Α/8, Δ. Παπαδόπουλος, «Ιστορία 1ου Εθελοντικού Τμήματος Χωροφυλακής (Σπάρτης)», σ.2.
3. Έκθεση Π. Καζάκου (27.10.55), σε ΔΙΣ 1998, τ.8ος, σ.193· έκθεση Δ. Παπαδόπουλου (στο ίδιο, σ.252-4)· Μάγερ 2003, σ.566-9.
4. Παπακόγκος 1977, σ.82 & 235-6.
5. Παπαστεριόπουλος 1975, τ. Γ' σ.354 & τ. Δ', σ.104· Αντωνόπουλος 1964, σ.932-4.
6 Στ’ Άρματα.! Στ’ Άρματα.!, όπ.π., σ.335· Αντωνόπουλος 1964, σ.938-40- Παπαστεριόπουλος 1975, τ. Γ', σ.109-10 & τ. Δ', σ.103· Δημήτρης Μαυραγάνης, Τα δυο Όχι. 1940-1945, Αθήνα 1984, σ.143.
7. Παπαστεριόπουλος 1975, τ. Γ' σ.109 & τ. Δ', σ.103· Αντωνόπουλος 1964, σ.945-6.
8. Παπακόγκος 1977, σ.241-2.
9. Παπαστεριόπουλος 1975, τ. Γ', σ.148 & τ. Δ', σ.105· Αντωνόπουλος 1964, σ.953.
10 Παπακόγκος 1977, σ.249-50· Αντωνόπουλος 1964, σ.920-1· Παπαστεριόπουλος 1975, τ. Γ', σ.103 και τ. Δ', σ.104 & 198.
11. Θανάσης Κακυγιάννης, Μνήμες και σελίδες της Εθνικής Αντίστασης. Αγρίνιο - Δυτική Στερεά Ελλάδα, Αθήνα 1997, σ.391-3.
12. Δουατζής 1982, σ.95-6, 102 & 107.
13. Μάγερ 2003, σ.521.
14. Μπενετάτος 1963. σ.271. Για τις επιχειρήσεις, βλ. επίσης Λουκάτος 1991, σ.260-4, και γερμανική επιτελική έκθεση (22.7.44) σε Ηάσος Μαθιόπουλος, Η ελληνική Αντίσταση και οι ‘Σύμμαχοι', Αθήνα 1980, σ.505. Ο επίσημος απολογισμός των Γερμανών, σε προκήρυξη του αντισυνταγματάρχη Σπιτέλερ, αναφέρει τον τουφεκισμό 136 «κομμουνιστών» (Λουκάτος 1991, σ.430-1).
15. Δορδανάς Στράτος, «Αντίποινα των γερμανικών αρχών κατοχής στη Μακεδονία (1941-1944)», αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή, Θεσ/νίκη 2002, σ.219-20, 300-1, 310-32, 420, 526-30 & 547· ΚΚΕ-Π.Ε. Κοζάνης-Καϊλαρίων, «Δράση και εξέλιξη της Αντίδρασης στην περιοχή Κοζάνης-Καϊλαρίων» (24.6.1944), σε EM bo ΗΟΒ, σ.337.
16 Καραμαλάκης 1990, σ.159-60 & 171-8· Ελευθερία 24.1., 3.2 & 4.2.65· Θανάσης Μητσόπουλος, Το 30ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, Γενεύη 1971, σ.213, 266-7, 285 & 289-90· Νικολαίδης 1977, σ.97-9· του ίδιου, Ένας αγωνιστής θυμάται, 1975, σ.41-6 & 66-70· Δορδανάς 2002, σ.516, 527-31 & 534· Μιράντα Ιωαννίδσυ,Στην Ελένη..., χ.τ.έ. - χ.χ., σ.47-52· ΚΚΕ-ΠΕ Κιλκίς, «Έκθεση δράσης στους μήνες Μάρτη-Ιούνη 1944», σε EM HOB, σ.430-2- Παμμακεδονική Επιτροπή ΕΑΜ προς IX Μεραρχία (1.7.44), στο ίδιο, σ.434-5.
17 Τάσος Χατζηαναστασίου, Αντάρτες και καπετάνιοι, Θεσ/νίκη 2003, σ. 190-2.
18 Αρσενίου 1977, τ. Α', σ.242-3· Παπαγιάννης 1998, σ. 141 -82 & 193-4· Χατζής 1983, τ. Β',σ.110.
