Στις 5 Δεκεμβρίου 1944, ο Βρετανός πρωθυπουργός Γουίνστον Τσώρτσιλ με τηλεγράφημά του προς τον Άγγλο πρεσβευτή στην Αθήνα Ρέτζιναλντ Λίπερ, τον ειδοποιούσε ότι τόσο ο ίδιος όσο και ο Έλληνας πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου όφειλαν να υποτάσσονται στις εντολές του Βρετανού στρατηγού Ρόναλντ Σκόμπι! Διευκρινίζεται ότι με τη Συμφωνία της Καζέρτας (Σεπτέμβριος του 1944), ο Σκόμπι ορίσθηκε αρχιστράτηγος των αγγλικών και ελληνικών ενόπλων δυνάμεων στην Ελλάδα, καθώς μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα, ακολούθησε η αποβίβαση των βρετανικών δυνάμεων που όμως ενεπλάκησαν στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο.
Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Τσώρτσιλ (τ. 6, βιβλίο 1ο, σ. 256) στο τηλεγράφημα προς τον Λίπερ έγραφε: «Πρέπει να παρακινήσετε τον Παπανδρέου να πράξει το καθήκον του και να τον διαβεβαιώσετε, ότι εις την περίπτωσιν αυτήν θα τον υποστηρίξωμεν μ’ όλας τας δυνάμεις. Παρήλθεν πλέον η εποχή καθ’ ην μια οιαδήποτε ομάς Ελλήνων πολιτών ηδύνατο να ματαιώνει την εξέγερσιν του όχλου. Η μόνη ελπίς του είναι να εργασθεί μεθ’ ημών διά την αποσόβησιν ενδεχομένης συμφοράς (…)
Ανέθεσα το όλον ζήτημα της αμύνης των Αθηνών και τη διατήρηση της εννόμου τάξεως εις τον στρατηγόν Σκόμπι και τον διαβεβαίωσα ότι θα τον ενισχύσωμεν με όσας δυνάμεις χρειάζεται προς τούτο. Τόσον εσείς, όσο και ο Παπανδρέου, πρέπει να συμμορφωθείτε προς τας οδηγίας του, εις ό,τι αφορά τη δημόσιαν τάξιν και την ασφάλειαν. Πρέπει να συνδράμετε τον στρατηγόν Σκόμπι με πάντα δυνατόν τρόπον και να εισηγηθείτε εις αυτόν τη λήψιν παντός μέτρου, το οποίον, κατά τη γνώμην σας, ήθελε καταστήσει το έργον του περισσότερον ευχερές και αποτελεσματικόν».
Όπως όμως αποκαλύφθηκε 30 χρόνια αργότερα (1974), όταν το Φόρεϊν Όφις, κατά την πάγια τακτική, δημοσίευσε τον αντίστοιχο τόμο με τα σχετικά έγγραφα, ο Τσώρτσιλ απέκρυψε από τα απομνημονεύματά του το ακόλουθο εδάφιο που υπήρχε στο εν λόγω τηλεγράφημα προς τον Λίπερ: «Πρέπει να υποχρεώσετε τον Παπανδρέου. Αν παραιτηθεί, φυλακίστε τον έως ότου συνέλθει, όταν πια θα έχουν τελειώσει οι μάχες. Θα μπορούσε το ίδιο καλά, να αρρωστήσει και να μην μπορεί να τον πλησιάσει κανείς (…)»!!!
Στον ίδιο τον Σκόμπι ο Τσώρτσιλ απέστειλε το εξής μήνυμα: «Είσθε υπεύθυνος διά την τήρησιν της τάξεως εις Αθήνας και διά την καταστροφήν όλων των ομάδων EAM-ΕΛΑΣ αι οποίαι πλησιάζουν εις την πόλιν. Δύνασθε να λάβετε όλα τα μέτρα που θα θεωρήσετε σκόπιμα διά τον έλεγχον των οδών και την παγίδευσιν των ταραξιών... μη διστάσετε να πυροβολήσετε εναντίον παντός ενόπλου... Μη διστάσετε να ενεργήσετε ως να ευρίσκεσθε εις μόλις καταληφθείσαν πόλιν όπου έχει εκραγεί επαναστατικόν κίνημα».
