Της Candida Moss, Καθηγήτριας Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ
Ο αρχαίος κόσμος ήταν το σπίτι, για μια σύντομη περίοδο, ενός αξιοπρόσεκτου θεϊκού προσώπου. Προτού ακόμη γεννηθεί ήταν προφανές πως δεν επρόκειτο για συνηθισμένο άνθρωπο. Πριν από τη γέννησή του μια ουράνια μορφή εμφανίστηκε στη μητέρα του και της αποκάλυψε πως το παιδί της δεν θα είναι θνητό αλλά θεϊκό ον.
Οταν μεγάλωσε έγινε περιπλανώμενος δάσκαλος: ταξίδευε από πόλη σε πόλη, από χωριό σε χωριό, κηρύττοντας το μήνυμά του. Μάζεψε ακολούθους, θεράπευσε αρρώστους, εξέβαλε δαιμόνια και ανέστησε νεκρούς. Οι πράξεις του όμως τράβηξαν την προσοχή με αρνητικό τρόπο. Οι αντίπαλοί του κατασκεύασαν κατηγορίες εναντίον του και τον εκτέλεσαν. Μετά τον θάνατό του κάποιοι μαθητές του ισχυρίστηκαν πως εμφανίστηκε σε αυτούς, ότι τον άγγιξαν ή ότι αναλήφθηκε στον ουρανό. Επίσης κάποιοι οπαδοί του συνέχισαν να διαδίδουν το μήνυμά του, ενώ ύστερα από κάποιο διάστημα η ζωή του καταγράφηκε σε κείμενα της εποχής.
Αυτή είναι η ιστορία του Απολλώνιου του Τυανέα
Ολα όσα προηγήθηκαν δεν αφορούν την ιστορία του Ιησού. Ο άνθρωπος για τον οποίο μιλάμε γεννήθηκε στην κεντρική Ανατολία την εποχή του Χριστού και έγινε ακόλουθος όχι του Ιωάννη του Βαπτιστή αλλά της σχολής του Πυθαγόρα, ενώ έστησε μια σχολή στον ναό του Ασκληπιού.
Το 2016 το «Bible conspiracies», ένα ντοκιμαντέρ του Amazon, υποστήριξε πως η ιστορία του Ιησού βασίστηκε σε εκείνη του Απολλώνιου.
Είναι εύκολο να δει κανείς το πρόβλημα: ένας από τους βασικούς ισχυρισμούς της χριστιανοσύνης είναι πως ο Ιησούς είναι μοναδικός. Η γέννησή του ήταν ένα γεγονός χωρίς ιστορικό προηγούμενο το οποίο αποτέλεσε την αφετηρία μιας περιοδείας που κατέληξε σε μαρτυρικό θάνατο και ένδοξη ανάσταση.
Ο Απολλώνιος και ο Ιησούς έζησαν σχεδόν την ίδια περίοδο και δεν υπάρχει λόγος να θεωρήσουμε ότι κάποια στιγμή συναντήθηκαν. Η ιδέα ότι υπήρχαν κι άλλοι άγιοι άνθρωποι στην αρχαία Μεσόγειο εγείρει το ερώτημα: ήταν απλώς η επιτυχία των οπαδών του που έκανε ιδιαίτερο τον Ιησού;
Οι παραλληλισμοί και οι συσχετισμοί μεταξύ του Ιησού και του Απολλώνιου είναι ακόμη πιο σύνθετοι απ’ ό,τι έχω περιγράφει μέχρι τώρα. Υπερφυσικά σημεία εμφανίστηκαν κατά τη γέννησή τους.
Οπως ο Ιησούς (τουλάχιστον στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο), έτσι και ο Απολλώνιος ήταν κάτι σαν παιδί-θαύμα. Είχε συζητήσεις με θρησκευτικούς εκπροσώπους στη διάρκεια των οποίων επέδειξε ανωτερότητα και υψηλό επίπεδο αντίληψης σε πνευματικά ζητήματα. Και όπως ο Ιησούς έτσι και ο Απολλώνιος προέταξε τη διδασκαλία της αποχής από την κατοχή υλικών αγαθών (αν και αυτή ήταν μια γενικότερη συμβουλή όλων των αρχαίων φιλοσόφων).
Υπάρχει όμως ένα σημαντικό πρόβλημα με την άποψη ότι οι ακόλουθοι του Ιησού δανείστηκαν στοιχεία από τη ζωή του Απολλώνιου. Ο Φιλόστρατος έγραψε το έργο του «Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιον» τον τρίτο μεταχριστιανικό αιώνα, μετά τη συγγραφή των κανονικών ευαγγελίων που συναντάμε στην Καινή Διαθήκη. Αρα ακόμη και αν οι συγγραφείς των ευαγγελίων επηρεάστηκαν από τις ιστορίες του Απολλώνιου, σίγουρα δεν τις αντέγραψαν.
Ομως αρκετά μετά τον θάνατο του Απολλώνιου και του Ιησού οι οπαδοί αυτών των δύο μορφών αλληλοκατηγορούνταν ως απατεώνες και υποστήριζαν ότι μόνο ο δικός τους ιδρυτής ήταν ο πραγματικός υιός του Θεού.