19. Για τη χρησιμοποίηση των κομιτατζήδων σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του ιταλικού στρατού, βλ. τις σχετικές οδηγίες (9.4.43) του ιταλού φρούραρχου Καστοριάς Βενιέρι προς το Αξονομακεδονικό Κομιτάτο (flacKajiOB 1999, σ.428)· για τις βιαιοπραγίες που συνόδευαν την εφαρμογή τους στην πράξη, εύγλωττες είναι οι διαπιστώσεις του εκπροσώπου του βουλγαρικού Υπ.Εξ. στα Μπίτολα (στο ίδιο, σ.424). Για την «Οχράνα», βλ. ΑΣΚΙ/ ΚΚΕ/412/φ:23/5/19 & 21, Π.Ε. Έδεσσας προς Μ.Γ., 6.8.44· Hammond 1993, σ.48, 55, 71,77,95 & 143. Κομιτατζήδες από τα «κινητά αποσπάσματα» των γύρω χωριών πήραν επίσης μέρος στη σφαγή της Κλεισούρας, στις 5.4.44 {Γράμμος 20.4.44· Ζέκεντορφ 1991, σ.227· Στ’Άρματα! Στ'Άρματα!, όπ.π., σ. 297· Δορδανάς 2002, σ.568 & 583· Εμμανουήλ Γρηγορίου, Το βουλγαρικόν όργιον αίματος εις την Δυτικήν Μακεδονίαν, Αθήναι 1947, σ. 127-30).
20 Μητσόπουλος 1971, σ.236-7* Hammond 1993, σ.58-9· Δορδανάς 2002, σ.614-59· IΛΥΕΙ 944/2.4, Αθ. Χρυσοχόου, «Έκθεσις περί της ανταρτο-κομμουνιστικής δράσεως εις την περιοχήν του Νομού Κοζάνης (Μην Απρίλιος 1944)»· Στ’ Άρματα! Στ’ Άρματα!, όπ.π., σ.306-8. Τη συμμετοχή του στις «μάχες για εκκαθάριση τον Βερμίου» -και λίγο αργότερα των Βεντζίων-παραδέχεται ο Τριανταφυλλίδης (1998, σ.241), χωρίς φυσικά να μπαίνει σε ενοχλητικές λεπτομέρειες.
21. Hammond 1993, σ.60, 93-4 & 99· Δορδανάς 2002:680-702- Μάρκος Βαφειάδης, Απομνημονεύματα, τ.2ος, Αθήνα 1985, σ. 184-6· Στ’Άρματα! Στ’ Άρματα!, όπ.π., σ.358-64· Βασίλης Νταϊλιάνης, Το αντάρτικο στη Δυτική Μακεδονία, Θεσ/νίκη 1995, σ. 127-30.
22 Δορδανάς 2002, σ.721-30· Τομανάς 1996, σ.252· Στ' Άρματα! Στ’ Άρματα!, όπ.π., σ.411. Για τις παλιότερες επιδόσεις του τάγματος στην Κρήτη, βλ. Χιουζ 1991, σ.74-6, 81-2 · Τσίβης 1985, σ.73-7· Ν. Καζαντζάκης κ.ά., Έκθεσις της κεντρικής επιτροπής διαπιστώσεις ωμοτήτων εν Κρήτη, Ηράκλειο 1983, σ.58& 97-8.
23. Παρατίθεται σε Απόστολος Αποστολόπουλος, Μαρτυρίες. Μια πορεία.. Δ' Εύβοια, Αθήνα 1996, σ.110.
24. HacKajiOR 1999, σ.502.
25. Ενεπεκίδης 1964 σ. 88
26 Ελευθερία 3 & 4.2.65.
27 Κ. Παπαδόπουλος (10.7.44), φωτοτυπία σε Ελευθερία 5.2.65.
28 Χατζηαναστασίου 2003, σ. 191-2- Ελευθερία 3.2.65- ΜαΟιόπουλος 1980, σ.516· flacKajiOB 1999, σ.510-1. Από τις αναφορές που σταχυολογεί ο Ντασκαλώφ, προκύπτει πάντως ότι οι βούλγαροι στρατιωτικοί συχνά αντιμετωπίζουν τους «εθνικιστές» έλληνες συμπολεμιστές τους με περιφρόνηση, κάνοντας λόγο για «πλιατσικυ,τζήδες» και «κλεφτοκοτάδες» χωρίς πραγματική μαχητική αξία.
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ
Δημοσίευση σχολίου