Οι «αξιότιμοι» Περρωτής, Βρεττάκος και Μαγγανάς
Σε έρευνα Γερμανών στη Φυτεία εντοπίζεται αρχηγείο του εφεδρικού ΕΛΑΣ, συλλαμβάνονται και εκτελούνται στην Παραλία ο δικηγόρος Ρούλης Σαλαβράκος και ο εργάτης Αντώνης Σούμπασης, μέλη του ΚΚΕ.
Στις 15 Οκτωβρίου οι Γερμανοί τοποθετούν νομάρχη Μεσσηνίας τον γιατρό Δημήτριο Περρωτή, γνωστό για τους δεσμούς με τις φασιστικές οργανώσεις από τις δημοτικές εκλογές του 1929.
Ανακοίνωση στον τοπικό Τύπο ανέφερε ότι «γενομένης γενικής συνελεύσεως του Α' Φασιστικού διαμερίσματος Καλαμών προκειμένου να αποφανθώσι όλοι ομού και εγκρίνωσι τον καταλληλότερον εκ των υποψηφίων διά το δημαρχιακόν αξίωμα, απεφάνθησαν όλοι ομοφώνως υπέρ της υποστηρίξεως του κ. Περρωτού ως μόνου καταλλήλου διά το δημαρχιακόν αξίωμα».
Ιδεολόγος φασίστας ο Περρωτής, αποτελεί ιδανικό συνεργάτη των Γερμανών και φανατικό διώκτη της Αντίστασης. Ακόμη και συμπατριωτών του οι οποίοι σε ορισμένες περιπτώσεις δεν είχαν ανάμειξη με τις οργανώσεις. Και πριν από την ίδρυση των Ταγμάτων Ασφαλείας συγκροτεί ομάδες ένοπλων αλητών τις οποίες χρηματοδοτεί και χρησιμοποιεί εναντίον των πατριωτών.
Μία εβδομάδα μετά την τοποθέτησή του στη θέση του νομάρχη ανακοινώνει άρση των περιοριστικών μέτρων που είχαν επιβληθεί μετά την εκτέλεση από αντάρτες στις 13 και 15 Οκτωβρίου δύο διοικητών χωροφυλακής. Το γεγονός εφησυχάζει τους πολίτες, αλλά πρόκειται για παγίδα των Γερμανών. Οργανώνουν μεγάλη επιχείρηση με μπλόκο στη δυτική Καλαμάτα. Συλλαμβάνονται 2.000 άνθρωποι που οδηγούνται στο γήπεδο του Απόλλωνα - εκεί όπου αργότερα χτίστηκε το παλιό νοσοκομείο. Περίπου 200 από αυτούς οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο Νταχάου στη Γερμανία, όπου δεκάδες πέθαναν.
Η αντίσταση φουντώνει και οι Γερμανοί απαντούν με αντίποινα: δυνάμεις του ΕΛΑΣ ανατινάζουν σιδηροδρομική γέφυρα μεταξύ Διαβολιτσίου και Ισαρη.
Οι Γερμανοί συλλαμβάνουν 18 πατριώτες στο Διαβολίτσι και τους εκτελούν στην Τρίπολη στις 6 Νοεμβρίου.
Τρεις μέρες αργότερα το γερμανικό πυροβολικό βάλλει και πυρπολεί τη Μονή Βελανιδιάς επειδή εκεί έβρισκαν καταφύγιο οι αντάρτες.
Στις 24 Νοεμβρίου δέκα Καλαματιανοί που ήταν κρατούμενοι στην Τρίπολη εκτελούνται στην Τρίοδο, ως αντίποινα για τον τραυματισμό Γερμανού στρατιώτη.
Στις 13 Ιανουαρίου 1944 οι Γερμανοί πυρπολούν τον Αλμυρό ως αντίποινα για φυλάκιο του ΕΛΑΣ που είχε εγκατασταθεί εκεί.
Μπαίνοντας το 1944, στο πλευρό των Γερμανών πλέον μάχονται και οι συνεργάτες τους.
Πολύ πριν από την ίδρυση των Ταγμάτων Ασφαλείας, την 1η Νοεμβρίου 1943, στη Σπάρτη οι Γερμανοί εξοπλίζουν το τάγμα Λεωνίδας.
Πρόκειται για το δωσιλογικό τάγμα του Λεωνίδα Βρετάκου που αναλαμβάνει δράση εναντίον του ΕΑΜ. Σύμφωνα με επίσημη αγγλική πηγή, του δίνουν 2.300 τυφέκια, 50 αυτόματα, 20 πολυβόλα, 20 όλμους, ρουχισμό και τρόφιμα.
Στο πλαίσιο αυτό ο γερμανοπροδότης οργανώνει επιχείρηση εκκαθάρισης της ΕΑΜοκρατούμενης Καλαμάτας και στις 25 Ιανουαρίου μπαίνει στην πόλη. Ενοπλοι αντάρτες πυροβολούν και σκοτώνουν οπλίτη από το τάγμα του Βρεττάκου. Το γεγονός αυτό χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για εκατοντάδες στοχευμένες συλλήψεις στη μεσσηνιακή πρωτεύουσα.
Ντόπιοι κουκουλοφόροι ήδη είχαν παραδώσει κατάλογο με όσους θεωρούσαν τέλη και στελέχη του ΕΑΜ. Παράλληλα ξετυλίγεται το δράμα των εν ψυχρώ εκτελέσεων των αδερφών Μελικώνη στην πλατεία της Καλαμάτας επειδή βρήκαν στο σπίτι τους προκηρύξεις.
Οσοι συνελήφθησαν από το τάγμα προδοτών του Βρεττάκου (γύρω στους 170) παραδόθηκαν στους Γερμανούς και οδηγήθηκαν στην Τρίπολη. Λίγες ημέρες αργότερα οι Γερμανοί σε εκκαθαριστική επιχείρηση στην Αλαγονία εκτελούν επτά πατριώτες.
Στις 4 Φεβρουάριου Γερμανοί και οπλοφόροι του Περρωτή, μεταξύ των οποίων και ο περιβόητος Μαγγανάς, στήνουν μπλόκο στην περιοχή από την πλατεία 23ης Μαρτίου και βόρεια. Εκεί συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου καθώς γίνεται το παζάρι. Κατά τις επίσημες γερμανικές αναφορές έγινε «έφοδος σε κομμουνιστικά στέκια στην Καλαμάτα». Συλλαμβάνουν εκατοντάδες.
Οι οπλοφόροι του Περρωτή κάνουν μια πρόχειρη επιλογή και κρατούν γύρω στα 250 άτομα. Τους παραδίνουν στους Γερμανούς, που τους οδηγούν στο στρατόπεδο.
Οι Γερμανοί, ο Βρεττάκος με το προδοτικό τάγμα του και ο Περρωτής με τους αλήτες οπλοφόρους του εκτιμούν ότι η ανάπτυξη του ΕΛΑΣ είναι ραγδαία και θέτει σε κίνδυνο την κυριαρχία τους. Γι’ αυτό ετοιμάζουν ουσιαστικά μια αποθήκη» πατριωτών για τις εκτελέσεις ως αντίποινα.
Στις 5 Φεβρουάριου ο ΕΛΑΣ στήνει ενέδρα σε γερμανική φάλαγγα στον Αγιο Φλώρο, προκαλώντας μεγάλες απώλειες στον στρατό κατοχής και παίρνοντας μέρος του οπλισμού της μονάδας.
Οι Γερμανοί βομβαρδίζουν και καίνε τον Αγιο Φλώρο, τα Χριστοφιλέικα και τη Σκάλα.
Στις 8 Φεβρουάριου στην Καζάρμα με νέα επιχείρηση ο ΕΛΑΣ προκαλεί επίσης μεγάλες απώλειες στους Γερμανούς παίρνοντας οπλισμό τους.
Την ίδια ημέρα οι Γερμανοί προχωρούν σε αντίποινα εκτελώντας 148 πατριώτες, από αυτούς που είχαν συλλάβει μαζί με τους οπλοφόρους του Περρωτή. Οι εκτελέσεις γίνονται νύχτα στον χώρο του στρατοπέδου. Τα πτώματα μεταφέρονται μέσα στο σκοτάδι με φορτηγά και θάβονται στην άμμο, στα παλιά σφαγεία - το έγκλημα αποκαλύφτηκε μετά την Απελευθέρωση, όταν τα σκυλιά αναζητώντας τροφή άρχισαν να ξεθάβουν ό,τι είχε απομείνει.
Ο ιδεολόγος φασίστας και γερμανοπροδότης Περρωτής, απειλώντας με νέα αντίποινα σε ανακοίνωση-αντικομμουνιστικό παραλήρημα, ανακοινώνει ότι «ο Γερμανικός Στρατός ευρέθη αναγκασμένος να λάβη μέτρα καταστρεπτικά δι' ολοκλήρους περιφέρειας».
Ταγματασφαλίτες σε ρόλο κατακτητή
Αμέσως μετά ανακοινώνεται η ίδρυση των Ταγμάτων Ασφαλείας στην Καλαμάτα. Συνεχίζοντας το προδοτικό έργο του Βρεττάκου και του τάγματος Λεωνίδας, του Περρωτή και της ομάδας οπλοφόρων αλητών, τα Τάγματα Ασφαλείας από τις 18 Φεβρουάριου 1944 που ιδρύθηκαν στην Καλαμάτα μέχρι τις 9 Σεπτεμβρίου 1944 που ο ΕΛΑΣ απελευθέρωσε την πόλη ενεργούν ως στρατός κατοχής: μαζί με τους Γερμανούς ή και μόνοι τους συλλαμβάνουν και εκτελούν πατριώτες, παίρνουν μέρος σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις σε όλη τη Μεσσηνία που αφήνουν πίσω τους αμέτρητα θύματα, λεηλατούν περιουσίες και προχωρούν σε πρωτοφανείς αγριότητες.