Ωστόσο, η ιστορία του Απολλώνιου εγείρει ένα σημαντικό ερώτημα: πόσοι υιοί του Θεού υπήρχαν στην αρχαία Μεσόγειο; Και η απάντηση είναι: περισσότεροι απ’ όσοι νομίζετε.
Ενας, δϋο, τρεις... πολλοί μεσαίες για έναν κόσμο
Αρχικά υπήρχαν «θεϊκοί άντρες» όπως ο Απολλώνιος ο Τυανεύς, ο Ασκληπιός και ο Πυθαγόρας. Αυτοί ήταν φαινομενικά ανθρώπινα όντα των οποίων οι δυνάμεις αψηφούσαν την πραγματικότητα - στην περίπτωση των Απολλώνιου υπήρχε και ομάδα ακολούθων.
Παράλληλα υπήρχαν και άλλοι που απλώς προέβαλλαν τον εαυτό τους ως υιό του Θεού. Ο πιο γνωστός ήταν ο Καίσαρας Αύγουστος, ο υιοθετημένος γιος του Ιούλιου, του οποίου η προπαγάνδα τον παρουσίαζε ως «υιό του θεϊκού Ιούλιου Καίσαρα».
Και όπως ο Απολλώνιος, υπήρξε σύγχρονος του Ιησού (πέθανε το 14 μ.α.χ.χ.). Νομίσματα που τον παρουσιάζουν ως υιό του Θεού είχαν πλημμυρίσει την αρχαία Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένης της Ιουδαίος και της Γαλιλαίος. Αλλοι αυτοκράτορες όπως ο Βεσπασιανός είχαν τη φήμη του θαυματοποιού.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Δίωνα Κάσσιο οι φήμες για τα θαύματα θεραπείας του Βεσπασιανού είχαν κατακλύσει την Αίγυπτο. Αυτές οι ιστορίες ασφαλώς λειτουργούσαν ως προπαγάνδα, ενισχύοντας τη γενική αίσθηση ότι οι εκλεκτοί άνθρωποι μπορούν να θεραπεύουν τους αρρώστους.
Η ιδέα πως ένας άνθρωπος μπορεί να είναι παιδί ενός θεού πηγαίνει αρκετά πίσω, στην αρχαία Ελλάδα. Ο Δίας θεωρούνταν ο πατέρας αναρίθμητων ηρωικών μορφών (όπως ο Ηρακλής), αλλά ακόμη και ο Μέγας Αλέξανδρος υποστήριζε πως είχε θεϊκή καταγωγή. Ο Φίλιππος ο Β' ο Μακεδών ισχυριζόταν πως ήταν απόγονος του Ηρακλή, ενώ οι ιερείς της όασης Σίβα είπαν στον Αλέξανδρο πως είναι γιος του Δία. Και σύμφωνα με τον θρύλο, όπως και με τον Ιησού, η γέννησή του συνοδεύτηκε από υπερφυσικά φαινόμενα: κεραυνοί έπεφταν χωρίς να κάνουν κακό, νικηφόρες μάχες και μια περίεργη καταστροφή του ναού της Αρτέμιδος στην Εφεσο.
Στις αρχές του 20ού αιώνα αρκετοί μελετητές που ακολουθούσαν το έργο του Γερμανού ακαδημαϊκού Ρίχαρντ Αουγκουστ Ράιτσενσταϊν πίστεψαν πως αυτές οι ιστορίες για τον Απολλώνιο επηρέασαν τον τρόπο με τον οποίο περιέγραψαν τον Ιησού οι οπαδοί του.
Παρείχαν το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα μπορούσε να τοποθετηθεί ο χαρακτήρας του Ιησού. Ενας ήδη καθιερωμένος τρόπος παρουσίασης των ηρωικών «θεϊκών» μορφών επηρέασε την καταγραφή της βιογραφίας του Ιησού.
Πρόσφατα μελετητές άσκησαν κριτική στο κατά πόσο οι εξελληνισμένοι Εβραίοι (όπως οι οπαδοί του Ιησού) ήταν επηρεασμένοι από αυτές τις ιδέες και κατά πόσο ο Ιησούς ταιριάζει σε αυτό το μοτίβο.
Αλλωστε τα θαύματα είναι σίγουρα κάτι το εκπληκτικό, αλλά δεν υπάρχει τίποτε το ηρωικό στο να πεθαίνεις πάνω σε έναν σταυρό.
Παρ’ όλα αυτά, για τους χριστιανούς υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα. Την εποχή εκείνη τα θαύματα του Ιησού χαρακτηρίζονταν θαυμαστά, όχι όμως και πρωτότυπα.
Υπήρχαν πάμπολλοι ακόμη που χαρακτηρίστηκαν θαυματοποιοί, ενώ ακόμη και οι χριστιανοί εκείνης της περιόδου αναγνώριζαν πως και οι μη χριστιανοί μπορούν να εκτελέσουν θαύματα.
Σε κάποιες περιπτώσεις -όταν ο Μωυσής αντιμετωπίζει τους μάγους του φαραώ ή ο απόστολος Πέτρος τον μάγο Σίμωνα στη Ρώμη- βλέπουμε ότι οι απόγονοι του Αβραάμ συνασπίζονται ενάντια στους μάγους και τους θαυματοποιούς των παγανιστών.
Είναι ξεκάθαρο πως και οι εκπρόσωποι των άλλων θρησκειών μπορούν να εκτελέσουν θαύματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου