Η εκτέλεση της ηρωίδας Κούλας Ελευθεριάδου

ΕΠΟΝ, Πρόσωπα,

{[['']]}

Στο σημείο που αρχίζει το δάσος του Σέϊχ Σου, στη συνοικία του Αγίου Παύλου Θεσσαλονίκης, κοντά στην οδό Ηπείρου και δίπλα σχεδόν σε κατοικημένη περιοχή, διατηρείται ακόμη ένα εγκαταλειμμένο εδώ και πολλά χρόνια νεκροταφείο. 

Ανάμεσα στους χορταριασμένους και πνιγμένους από τα πεύκα τάφους που υπάρχουν εκεί, ξεχωρίζει το μνήμα της ηρωίδας της Εθνικής Αντίστασης Κούλας Ελευθεριάδου, που εκτελέστηκε στις 6 Μάϊου 1947, πάνω στον ανθό της νιότης της, σε ηλικία μόλις 23 χρόνων.

Ήταν η ηρωίδα που όταν στις 26 Οκτωβρίου 1943 η νεοσύστατη ακόμη τότε ΕΠΟΝ και το ΕΑΜ Νέων οργάνωσαν διαδήλωση εκατοντάδων νέων στους κεντρικούς δρόμους της Θεσσαλονίκης, για να γιορτάσουν την 31η επέτειο απελευθέρωσης της πόλης από τον Οθωμανικό ζυγό, πρόταξε τα στήθια της στους οπλισμένους σαν αστακούς Γερμανούς στρατιώτες που πήγαν για να διαλύσουν την κινητοποίηση. 

Και ήταν η ίδια η Κούλα Ελευθεριάδου που στην άλλη μαχητική διαδήλωση χιλιάδων φοιτητών και άλλων κατοίκων της Θεσσαλονίκης, στις 25 Μαρτίου 1944, στεφάνωσε εκ μέρους της ΕΠΟΝ την προτομή του Ναυάρχου Βότση, μπροστά στο Λευκό Πύργο, αψηφώντας τις μπούκες των χιτλερικών πολυβόλων που ήταν στραμμένα κατά του πλήθους.

Ριζοσπάστης 7 Μαίου 1947

Η υπέροχη πατριωτική της δράση

Ο τότε Β΄ Γραμματέας της ΕΠΟΝ Θεσσαλονίκης, Λευτέρης Ελευθερίου, περιέγραψε με θαυμασμό την παράτολμη πατριωτική στάση της ατρόμητης Επονίτισας κατά τον εορτασμό εκείνων των δύο εθνικών επετείων:

“Η Κούλα Ελευθεριάδου έδωσε μαχητικό παρόν στις 26 Οκτώβρη 1943 όταν οι Γερμανοί θέλουν να χτυπήσουν τη διαδήλωση για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Η ηρωίδα Κούλα, τη στιγμή που ο Γερμανός περνά το δάχτυλό του στη σκανδάλη του πολυβόλου, περιτυλίγεται την ελληνική σημαία και με σταθερό και περήφανο βήμα προχωρεί αργά πάνω στο πολυβόλο. Η γερμανική βία ηττάται και ο Γερμανός παραμερίζει το πολυβόλο και αφήνει τη διαδήλωση να περάσει. Η Κούλα Ελευθεριάδου βρίσκεται στο Πάνθεον των ηρωίδων και ηρώων του απελευθερωτικού αγώνα [...]

Μετά το μαχητικό, μαζικό γιορτασμό της 26ης Οκτώβρη 1943, ο εορτασμός της 25ης του Μάρτη 1944 μέσα στο νέο κλίμα που γίνεται, αποκτά ξεχωριστή σημασία. Είναι η απάντηση της νεολαίας και του λαού στους Γερμανούς κατακτητές και τους συνασπισμένους γερμανοπροδότες. Το φοιτητικό στεφάνι στην προτομή του Βότση κατέθεσε η ηρωίδα Επονίτισα Κούλα Ελευθεριάδου. Ο χείμαρρος των φοιτητών και των φοιτητριών μετά το Βότση πήγε και στεφάνωσε το άγαλμα του Καρατάσιου...”

Το μνήμα της Κούλας Ελευθεριάδου όπως σώζεται ακόμη στο ερειπωμένο νεκροταφείο του Αγίου Παύλου

Ποια ήταν

Η Κούλα Ελευθεριάδου γεννήθηκε το 1923 στο Σοχό Λαγκαδά Θεσσαλονίκης από αγρότες γονείς. Το 1942, εντάχθηκε στο ΕΑΜ Νέων και λίγο αργότερα στην ΕΠΟΝ, αμέσως μετά τη δημιουργία αυτής της μεγαλύτερης στα ελληνικά χρονικά οργάνωσης της νεολαίας. Και όταν κάποια στιγμή εγκαθίσταται με την οικογένειά της στην πόλη της Θεσσαλονίκης, συνδέεται αμέσως με τις εθνικοπελευθερωτικές οργανώσεις και κυρίως με την οργάνωση της ΕΠΟΝ, παίρνοντας δραστήρια μέρος στον αγώνα ενάντια στους κατακτητές.

Ύστερα από τη μεγαλειώδη διαδήλωση της 25ης Μαρτίου 1944 για τον εορτασμό της εθνικής επετείου, η ηρωίδα συλλαμβάνεται από άνδρες της Ειδικής Ασφάλειας και ταγματασφαλίτες που την παραδίδουν για ανάκριση στον αιμοβόρο τύραννο της κατοχής Παρθενίου. Στα χέρια του δήμιου αυτού, η Κούλα υπέστη φοβερά βασανιστήρια. Παρ΄ όλα αυτά όμως δεν λύγισε και οι ανακριτές της δεν κατάφεραν να της αποσπάσουν καμιά ομολογία, ούτε λέξη για τους συντρόφους της και τον μηχανισμό της ΕΠΟΝ.

Καθώς οι κατακτητές και οι συνεργάτες τους δεν βρίσκουν σε βάρος της κανένα ενοχοποιητικό στοιχείο, την αφήνουν ελεύθερη τον Αύγουστο του 1944, οπότε συνεχίζει την υπέροχη πατριωτική της δράση και η απελευθέρωση τη βρίσκει γραμματέα της Αχτιδικής Επιτροπής Ανατολικών Συνοικιών Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ.

Το ανώμαλο μεταπελευθερωτικό καθεστώς που προέκυψε στη χώρα και την οδήγησε στον Εμφύλιο, αποφασίζει να τιμωρήσει την ηρωίδα για τον εθνικοαπελευθερωτικό της αγώνα. Έτσι η Κούλα Ελευθεριάδου συλλαμβάνεται από την Αστυνομία τον Ιανουάριο του 1947 και παραπέμπεται στο Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης τέσσερις μήνες αργότερα, στις 2 Μάϊου 1947, μαζί με τους αγωνιστές Γρηγόρη Ελευθεριάδη και Βασίλη Παναγόπουλο και με την κατηγορία της “στρατολόγου συμμοριτών”, ότι δηλαδή έπειθε παλιούς και νέους αγωνιστές να βγουν στο βουνό για να καταταγούν στον στρατό των ανταρτών, το ΔΣΕ.

Στα κελιά της απομόνωσης κρατούνταν οι μελλοθάνατοι πριν οδηγηθούν στο εκτελεστικό απόσπασμα

Η απολογία της ηρωίδας

Η νεαρή επονίτισα αντιμετωπίζει τους κατηγόρους της με θάρρος και αποφασιστικότητα και η απολογία της στο στρατοδικείο, εκπλήσσει κι αυτούς που τη δικάζουν. Στο δικαστήριο, καταπίπτει και το σενάριο που αναπτύσσει ο μοναδικός μάρτυρας κατηγορίας, που ήταν ο περιβόητος ενωμοτάρχης και αρχιβασανιστής της Ασφάλειας, Ιωάννης Παρθενίου, ότι η νεαρή επονίτισα δρούσε ως “στρατολόγος” με το ψευδώνυμο “Μαρία”

Έκκληση για αποτροπή εκτέλεσης

“Μου προξένησε κατάπληξη όταν με κατηγόρησαν για “στρατολόγο”. Δεν είμαι η “Μαρία”, δεν ξέρω καμιά “Μαρία”, είμαι η Κούλα Ελευθεριάδου”, θα πει στο στρατοδικείο και θα αναφέρει τους αγώνες της στα μαύρα χρόνια της Κατοχής: 

“Οργανώθηκα το 1942 στην Αντίσταση. Πολέμησα στις γραμμές της με πείσμα τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους. Αυτό ήταν το καθήκον μου. Αργότερα έγινα μέλος του ΚΚΕ που ξέρω πως πρώτο σήκωσε τη σημαία της Εθνικής Αντίστασης. Για τους αγώνες μου αυτούς προδόθηκα και πιάσθηκα από τους Γερμανούς. Κλείσθηκα στις φυλακές και βασανίστηκα απάνθρωπα από τον δήμιο Μάξ. Δεν είπα όμως τίποτα και αυτό είναι προς τιμή μου. Στην απελευθέρωση ο καταδότης μου Τζεβελέκης ήταν ελεύθερος. Δεν θέλησα να τον εκδικηθώ [...] Μετά τη Βάρκιζα δούλεψα σαν μέλος του κόμματος στη συνοικία μου. Η υγεία μου είχε κλονισθεί και έκανα συχνά αιμοπτύσεις. Με πιάσανε στον κεντρικότερο δρόμο της Θεσσαλονίκης, την οδό Αγίου Δημητρίου”.

Ο Βασιλικός Επίτροπος του Στρατοδικείου Ταμβακάς που την αποκαλεί προκλητικά “Βουλγάρα”, της ζητάει να καταδώσει τους συντρόφους της για να σωθεί. “Πες μας ποιοι είναι οι παραπάνω από σένα, να τους πιάσουμε και να τους σκοτώσουμε για να ησυχάσει ο τόπος και να σωθείς κι εσύ. Η μήπως φοβάσε μη σε σκοτώσει το κόμμα;”, συνεχίζει να την προκαλεί ο Ταμβακάς, που είχε πάρει στο λαιμό του, στέλνοντας στο εκτελεστικό απόσπασμα, δεκάδες αγωνιστές της Θεσσαλονίκης .

Το ράπισμα στον δήμιο Παρθενίου

“Το κόμμα μου δεν μου είπε ποτέ να σκοτώσω κανένα”, θα απαντήσει η κατηγορούμενη. Για να γίνει αμέσως κατήγορος των διωκτών της, όπως μεταδίδει ο τότε ανταποκριτής του Ριζοσπάστη στη Θεσσαλονίκη και αργότερα διευθυντής της Μακεδονίας, Κώστας Δημάδης:

“Μου προξενεί κατάπληξη πως σήμερα έρχεται σα μάρτυρας κατηγορίας ο Παρθενίου, και καταθέτει με τέτοιο πείσμα εναντίον μου, αυτός που όταν στις 25 Μαρτίου 1943 στεφανώναμε το άγαλμα του Βότση, μας πυροβολούσε με πιστόλι μαζί με τους Γερμανούς, ενώ οι άλλοι χωροφύλακες τάχθηκαν με το μέρος μας. Θα μείνει κατάπληκτος ο κόσμος όταν μάθει πως ύστερα από όλα αυτά σήμερα δικάζομαι από ελληνικό στρατοδικείο”.

Καταλήγοντας η νεαρή αγωνίστρια δεν διστάζει να αναλάβει τις ευθύνες που της αναλογούν, καθώς λέει στους στρατοδίκες που τη δικάζουν:

"Θα δεχθώ ψύχραιμα την απόφαση σας, με πλήρη επίγνωση της θέσης μου και τη βεβαιότητα ότι έκανα το καθήκον μου σαν Ελληνίδα και σαν κομμουνίστρια, μέλος του ΚΚΕ..."

Εφημερίδα Ελευθερία 7-5-1947

Παρ' όλα αυτά, από εκείνο το δικαστήριο σκοπιμότητας η Κούλα Ελευθεριάδου και ο συνεπίθετός της Γρηγόρης Ελευθεριάδης (απλή συνωνυμία), καταδικάζονται από το Στρατοδικείο, δις εις θάνατο, ενώ ο συγκατηγορούμενός της Βασίλης Παναγόπουλος σε ισόβια.

Μετά από τρεις ημέρες η εκτέλεση

Τρεις μέρες αργότερα και συγκεκριμένα στις 6 Μαίου του 1947, η Κούλα Ελευθεριάδου με το χαμόγελο στα χείλη κι' αλύγιστη θα βαδίσει από τις φυλακές Επταπύργιου για το απόσπασμα, στο πευκόδασος του Αγίου Παύλου.

Στην εκτέλεση παρίσταται και ο βασιλικός επίτροπος Ταμβακάς που της διαβάζει την καταδικαστική απόφαση. Η Κούλα στα τελευταία της λόγια θα χτυπήσει στο πρόσωπο με ένα φλογερό κατηγορώ τους πρωταίτιους της κατάντιας του ελληνικού λαού και στον Ταμβακά θα πει ότι θα πληρώσει κάποτε για τα εγκλήματά του. Αμέσως ο Βασιλικός Επίτροπος θα προστάξει το πυρ. Όμως η Ελευθεριάδου δεν θα πεθάνει αμέσως, καθώς μερικοί στρατιώτες του εκτελεστικού αποσπάσματος δεν έριχναν εναντίον της αλλά στον αέρα. Την χαριστική βολή, της την έδωσε ο ίδιος ο Ταμβακάς.

Το τραγελαφικό στην υπόθεση είναι ότι την παραμονή ακριβώς του άδικου χαμού της νεαρής επονίτισας, ο πρωθυπουργός Δημήτριος Μάξιμος, είχε δηλώσει στον ανταποκριτή στην Αθήνα του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων ότι “θα εισηγηθώ εις την κυβέρνησιν όπως μη εκτελούνται αι υπό των Στρατοδικείων καταδικασθείσαι εις θάνατον γυναίκες”. !!

Σημειώνεται ότι εκείνο το διάστημα είχε ξεσπάσει ένα κύμα 200 και πλέον εκτελέσεων αγωνιστών της Αριστεράς και μεταξύ αυτών και των γυναικών Κούλας Ελευθεριάδη, Ειρήνης Γκίνη, Σοφίας Βαμβακάκη και Αθηνάς Καλπάκη.

Μια συγκινητική επιστολή

Η Κούλα Ελευθεριάδη σε όλο το διάστημα του αγώνα ενάντια στους κατακτητές και τους συνεργάτες τους, καθώς και σε όλη τη διάρκεια της δίκης, στάθηκε αγέρωχη, ακλόνητη και πιστή στα ιδανικά της.

Στο γράμμα που έστειλε την παραμονή της εκτέλεσής της στην οικογένειά της, γράφει:

"Αγαπημένοι μου,

Ο τέτοιος θάνατός μου ίσως να σας φανεί σαν ένα γερό χτύπημα. Όμως αν καλοσκεφτείτε θα βρείτε ότι καλύτερα που πεθαίνω για τα ιδανικά μου τίμια, που είναι και ιδανικά όλων των εργαζομένων, παρά να ζήσω άτιμη προδίδοντας το κόμμα μου, που στέκει πρωτοπόρο και καθοδηγεί το λαό μας στην πάλη του για Εθνική Ανεξαρτησία και Λαϊκή Λευτεριά. Είμαι περήφανη γιατί πεθαίνω σαν λαϊκή αγωνίστρια και μέσα από τις γραμμές του ηρωικού ΚΚΕ.

Στερνή μου επιθυμία για σας τους σπιτικούς μου είναι να πονέσετε, αγαπήσετε και δώσετε ότι μπορείτε στο Κόμμα που παλεύει για τα καθολικά λαϊκά συμφέροντα, στο Κόμμα που έλαχε σε μένα η τιμή να είμαι μέλος του.

Πες τε σ' όλες τις γνωστές κομμουνίστριες, ΕΑΜίτισσες, ΕΠΟΝίτισσες και όλες τις Δημοκράτισσες που παλεύουν για τα δικαιώματα και τη χειραφέτηση της Ελληνίδας, ότι τα φονικά βόλια του νεοφασισμού που τρύπησαν το στήθος μου, τους βάζουν καινούργια καθήκοντα για την οικονομική, πολιτική και κοινωνική απολύτρωση της Ελληνίδας.

Μην κλαίτε για το χαμό μου. Δεν χάθηκα. Επιτελώντας το εθνικό, λαϊκό, κομματικό μου καθήκον, πότισα κι εγώ με το λιγοστό μου αίμα, το δέντρο της Εθνικής Ανεξαρτησίας, της Λαϊκής Ενότητας και Λευτεριάς.

Εσύ Σοφία, ό,τι έκανες για μένα που δούλευα στο Κόμμα να συνεχίσεις να προσφέρεις ό,τι μπορείς σ' αυτό με τη βεβαιότητα ότι εκπληρώνεις με τη σειρά σου το καθήκον για την πραγμάτωση των ιδανικών που μ' ανέβασαν στη μεγάλη τιμή να πεθάνω γι' αυτά. Εσύ, αγαπημένη μου αδελφούλα Εφη, στέριωσε γερά τα πόδια σου στο έδαφος που πατάς, ακολούθησε με συνέπεια το δρόμο που άνοιξαν χιλιάδες ήρωες, λαϊκοί αγωνιστές. Σου αφήνω το ρολόγι μου για να με θυμάσαι για πάντα".

Πολλά-Πολλά φιλιά

Κούλα.

Την επομένη εκτέλεσης της ηρωίδας Κούλας Ελευθεριάδου, το Τομεακό Γραφείο της ΕΠΟΝ του Δυτικού Τομέα της Θεσσαλονίκης ανακοίνωνε ότι στη θέση της και τιμώντας τη μνήμη της, προχώρησε στην ένταξη στην οργάνωση, διακοσίων νέων επονιτών. Και όπως τόνιζε:

“Για μας τους επονίτες αγωνιστές, η Κούλα Ελευθεριάδου δεν είναι νεκρή. Ο θάνατος δεν μπόρεσε να τη λυγίσει. Όρθωσε το λεβέντικο παράστημά της απέναντι στις σφαίρες κι έγινε παράδειγμα ηρωϊσμού. Η θυσία της μίλησε στις ψυχές όλων μας”.

Πηγή: Σπύρος Κουζινόπουλος