Επιπλέον, για το ποιοι ήθελαν και από καιρό σχεδίαζαν τα Δεκεμβριανά, αποκαλυπτική και πολύ εύγλωττη είναι και η ακόλουθη αναφορά στο βιβλίο του Βάσου Μαθιόπουλου «Δεκέμβρης του 1944». Όπως γράφει, ο ίδιος ο Τσώρτσιλ σε μήνυμα που έστειλε στις 7 Νοέμβρη 1944 στον Υπουργό του επί των Εξωτερικών Άντονι Ήντεν ομολογεί το προσχεδιασμένο του εγκλήματος: «Κατά τη γνώμη μου, αφού πληρώσαμε τόσα (με τη «συμφωνία των ποσοστών», παραχωρήσεις στον Στάλιν), περιμένω οπωσδήποτε μια σύγκρουση με το ΕΑΜ και δεν θα πρέπει να την αποφύγουμε, υπό τον όρο να διαλέξουμε καλά το έδαφός μας (χώρο - χρόνο - σχεδιασμό)». Είχε καταστρωθεί λοιπόν το σχέδιο σύγκρουσης, ανεξάρτητα από το αν οι κομμουνιστές θα αποφάσιζαν να καταλάβουν βίαια την εξουσία ή θα δέχονταν ειρηνικό συμβιβασμό...
Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός με τον Βρετανό Πρωθυπουργό Γουίνστον Τσώρτσιλ στην Αθήνα τα Χριστούγεννα του 1944
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ
Ένας ιεράρχης σε ρόλο πολιτικού γεφυροποιού
Εκείνη την ταραγμένη περίοδο των Δεκεμβριανών (και εν συνεχεία του Εμφυλίου), διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο και ο τότε Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός (κατά κόσμον Δημήτριος Παπανδρέου), στο πρόσωπο του οποίου συμπυκνώνεται η διαπλοκή της εκκλησιαστικής και της πολιτειακής εξουσίας, καθώς ο εν λόγω ιεράρχης διατέλεσε Αντιβασιλέας (31.12.1944 – 27.9.1946) και (για μερικές ημέρες/17.10.1945 – 1.11.1945) Πρωθυπουργός.
Άνθρωπος με εξαιρετική μόρφωση και διοικητικές ικανότητες, ο Δαμασκηνός (γεννήθηκε στις 3 Μαρτίου 1891 στη Δορβιτσά της ορεινής Ναυπακτίας) ανέπτυξε πλούσια δράση και πριν από την ανάληψη της αντιβασιλείας. Η συμβολή του στην ανοικοδόμηση της σεισμόπληκτης Κορίνθου (1928) προς εκπλήρωση της οποίας μετέβη στην Αμερική, η ίδρυση στα κατοχικά χρόνια του Εθνικού Οργανισμού Χριστιανικής Αλληλεγγύης (ΕΟΧΑ) με παραρτήματα σε πολλές περιοχές και κύρια αποστολή την προώθηση τροφίμων, και η σύνταξη του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος του 1943, είχαν τη σφραγίδα του Δαμασκηνού.
Βρετανοί στρατιώτες χρησιμοποιούν τον βράχο της Ακρόπολης, απ' όπου μπορούν να στοχεύσουν – ο ΕΛΑΣ απέφυγε να τραυματίσει τις αρχαιότητες (φωτ. Ντμίτρι Κέσελ)
Μεγάλο αγώνα έδωσε ο Δαμασκηνός για τη διάσωση των Ιουδαίων στο θρήσκευμα Ελλήνων πολιτών και των τσιγγάνων, που από το 1943 άρχισαν μαζικά να οδηγούνται σε ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης. Κατ’ εντολήν του, ως Αρχιεπισκόπου, εκδίδονταν πιστοποιητικά βαπτίσεως για τους Εβραίους ώστε να εμφανίζονται ως Χριστιανοί και να αποφεύγεται η σύλληψη και απέλασή τους!
Επίσης, στήριξε σθεναρά τη μαζική απεργία της 7ης Σεπτεμβρίου 1942, αποτέλεσμα της οποίας ήταν να μην αποσταλεί κανένας Έλληνας επίστρατος στο ρωσικό μέτωπο κατά τη στρατιωτική «επιχείρηση Μπαρμπαρόσα». Αντιτάχθηκε στην απόφαση της ναζιστικής Γερμανίας να κάνει πολιτική επιστράτευση Ελλήνων με σκοπό να εργαστούν στη Γερμανία (Φεβρουάριος – Μάρτιος 1943). Μάλιστα επισκέφθηκε τον Γερμανό πληρεξούσιο από τον οποίο ζήτησε να ανακληθεί η απόφαση λέγοντας: «Εγώ ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, θα πω να σημάνουν τα σήμαντρα της πανελληνίου εξεγέρσεως και μαζί με τις γενικές απεργίες, θα φέρω με όλους τους πολιτικώς στρατευσίμους ένοπλα τα βήματά μου προς τα ελεύθερα ελληνικά βουνά»! Οι διαπραγματεύσεις κράτησαν μια ολόκληρη ημέρα. Οι Γερμανοί και οι Ιταλοί ζητούσαν ανταλλάγματα, μεταξύ των οποίων ήταν η αποκήρυξη της αντίστασης ή του κομμουνισμού. Ο Δαμασκηνός αρνήθηκε λέγοντας «αυτούς που θέλουν την ελευθερία του τόπου τους δεν τους ξεχωρίζω σε καλούς και κακούς. Προσεύχομαι για όλους»!
Ο Δαμασκηνός διετέλεσε αντιβασιλέας από 31.12.1944 μέχρι 27.9.1946, έπειτα από έντονες διεργασίες και διαπραγματεύσεις και την αρχική άρνηση του βασιλιά Γεωργίου Β'. Συγκεκριμένα, ο Βρετανός Πρωθυπουργός Γουίνστον Τσώρτσιλ μετέβη στην Ελλάδα στις 25.12.1944 για να συσκεφτεί με τους αρχηγούς των κομμάτων στο υπουργείο Εξωτερικών και να συναντηθεί με τον Δαμασκηνό. Κατά την επιστροφή του στην Αγγλία φαίνεται πως έπεισε τον Γεώργιο για την ανάγκη ορισμού αντιβασιλέως, όπως καταδεικνύεται από το τηλεγράφημα που έστειλε στον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου στις 30.12.1944, μία μέρα πριν από τον διορισμό του Δαμασκηνού στην επίμαχη θέση και τη συνεπακόλουθη προεδρία της ιεραρχίας υπό του Ιωαννίνων Σπυρίδωνος Βλάχου.
Βρετανοί στους δρόμους της πρωτεύουσας, με τη «Μάχη της Αθήνας» να έχει ανάψει (φωτ. Ντμίτρι Κέσελ)
Η λήξη της αντιβασιλείας Δαμασκηνού επήλθε στις 27 Σεπτέμβρη 1946, έπειτα από την επάνοδο του Γεωργίου (με το δημοψήφισμα της 1.9.1946). Ενδιαμέσως και συγκεκριμένα από τις 17.10.1945 μέχρι 1.11.1945 που παρέδωσε την πρωθυπουργία στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, ο Αντιβασιλεύς Δαμασκηνός ανέλαβε και Πρωθυπουργός, όταν προκλήθηκε κυβερνητική κρίση (για το θέμα της πρόταξης των εκλογών χωρίς διενέργεια δημοψηφίσματος για το πολιτειακό/βασιλεία).
Ο Δαμασκηνός απεβίωσε στις 20.5.1949, όταν πλέον είχε αφοσιωθεί στα αρχιεπισκοπικά του καθήκοντα. Ασφαλώς, είναι δύσκολο εγχείρημα η αποτίμηση του έργου ενός ανθρώπου που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στα πολιτικά (και εκκλησιαστικά) δρώμενα σε μια περίοδο μη ομαλή, όπως αυτή του εμφυλίου. Πάντως, εκ του αποτελέσματος (με τα όσα συνέβησαν μετά τα Δεκεμβριανά, σε βάρος της ηττημένης ΕΑΜικής παράταξης, με την καταστρατήγηση των όρων της Συμφωνίας της Βάρκιζας), δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι πέτυχε στον ρόλο του πολιτικού «γεφυροποιού», για τον οποίον τοποθετήθηκε Αντιβασιλεύς, ως προσωπικότητα πανελληνίου κύρους (λόγω και της αντιστασιακής του δράσης στην Κατοχή) που θα μπορούσε ν' αναλάβει πρωτοβουλίες για την εθνική συμφιλίωση.
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου