Το αναρχικό κίνημα στην Ελλάδα - 1861, η πρώτη εμφάνιση

Του Γιάννη Μπαζού, Συγγραφέα - Hot History

Επιρροές στη βορειοδυτική Πελοπόννησο από τη γειτονική Ιταλία. 
Ο φόνος του τραπεζίτη Διονυσίου Φραγκόπουλου από τον Πατρινό τσαγκάρη Δημήτρη Μάτσαλη. 
Η "μετεμφύτευση" στην Αθήνα μετά το πογκρόμ 1897-99. 
Οι κεντρικές φυσιογνωμίες-υπαρκτές και ανύπαρκτες.

Ο αναρχισμός ως κίνημα προηγήθηκε του κομμουνισμού τόσο στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.
Στην Ελλάδα εμφανίζεται λίγο μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, μαζί με τους σοσιαλιστές που την εποχή εκείνη ονομάζονταν «κοινωνιστές», αφού η λέξη «σοσιαλιστής» δεν είχε καθιερωθεί ακόμη.

Ολες οι απόψεις συγκλίνουν ότι στις απαρχές της συγκρότησης των σοσιαλιστικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων στην Ελλάδα η ιταλική επιρροή ήταν έντονη. Σε ολόκληρη τη διάρκεια του 19ου αιώνα παρατηρείται αξιοσημείωτη δραστηριότητα από ομάδες Ιταλών πολιτικών προσφύγων αλλά και διεθνιστών.
Ιδιαίτερη κινητικότητα επέδειξαν κυρίως στη βορειοδυτική Πελοπόννησο και την Ηπειρο ως τη Σύρο και τη Κρήτη.

Δήμος Παπαθανασίου. Το άρθρο του 1865 

Το πρώτο αναρχικό κείμενο που γράφτηκε στην Ελλάδα δημοσιεύτηκε στην πολιτική - σατιρική εφημερίδα «Φως» του Σοφοκλή Καρύδη στις 9 Σεπτεμβρίου του 1861 και συντάκτης του ήταν ο Δήμος Παπαθανασίου.

Το άρθρο, με τίτλο «Η Αναρχία», οδήγησε στην προσωρινή φυλάκιση του συντάκτη του και βέβαια στη ματαίωση της προαναγγελθείσας συνέχειάς του.

Ο Δήμος Παπαθανασίου (Πορταριά 1830 - Αθήνα 1878) ήταν μαχητικός δημοσιογράφος του 19ου αιώνα και εκδότης αρχικά του «Αγγελιοφόρου» (1859) και αργότερα του «Μέλλοντος», από τις σελίδες του οποίου υποστήριξε ένθερμα την Παρισινή Κομμούνα του 1871.

Οπως έγραφε ο ομοϊδεάτης του Παναγιώτης Πανάς (εκδότης του «Εργάτη») σε κατοπινό του δημοσίευμα: «Ο Παπαθανασίου στο κείμενο υπό τον τίτλον “Αναρχία”, υπεστήριζεν ενθέρμως τας επί του προκειμένου ιδέας του κοινωνιστού Προυδώνος» («Ρήγας», 28/5/1877).

Ο Δημοκρατικός Σύλλογος του Λαού (Πατρών) ήταν η πρώτη οργανωμένη αναρχοκομμουναλιστική κίνηση στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Πάτρα. Ο σύλλογος συγκροτήθηκε μυστικά το 1876 και συμμετείχε στο συνέδριο της αντιεξουσιαστικής διεθνούς στη Βέρνη της Ελβετίας, εκπροσωπούμενος από τον Ιταλό αναρχικό Αντρέα Κόστα (προσωπικό φίλο του Μαλατέστα και συνδιοργανωτή μαζί με τον Μπακούνιν και τον Καφιέρο της «αποτυχημένης» εξέγερσης στην Μπολόνια το 1874).

Ο σύλλογος έκανε άνοιγμα στην κοινωνία τον Μάιο του 1877 με την έκδοση της εφημερίδας «Ελληνική Δημοκρατία», προσβλέποντας στη δημιουργία «Δημοκρατικού Πολιτεύματος με τους εξής όρους: α) Ακραν αποκέντρωσιν και τελείαν αυτοδιοίκηση/ των Δήμων, β) Πλήρη ελευθερίαν του ατόμου, γ) Κάθε εξουσία να είναι υποταγμένη στην εξουσίαν του Λαού κατ’ ευθείαν».

Οι αναρχοκοινωνιστές του συλλόγου των Πατρών διατηρούσαν επαφές με συντρόφους τους στην Αθήνα, τη Σύρο, στο Αίγιο, στα Φιλιατρά και στην Κεφαλλονιά αλλά και με αναρχικές ομάδες του εξωτερικού, με σκοπό τη συγκρότηση ομοσπονδίας.

Η αστυνομία κατάσχεσε το αρχείο, τα πρακτικά και την αλληλογραφία του συλλόγου και προέβη στις συλλήψεις των ιδρυτικών του μελών Διονύση Αμπελικόπουλου, Κ. Γριμάνη, Αλέξανδρου Ευμορφόπουλου, Κωνσταντίνου Μπομποτή, Σπαθάρα και Ασημακόπουλου.

Τα μέλη του συλλόγου απαλλάχθηκαν αργότερα με βούλευμα ύστερα από κριτική που άσκησε η εφημερίδα «Ρήγας» και την πίεση που άσκησαν στη Βουλή οι κοινωνιστές Ρόκκος Χοΐδάς, Παναγιώτης Πανάς και ο εγγονός του «γέρου του Μόριά» Θεόδωρος Κολοκοτρώνης-Φαλέζ, ο οποίος πλήρωσε και την εγγύηση για να αποφυλακιστούν τον Ιούλιο του 1877.2

Εμμανουήλ Δαούδογλου. Ο ανύπαρκτος 

Πρόκειται για φανταστικό πρόσωπο που δημιούργησε ο Πλάτων Δρακούλης για να υπογράφει τη λογοτεχνική και ποιητική του παραγωγή, ενώ το 1890 υπέγραψε και κάποια άρθρα του στην εφημερίδα «Σοσιαλιστής» του Σταύρου Καλλέργη.

Η βιογραφία του Δαούδογλου εξελίχθηκε σε μια πρώιμη περίπτωση Luther Blissett, σε μια «τρολιά» πρώτης διαλογής, την αποκάλυψη της οποίας έκανε ο Γιάννης Φούντας στο «Αναρχικό λεξικό» (2014).3

Ο Δρακούλης (πολυπράγμων, πολυγραφότατος, πρώτος μεταφραστής των έργων της αναρχικής φιλολογίας, αφοσιωμένος στην υπόθεση των αγροπόλεων και ενός εξελικτικού/αυτόνομου κοινωνισμού, καθώς και χορτοφάγος) έγραψε τον βίο του Δαούδογλου σαν παραβολή, χρησιμοποιώντας χριστιανικούς συμβολισμούς.
Η βιογραφία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ερευνα» (τόμος Ε', τ. 6, σελ. 93-96) το 1910, αυτοτελώς σε τέσσερα κεφάλαια, και την επόμενη χρονιά (1911) σε συνέχειες στην ομώνυμη εφημερίδα «Ερευνα» (10/4/1911, φ. 13,17/4/1911, φ. 14,24/4/1911, φ. 15 και 1/5/1911, φ. 16), πάντα στην τρίτη σελίδα.

Η αφορμή της μεγάλης παρανόησης. Το φανταστικό πόνημα του Πλάτωνα Δρακούλη στην "Ερευνα" το 1910 με ήρωα τον ανύπαρκτο Εμμανουήλ Δαούδογλου εκλήφθηκε ως πραγματικό και δημιούργησε απίστευτες ιδεολογικές και ιστορικές κατασκευές

Ο Εμμανουήλ Δαούδογλου -γιος ξυλουργού, υποτίθεται- γεννήθηκε στη Σμύρνη και μετοίκησε στην Αθήνα, όπου μαζί με τον καρδιακό του φίλο Γιάννη δούλευε σε ξυλουργείο.
Ιδρυσε νυχτερινό σχολείο στη Νεάπολη των Εξαρχείων για να διδάξει τις χριστιανοκοινωνικές του ιδέες, όμως αρρώστησε και τελικά γιατρεύτηκε χάρη στην αγάπη και τη φροντίδα της Μαρίας Πανταζή, μιας γυναίκας «ελευθερίων ηθών».

Αλληλογραφούσε με τους ηγέτες της Διεθνούς στο Λονδίνο και έλαβε μέρος στην Κομμούνα των Παρισίων μαζί με τον φίλο του και τη Μαρία Πανταζή, που εκτελούσε χρέη νοσοκόμας.
Μετά την εκτέλεση της Πανταζή και απογοητευμένος από τα έκτροπα των κομμουνάρων επέστρεψε στην Αθήνα περιοδεύοντας και κηρύττοντας τις ιδέες του και τελικά βρήκε τον θάνατο από λιντσάρισμα στον πατριωτικό σύλλογο Ρήγας Φεραίος όπου είχε κληθεί ως ομιλητής.

Η ιστορία αυτή παρέσυρε τους σημαντικούς ιστορικούς του ελληνικού κοινωνικού κινήματος, αρχής γενομένης από τον Κωστή Μοσκώφ, σε διάφορες υποθέσεις που τελικά έδωσαν πραγματική υπόσταση στους φανταστικούς ήρωες του Δρακούλη: τον «Εμμανουήλ Δαούδογλου» και την υποτιθέμενη σύζυγό του «Μαρία Πανταζή».

Ο "Εμμανουήλ Δαούδογλου" παρουσιάστηκε ακόμη και να παίρνει μέρος στην εξέγερση του 1862 στην Αθήνα στήνοντας οδοφράγματα πέριξ της Καπνικαρέας!

Σύμφωνα με τη νέα εκδοχή, ο Δαούδογλου ήταν Σμυρνιός έμπορος, σενσιμονιστής, συνεχιστής του έργου του Π. Σοφιανόπουλου, οργανωτής μαζί με τον Ιταλό αναρχικό Αμίλκαρε Τσιπριάνι μιας ομάδας Ευρωπαίων πολιτικών προσφύγων που πήρε μέρος στην εξέγερση του 1862 στην Αθήνα στήνοντας το δικό της οδόφραγμα στην περιοχή πέριξ της Καπνικαρέας.

Αργότερα ο Δαούδογλου μπαίνει στους κύκλους της A' Διεθνούς και γίνεται μέλος της το διάστημα 1864-67 που ζούσε στη Νάπολη και τελικά σκοτώνεται σε μια φιλονικία μέσα στη «Δημοκρατική Λέσχη» που έχει δημιουργήσει στην πρωτεύουσα. Η γυναίκα του Μαρία φαίνεται είναι η μόνη Ελληνίδα που έλαβε μέρος στην Κομμούνα και εκτελείται από τους Βερσαλλιέρους.

Κατά τον Μοσκώφ, ο Δαούδογλου από ξυλουργός μετατρέπεται σε έμπορο, η Νεάπολη των Εξαρχείων γίνεται Νάπολη της Ιταλίας, ο ειρηνικός χριστιανοκοινωνιστής μεταβάλλεται σε βίαιο επαναστάτη σενσιμονιστή και η παραστρατημένη Μαρία Πανταζή σε αποκατεστημένη σύζυγο.
Ο Μοσκώφ παραθέτει την ιστορία αλλοιωμένη και ατεκμηρίωτη, παραπέμποντας σε ένα ανύπαρκτο φύλλο της εφημερίδας «Ερευνα» (13/4/1911, φ. 55, σελ. 9).

Το λάθος συνεχίστηκε και εμπλουτίστηκε από μεταγενέστερους ιστορικούς. Η Μαρία Πανταζή -που σύμφωνα με την παραβολή Δρακούλη εκτελέστηκε το 1871 και την έθαψε στο Παρίσι ο (πεθαμένος από το 1870 κατά τον Μοσκώφ) Δαούδογλου- θα προαχθεί από νοσοκόμα σε πετρολού (έριχνε κάτι σαν τις σημερινές βόμβες μολότοφ) και θα τιμηθεί το 2011, στα 140 χρόνια από την ανακήρυξη της Κομμούνας, από οργάνωση της Αριστεράς (Μέτωπο Αλληλεγγύης και Ανατροπής) ως
ίσως η μόνη Ελληνίδα που «συμμετείχε στην A' Διεθνή και στο αναρχικό κίνημα η μόνη Ελληνίδα που έδωσε τη ζωή της στη μεγάλη μάχη της Κομμούνας, κι από την κόλαση των πορνείων της Νάπολης βρέθηκε στα ουράνια της ουτοπίας των παρισινών κομμουνάρων».

Κεντρικός Σοσιαλιστικός Σύλλογος 

Ο Κεντρικός Σοσιαλιστικός Σύλλογος ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1890 με πρωτοβουλία του Καλλέργη ο οποίος ήταν εκδότης του «Σοσιαλιστή» και την περίοδο της ακμής του (1891-93) κατόρθωσε να αποκτήσει τμήματα σε αρκετές πόλεις του ελλαδικού χώρου.
Γύρω του συσπειρώθηκαν οι θιασώτες των «νεωτεριστικών ιδεών» (σοσιαλιστές, αναρχικοί, μεταρρυθμιστές, χριστιανοσοσιαλιστές) του κοινωνιστικού ρεύματος της εποχής υιοθετώντας ένα μετριοπαθές διεκδικητικό πρόγραμμα «επί του παρόντος προς βελτίωσιν της καταστάσεως του λαού», το οποίο «διά την απελευθέρωσιν παντός ανθρώπου από την περί της αύριον μερίμνης» προέβλεπε: «κατάργηση της ιδιοκτησίας και του κληρονομικού δικαιώματος», «εξασφάλιση των χρειωδών του βίου αντί ορισμένης εργασίας», ένωση και αδελφοποίηση «πάντων των εθνών» και «απόλυτον ελευθερία του λόγου και της συνειδήσεως».

Ο Κεντρικός Σοσιαλιστικός Σύλλογος από τα μέσα του 1893 άρχισε να διασπάται και τελικά προέκυψαν δύο νέοι κύκλοι, γύρω από τα έντυπα «Σοσιαλιστικός Σύλλογος» και «Μεταρρυθμιστής». Επειτα από μια πρόσκαιρη συμπόρευση όλων των τάσεων με αποκορύφωμα την ενωτική εκείνη Πρωτομαγιά του 1894 στο Καλλιμάρμαρο, το σχήμα -εξαιτίας και των συνεχών αστυνομικών διώξεων- θα διαλυθεί.

Οταν ο Καλλέργης αποφυλακίστηκε και αναχώρησε για τη Γαλλία, το 1895, τα εναπομείναντα μέλη του συλλόγου συγκρότησαν δύο ακόμη οργανωμένες τάσεις: τη χριστιανοκοινωνιστική τάση γύρω από την εφημερίδα «Αλήθεια» (1894) και την αναρχοσοσιαλιστική τάση του Σοσιαλιστικού Συνδέσμου «Κόσμος» (1895).

Ο Δημήτρης Καραμπίλιας του Αναρχικού Ομίλου Πατρών, ο οποίος καταδικάστηκε το 1897 μαζί με έναν σύντροφό του σε τρία χρόνια ειρκτής.

Αναρχικοί όμιλοι Πατρών και Πύργου 

Ο Αναρχικός Ομιλος Πατρών ήταν η πρώτη συλλογικότητα που αυτοχαρακτηρίστηκε αναρχική στην Ελλάδα, επιδεικνύοντας έντονη κοινωνική και εκδοτική δραστηριότητα.
Συγκροτήθηκε το 1896, εξέδιδε την εφημερίδα «Επί τα πρόσω» και τη στελέχωναν κοινωνιστές που είχαν θητεύσει στη Σοσιαλιστική Αδελφότητα της πόλης (Μαγκανάρας, Καραμπίλιας, Σταυρόπουλος, Τσεκούρας), μερικοί εσωτερικοί μετανάστες (ο Πυργιώτης Δημήτρης Αρνέλλος και ο Κερκυραίος Δρόσος Μεϊντάνης) και άλλοι «ελεύθεροι σοσιαλιστές».

Στις αρχές Νοεμβρίου του 1896, μετά το τεροριστικό εγχείρημα του Πατρινού τσαγκάρη Δημήτρη Μάτσαλη (στις 3/11/1896 σκότωσε τον τραπεζίτη Διονύσιο Φραγκόπουλο και τραυμάτισε σοβαρά τον σταφιδέμπορο Ανδρέα Κόλλα, συνελήφθη και αυτοκτόνησε στο κελί του δαγκώνοντας ένα καψούλι δυναμίτη), τα 14 μέλη της συντακτικής επιτροπής του ομίλου, όπως εξιστορεί ο Αναρχικός Εργατικός Σύνδεσμος Αθηνών στην έκθεσή του προς το Διεθνές Επαναστατικό Συνέδριο του Παρισιού, «[...] συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε ποινές από 2 έως 11 μήνες φυλάκισης. Στις 23 Φεβρουάριου 1897 οι σύντροφοι Μαγκανάρας και Καραμπίλιας καταδικάστηκαν σε 3 χρόνια ειρκτής»

Οι αγωνιστές του ΑΟΠ διοργάνωναν όλο αυτό το διάστημα δημόσιες συζητήσεις στην Πάτρα και στα γύρω χωριά, προπαγανδίζοντας τις απόψεις τους στους ακτήμονες αγρότες.
Ο Μαγκανάρας συνέχισε τη δράση του εκδίδοντας φυλλάδια και μπροσούρες και ιδρύοντας την Αναρχική Βιβλιοθήκη, με έργα των Κροπότκιν, Γκραβ, Φορ κ.λπ.
Η κρατική καταστολή τελικά περιόρισε τη δράση του ομίλου. Ετσι, το τελευταίο φύλλο του εντύπου «Επί τα πρόσω» κυκλοφόρησε στις 8 Φεβρουάριου του 1898.

Ο Αναρχικός Ομιλος Πύργου ήταν η συλλογικότητα που παρέλαβε τη σκυτάλη το 1898, όταν διαλύθηκε ο Αναρχικός Ομιλος Πατρών. Πληροφορίες για τη νέα αυτή συλλογικότητα βρίσκουμε στο υπόμνημα του Αναρχικού Ομίλου Πύργου προς το Διεθνές Επαναστατικό Συνέδριο του Παρισιού (1900).

«Σύντροφοι, από τις όχθες του Αλφειού, από την ιερή Αλτι, της ιστορικής Ολυμπίας, χαιρετίζουμε το Συνέδριο. [...] Λόγω της οικονομικής κρίσης δεν μπορούσαμε να στείλουμε κάποιον σύντροφο στο Συνέδριο και περιοριζόμαστε στην αποστολή υπομνήματος. [...] 
Εδώ ο Αναρχισμός εμφανίστηκε το 1892. Η προπαγάνδιση των ιδεών μας έλαβε μεγάλες διαστάσεις, κι αν δεν είχαμε να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα της θρησκείας θα είχε ακόμη μεγαλύτερες. [...] Εδώ δεν έχουμε αυταρχικούς σοσιαλιστές: υπάρχουν μόνο συντηρητικοί, φιλελεύθεροι και αναρχικοί. [...] Δεν έχουμε εργατικές ενώσεις, επειδή δεν υπάρχει βιομηχανία [...] καλλιεργείται μόνο η κορινθιακή σταφίδα και οι εργάτες που καλλιεργούν τ’ αμπέλια δεν είναι ντόπιοι, αλλά έρχονται από τις γειτονικές ορεινές περιοχές 3 φορές το χρόνο, γεγονός που μας εμποδίζει να προπαγανδίσουμε τις ιδέες μας. Τους διανέμουμε απλώς φυλλάδια. [...] 

Εδώ κυριαρχεί η μικρή ιδιοκτησία, και οι χωροφύλακες -και οι δικαστικοί κλητήρες- που στάλθηκαν να εισπράξουν τους φόρους κυνηγήθηκαν από άντρες και γυναίκες με πέτρες και ρόπαλα. [...] Πολλοί από του συντρόφους και από τους αγρότες καταδικάστηκαν σε μερικούς μήνες φυλακή. [...] Αποτέλεσμα του κινήματος να υποχωρήσει η κυβέρνηση και να πέσει ο στόμφος κεφαλαιοκρατών καθώς έγιναν δύο επιθέσεις εναντίον τους [...] 

Οργανο των ιδεών μας η εφημερίδα "Νέον Φως" που κυκλοφόρησε από Οκτώβριο του 1898 ως τον Iούνιον του 1899, με πρωτοβουλία του συντρόφου Βασίλη Θεοδωρίδη. [...] 

Μεταφράσαμε αρκετά αναρχικά φυλλάδια όπως α) “Θεός και Κράτος” του Μπακούνιν, β) "Ή Αναρχία, η Φιλοσοφία και το Ιδεώδες Αυτής" του Κροπότκιν, γ) Οι κηρύξεις του Etievant, δ) το Αναρχικό Εργο του A. Gii Τα φυλλάδια μεταφρασμένα από τον σύντροφο Δημ Αρνέλλο, διαβάζονται σε μορφή χειρογράφου και τυπωθούν σύντομα [...]».

Το υπόμνημα υπέγραφε σύσσωμος ο Αναρχικός Ομιλος Πύργου: Πάνος Μαχαιράς, Νικόλαος Διδάχος, Δημήτρης Αρνέλλος, Πάνος Κοροβέσης, Σπυρίδων Κατήρας, Βασίλειος Θεοδωρίδης, Δημήτριος Διονυσόπουλος, Κ. Νοβιτέρης, Γεώργιος Πετρίτσης, Β. Πούλος, Ιωάννης Παναγούτης.

Αναρχικός Εργατικός Σύνδεσμος Αθήνας

Ο Αναρχικός Εργατικός Σύνδεσμος συγκροτήθηκε στην Αθήνα το 1899 από τα μέλη προγενέστερων συλλογικοτήτων (Αναρχικός Ομιλος Πατρών, Σοσιαλιστικός Σύνδεσμος «Κόσμος») και, κατά τα γραφόμενά του, «απορρίπτει κάθε μορφή κοινοβουλευτικής και νόμιμης δράσης και διακηρύττει ως μόνη οδό απαλλαγής, αυτή της άμεσης και αντι-κοινοβουλευτικής πάλης, κρίνοντας ότι κάθε αντιπροσώπευση και νομοθεσία δεν είναι άλλο από άρνηση της απόλυτης ελευθερίας του ατόμου».

Πιθανολογείται πως ο Αναρχικός Εργατικός Σύνδεσμος, ως συντονιστικό σχήμα όσων αναρχικών απέμειναν από τα πογκρόμ της περιόδου 1897-99, επιβίωσε μέχρι το 1901-02, όταν οι περισσότεροι εγκατέλειψαν τη χώρα ή την ενεργή δράση.

Μοναδική τεκμηριωμένη παρέμβαση του συνδέσμου είναι η σχετικά αξιόπιστη έκθεση για τα πεπραγμένα του ελευθεριακού κινήματος στην Ελλάδα, την οποία απέστειλε στο Επαναστατικό Συνέδριο του Παρισιού το 1900.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην αναρχική εφημερίδα «Les Temps Nouveaux» (Memoire, Supplement Litteraire p. 193-195), το οποίο αναδημοσιεύτηκε με τον τίτλο «Memoria - El Congresso Revolutionario International de Paris, Septiembre de 1900» (Μπουένος Αϊρες, 1902).
To κείμενο υπέγραφαν οι Ιωάννης Μαγκανάρας, Χρήστος Κουλουμπής, Λουίζα Σπαρτάλη, Πάνος Ν. Τεροντής, Ανδρέας Παπαμαρτυρόπουλος, Δημήτριος Κουλανής, Δημήτριος Μ. Καραμπίλιας, Γ. Παπανιάς, Χρήστος (;) Δέδελ, Μιχαήλ Καραγιαννόπουλος, Δρόσος Μεϊντάνης, Νικόλαος Μωραΐτης.

Οι Απουάνοι της Αίγυπτου

Οι Απουάνοι ήταν ένας μποέμικος ελευθεριακός λογοτεχνικός κύκλος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στα μέσα της δεύτερης δεκαετίας του 20ού αιώνα.
Ονοματοδότης ήταν ο αναρχοατομικιστής Γιώργος Βρισιμιτζάκης, που εμπνεύστηκε το όνομα από την πόλη Απουα της Ιταλίας.

Οι Απουάνοι δημιουργούσαν «χάπενινγκ» καθώς -ως άλλος θίασος- περιδιάβαιναν τους δρόμους της Αλεξάνδρειας φωνάζοντας «Κάτω οι διδασκαλισμοί» «Αίμα και σάρκα» «Βίβα λ’ Απουα» και ύστερα ξεσπούσαν «τρώγοντας μακαρονάδες στα υπόγεια της οδού Αναστάση, σφάζοντας καρπούζια πάνω στην κοιλιά κάποιας δυστυχισμένης, “διαπιστώνοντας τη ζωή”, όπως λέγανε, μέσα στα πορνεία».

Οι Απουάνοι (και ο Βρισιμιτζάκης) έκαναν γνωστό τον ποιητή Κωνσταντίνο Καβάφη στην Ελλάδα υπερασπιζόμενοι -από τους πρώτους- το έργο του στο έντυπό τους «Τέχνη και Ρουτίνα» (Αλεξάνδρεια, 8 Αυγούστου 1917) και απαντώντας δημοσίως στην επίθεση του Τίμου Μαλάνου, προέδρου της Πνευματικής Εστίας Αλεξανδρείας.
Υπέγραψαν το τεύχος εκείνο εν πλήρη απαρτία: Β. Αθανασόπουλος, Πόλυς Μοδινός, Νίκος Σαντορινιάς, Αλέκος Δ. Σεγκόπουλος, Πέτρος Αλήτης, Σ. Γιαννακάκης, Γ. Βρισιμιτζάκης και Πίπης Περγαμηνός.

Οι αναρχικοί αυτοί καλλιτέχνες χαρακτηρίστηκαν «αλήτες», από τον Γιώργο Σεφέρη, ο οποίος μάλιστα πίστευε πως το «Περιμένοντας τούς βαρβάρους» γράφτηκε από τον Καβάφη για τους Απουάνους της Αλεξάνδρειας.
Ομως το ποίημα αυτό γράφτηκε το 1903, όταν δηλαδή οι Απουάνοι δεν υπήρχαν.10

Πλωτίνος Ροδοκανάκης. Βιέννη, Μεξικό 

Ο Πλωτίνος Ροδοκανάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1828, μετοίκησε στη Βιέννη το 1848, από κει στην επαναστατημένη Βουδαπέστη και τελικά στο Βερολίνο, όπου με την ενθάρρυνση της Αυστριακής μητέρας του σπούδασε Ιατρική.
Το 1861 θα βρεθεί στη Βέρα Κρουζ μέσω Ισπανίας και το 1863 εγκαθίσταται στην πόλη του Μεξικού και εκδίδει ένα «Σοσιαλιστικό αλφαβητάριο της στοιχειώδους κατήχησης της Σχολής του Κάρολου Φουριέ - Το Φαλανστήριο» και την μπροσούρα «Νεοπανθεϊσμός - Εκτίμηση για τον άνθρωπο και τη φύση» (1864).

Εργάστηκε ως καθηγητής Φιλοσοφίας στο Κολέγιο του Σαν Ιντελφόνσο και το 1865 σύστησε μια ομάδα μελετών η οποία μετατράπηκε σε Κοινωνική Λέσχη των Σπουδαστών, μέλη της οποίας υπήρξαν ο μετέπειτα αναρχικός Φρανθίσκο Σαλακόστα και οι μαρξίζοντες Σαντιάγο Βιγιανουέβα και Χουάν ντε Μάτα Ριβέρα.
Αργότερα στο Τσάλκο (νότιο Μεξικό) ίδρυσε το Σύγχρονο και Ελεύθερο Σχολείο (1866), επιχειρώντας να υλοποιήσει τις αγροτοσυνεταιριστικές του ιδέες.
Συνέδραμε την αγροτική εξέγερση του 1867 -στην οποία πρωτοστάτησε ο μαθητής του Χουάν Τσάβες- συντάσσοντας το «Μανιφέστο προς όλους τους καταπιεσμένους και φτωχούς του Μεξικού και της οικουμένης».

Βιβλία και χειρόγραφα του κοσμοπολίτη Πλωτίνου Ροδανάκη. Θεωρείται εκ των προπατόρων του αναρχισμού στο Μεξικό

Μετά την άγρια καταστολή της εξέγερσης και την εκτέλεση του Τσάβες ο Ροδοκανάκης επέστρεψε στις εκδοτικές του δραστηριότητες και με το ψευδώνυμο Χοσέ Κόσμος μετέφρασε στα ισπανικά μεγάλο μέρος του έργου του Προυντόν, ενώ το 1874 κυκλοφόρησε την επιθεώρηση «Το Κρανιοσκόπιο - Φρενολογικό και επιστημονικό περιοδικό» (El Craneoscopio -Periodico frenologico y cientifico). Δύο χρόνια αργότερα, το 1876, συμβάλλει στη συγκρότηση της μπακουνικού τύπο Ομοσπονδίας ¨Η Κοινωνία" (La Social) και στην έκδοση της εφημερίδας "Η Διεθνής" (La International).

Απογοητευμένος από τον θάνατο του συντρόφου του Φρανθίσκο Σαλακόστα, το 1879 προσχώρησε για κάποιο διάστημα στον μορμονισμό. Ο χρόνος και ο τόπος θανάτου του διχάζουν τους ιστορικούς· άλλοι θεωρούν ότι πέθανε στο Μεξικό και άλλοι στην Ευρώπη, όπου επέστρεψε πιθανότατα το 1886. Ο Ροδοκανάκης θεωρείται από τους προπάτορες του αναρχισμού στο Μεξικό.

Ο Καστοριανός Παύλος Αργυριάδης, δικηγόρος στο Παρίσι, κοσμοπολίτης σοσιαλιστής, στέλεχος του Σοσιαλιστικού Επαναστατικού Κόμματος Γαλλίας, συγγραφέας και συνεργάτης όλων σχεδόν των κοινωνικών εντύπων στην Ελλάδα.

Αργυριάδης του 1871 - Αργυριάδης του 1952

Ο Παύλος Αργυριάδης γεννήθηκε στην Καστοριά το 1849 και σπούδασε Νομικά στο Παρίσι, όπου και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του εργαζόμενος ως δικηγόρος.
Ο Αργυριάδης ήταν κοσμοπολίτης σοσιαλιστής, συγγραφέας, εκδότης και συνεργάτης όλων σχεδόν των κοινωνικών εντύπων στην Ελλάδα («Σοσιαλιστής», «Επί τα πρόσω», «Νέον φως»).

Ο Παύλος Αργυριάδης συνέτρεξε τον Σταύρο Καλλέργη όταν ο τελευταίος έφτασε στο Παρίσι, το 1895, κυνηγημένος από την Ελλάδα και άπορος.
Ο Καλλέργης στο φυλλάδιο «Επιστολή προς άπαντες τους Ελληνες σοσιαλιστής» αναφέρθηκε στη βοήθεια του Αργυριάδη, δίνοντας πολύτιμες πληροφορίες για τις διασυνδέσεις του τελευταίου με Ελληνες και ξένους αναρχικούς του Παρισιού - ανάμεσά τους και ο Αμίλκαρε Τσιπριάνι.

Το περιοδικό ¨Κοινωνικό ζήτημα" (Question sociale) που εξέδιδε από το 1886 στο Παρίσι ο Αργυριάδης. Ηταν ένα αμάλγαμα κολεκτιβίστικων, κομμουνιστικών και αναρχικών ιδεών.

Υπήρξε στέλεχος του Σοσιαλιστικού Επαναστατικού Κόμματος (Parti Socialiste Revolutionnaire) και από το 1886 εξέδιδε στο Παρίσι το περιοδικό «Κοινωνικό ζήτημα» (Question sociale). Μια επιθεώρηση ιδεών προερχομένων από τα επαναστατικά κινήματα των δυο αιώνων, την οποία αργότερα μετονόμασε σε «Ημερολόγιο του κοινωνικού ζητήματος και της ελεύθερης σκέψης» (Almanach de la question sociale et de la libre pensee). Ο Παύλος Αργυριάδης έκλεισε τα μάτια του στο Παρίσι το 1901.

Ανοίγω μια μικρή παρένθεση για να συμπληρώσω ότι η οικογένεια Αργυριάδη έλκει την καταγωγή της από την Κωνσταντινούπολη και, εκτός του Παύλου, αρκετά μέλη της είχαν ενεργό ρόλο στο κοινωνικό κίνημα που αναπτύχθηκε στην Ελλάδα,

Ο αγωνιστής Ηλίας Αργυριάδης, στέλεχος του ΚΚΕ, ο οποίος στις 30 Μαρτίου του 19Β2 εκτελέστηκε μαζί με τον Νίκο Μπελογιάννη, ανήκε στην ίδια οικογένεια.
Στην ίδια οικογένεια ανήκει επίσης ο αναρχικός Αργύρης Αργυριάδης, ψυχίατρος, συντονιστής του Παρατηρητηρίου ΒιοΨυχοΚοινωνικών Δικαιωμάτων, μέλος του ιστορικού συνδικάτου των Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου (IWW) και ιδρυτής του εκδοτικού - θεραπευτικού εγχειρήματος anarpsy.

 Μικελης Αβλιχος

Ο Μικελης Αβλιχος γεννήθηκε το 1844 στο Ληξούρι από εύπορη οικογένεια, τέλειωσε το Πετρίτσειο Γυμνάσιο και υστέρα σπούδασε στη Βέρνη όπου και μυήθηκε στις αναρχικές κοινωνικές ιδέες.

Ο Αβλιχος μετά τις σπουδές του πέρασε από τη Ζυρίχη, το Παρίσι και τη Βενετία και το 1872 επέστρεψε στον γενέθλιο τόπο του.

Το 1875 ταξίδεψε στην Ιταλία στέλνοντας διάφορα αναρχικά έντυπα και μπροσούρες της εποχής αλλά και δημοσιογραφικές ανταποκρίσεις στην εφημερίδα «Εργάτης» του συντρόφου και φίλου του Παναγιώτη Πανά.
Μέχρι τον θάνατό του (1917) έζησε στο Ληξούρι ως άθεος, μασόνος και αναρχικός. Ηταν επίσης σατιρικός και λυρικός ποιητής και πολλοί τον θωρούν εφάμιλλο του Ανδρέα Λασκαράτου.

Σύμφωνα με τη νεκρολογία του ομοτέχνου του Κωστή Παλαμά, «διέκειτο δυσμενώς προς το υφιστάμενον κοινωνικόν σύστημα, και εμίσει την στρατοκρατίαν και τον πόλεμον».

Σταύρος Κουχτσόγλου

Γεννημένος το 1878 στην Κωνσταντινούπολη, εθελοντής στον γαριβαλδινό στρατό, απαλλοτριωτής τραπεζών στην Αλεξάνδρεια και την Κωνσταντινούπολη για κοινωνικούς σκοπούς, δραστήριος αναρχοσυνδικαλιστής στην Αλεξάνδρεια και στο Κάιρο, όπου συνεργάστηκε με αναρχικές εφημερίδες («Εργάτης», «Η Ιδέα») και συγγραφέας της μπροσούρας «Κάτω η μάσκα».

Κατέφυγε κυνηγημένος στην Ελλάδα στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 20ού αιώνα και συνέβαλε στην ίδρυση της Ομοσπονδίας Καπνεργατικών Σιγαροποιητικών Σωματείων του Βόλου.

Ελαβε μέρος στο ιδρυτικό συνέδριο της ΓΣΕΕ προωθώντας την αναρχοσυνδικαλιστική προοπτική, ήλθε σε ρήξη με την κρατούσα συνδικαλιστική λογική και τιμωρήθηκε στις 21 Απριλίου του 1919 με τρίμηνη αργία και στέρηση συνδικαλιστικών δικαιωμάτων από το Σωματείο Σιγαροποιών Καπνεργατών Αθηνών Πειραιώς.

Στη συνέχεια αρθρογράφησε στην καθημερινή εργατική εφημερίδα «Αμυνα» (1920) της Αθήνας, την οποία διηύθυνε ο Ηρακλής Αποστολίδης.

Πέθανε μάλλον το 1949, πάμπτωχος στο γηροκομείο, αποπέμποντας σκαιότατα τον ιερέα που επιχείρησε φορτικά να τον μεταλάβει.