Ομολογούν ανοιχτά τη συνεργασία τους με τους Γερμανούς και εκδηλώνουν απροκάλυπτα την πλήρη ταύτιση με τον στρατό κατοχής:
* Ο αρχηγός των Ταγμάτων Ασφαλείας στην Πελοπόννησο Διονύσιος Παπαδόγγονας μιλάει στην Καλαμάτα στις 23 Απριλίου και μεταξύ των άλλων, κατά το ρεπορτάζ της εποχής, «ανέπτυξε τας ενεργείας τας οποίας κατέβαλεν εν Αθήναις παρά ταις Γερμανικές αρχές διά την ενίσχυσιν των εθνικών δυνάμεων της χώρας δι' όπλων και πολεμοφοδίων προς καταπολέμησιν του κομμουνισμού, εξήρε την προθυμίαν και την κατανόησιν την οποία συνήντησε εκ μέρους αυτής και εξιστόρησε τα της συστάσεως των εθνικών ταγμάτων ασφαλείας».
* Ο περιβόητος Παναγιώτης Στούπας στις 30 Μαΐου σε διάγγελμα με την ιδιότητα του διοικητή του Τάγματος Ασφαλείας Μελιγαλά, το οποίο επαναλήφθηκε τον Αύγουστο, το πάει παραπέρα: «Σας λέγουν ότι συνεργαζόμεθα με τους Γερμανούς. Ναι. Μας παρέσχον οπλισμόν γία την καταπολέμησιν του κομμουνισμού και μας συτρέχουν εις την καταπολέμησιν της γάγγραινας αυτής και γνωρίζετε πολύ καλά με πάσας θυσίας έχουν και αυτοί πληρώσει εις αίμα ίσως και περισσότερον ημών».
Είναι φανερή λοιπόν η προσπάθεια της ηγεσίας των ταγματασφαλιτών να αντικαταστήσουν το δίπολο «πατριώτης - δωσίλογος» με το δίπολο «εθνικόφρονας - κομμουνιστής». Χρησιμοποιούν ως ιδεολογικό υπόβαθρο τον ακραίο αντικομμουνισμό του μεσοπολέμου και την επίδραση των μηχανισμών σε τμήματα της κοινωνίας. Θέτουν υπό πλήρη έλεγχο τις τρεις τοπικές εφημερίδες από την ημέρα που εμφανίζονται στην Καλαμάτα, επιβάλλοντας την κοινή έκδοση, στην οποία σε καθημερινή βάση εξελίσσεται ένα σχέδιο φιλογερμανικης και αντικομμουνιστικής προπαγάνδας. Πρωταγωνιστεί ο Περρωτής αλλά και πλήθος αρθρογράφων επωνύμων και ανώνυμων οι οποίοι προσπαθούν να στηρίξουν, τη γερμανική κατοχή.
Ακόμη και ο μητροπολίτης Πολύκαρπος σε... κήρυγμα μέσα από την εφημερίδα ύστερα από ομαδικές εκτελέσεις πατριωτών παίρνει μέρος στην έξαλλη προπαγάνδα. Κατά τον μητροπολίτη, αίτια των δεινών «είναι αι αμαρτίαι μας». Και αυτό γιατί «τινές περιέπεσαν εις τον κομμουνισμόν, όστις συνετρίβει τας οικογένειας, τας κοινωνίας και τα έθνη. Διότι ο κομμουνισμός είναι η άρνησις του Θεού και των ηθικών και σωτήριων αρχών».
Στη γραμμή Γερμανών και ταγματασφαλιτών, ο Πολύκαρπος καλεί τους αντιστασιακούς να εγκαταλείψουν τον αγώνα τους: «Διά τούτο προτρεπόμεθα πατρικώς τους χριστιανούς της Μεσσηνίας όπως μετανοήσουν και αποβάλουν τας μωράς διδασκαλίας του κομμουνισμού».
Ολα αυτά την ώρα που οι Γερμανοί σκληραίνουν τη στάση τους και οι ταγματασφαλίτες πρωταγωνιστούν και στηρίζουν τα εγκλήματα σε βάρος των πατριωτών.
Στις 19 Φεβρουάριου ο ΕΛΑΣ στήνει νέα ενέδρα στον Aγιο Φλώρο και προκαλεί βαριές απώλειες στους Γερμανούς.
Στις 23 Φεβρουάριου οι Γερμανοί εκτελούν στην Τρίπολη 50 κρατούμενους κομμουνιστές, σύμφωνα με ανακοίνωση, μετά την επίθεση ένοπλων ανταρτών σε συνεργάτη τους. Οι περισσότεροι είναι Μεσσήνιοι και ειδικότερα Καλαματιανοί.
Την ίδια ημέρα εκδηλώνεται νέα επίθεση του ΕΛΑΣ εναντίον γερμανικής φάλαγγας στο Σάλεσι της Μεγαλόπολης.
Οι Γερμανοί διατάζουν την εκτέλεση κρατουμένων στις φυλακές της Τρίπολης και στις 24 Φεβρουάριου εκτελούνται 212 πατριώτες στην Παλιόχουνη της Μεγαλόπολης - στην πλειονότητά τους είχαν συλληφθεί από το τάγμα του Βρεττάκου στην Καλαμάτα.
Στις 4 Μαρτίου ο νομάρχης Περρωτής και ο Γερμανός φρούραρχος Εκχολμ συνυπογράφουν ανακοίνωση με την οποία καλούν τους ΕΑΜίτες να παραδοθούν μέχρι τις 18 Μαρτίου με τον οπλισμό τους. Πρόκειται για ένα κείμενο-μνημείο δωσιλογισμού, το οποίο μεταξύ άλλων αναφέρει ότι «ο Γερμανός στρατιώτης σάς τείνει διά μιαν ακόμη φοράν το χέρι διά να σας βοηθήσει. Σφίξτε το χέρι αυτό και βοηθείστε μας για το καλό σας».
Το λιθαράκι του «Ερωδιού» στην Πηγάδα
Στις 15 Μαρτίου φτάνει από την Αθήνα ο περιβόητος Στούπας, φέρνοντας μαζί του 80 δωσίλογους αξιωματικούς που δέχτηκαν να συνεργαστούν με τους Γερμανούς για να πολεμήσουν τους αντιστασιακούς. Μετέφερε και οπλισμό για 300 ταγματασφαλίτες, τον οποίο προμηθεύτηκε από τους Γερμιανούς.
Εγκαθιστά την έδρα του Τάγματος Ασφαλείας στον Μελιγαλά, στρατολογεί κάποιους από εκείνους που συμμετείχαν στον ΕΣ, αλλά και άλλους που προθυμοποιήθηκαν για διάφορους λόγους να υπηρετήσουν τις επιδιώξεις του κατακτητή.
Προχωρά ακόμη και σε αναγκαστική στρατολογία.
Η επιλογή του Μελιγαλά είναι μοιραία για την περιοχή στην εξέλιξη. Και υπηρετεί τον στρατηγικό στόχο των Γερμανών για αποφασιστικό χτύπημα στην Αντίσταση.
Οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους επιχειρούν να ελέγξουν τον ορεινό όγκο πάνω από τη μεσσηνιακή πεδιάδα και τα βουνά της Τριφυλίας. Παράλληλα επιδιώκουν να προστατεύσουν τις μετακινήσεις στρατευμάτων είτε οδικώς από τον εθνικό δρόμο είτε με τον σιδηρόδρομο. Για τον σκοπό αυτό τοποθετούν διμοιρίες σε διάφορα χωριά της περιοχής και τρομοκρατούν τον πληθυσμό.
Η ηγεσία του ΕΛΑΣ, διαβλέποντας τον κίνδυνο, οργανώνει παράτολμη επιχείρηση για κατάληψη του Μελιγαλά στις 8 Απριλίου. Η μάχη είναι σφοδρή και εξελίσσεται σύμφωνα με το σχέδιο. Τμήματα των ανταρτών μπαίνουν μέσα στον οικισμό και ακινητοποιούν ακόμη και τον Στούπα. Για λόγους όμως που δεν έχουν διευκρινιστεί αναγκάζονται να υποχωρήσουν.
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 12 Απριλίου, Γερμανοί και ταγματασφαλίτες οργανώνουν από κοινού την επιχείρηση «Ερωδιός». Πρωταγωνιστεί το τάγμα Μελιγαλά, που μαζί με τους κατακτητές χτενίζει τον ορεινό όγκο μέχρι την Πύλο και τις παρυφές της Μεσσήνης.
Οι ταγματασφαλίτες της Καλαμάτας ξεκινούν από το Πεταλίδι ενισχυμένοι από ντόπιους δωσίλογους. Μέσα από ένα δίκτυο καταδοτών, που υποδεικνύουν τα πρόσωπα, εκτελούν και συλλαμβάνουν αντιστασιακούς στα χωριά που περνούν. Βασανίζουν πολίτες και λεηλατούν την ύπαιθρο.
Η επιχείρηση κράτησε πάνω από δέκα ημέρες σε όλη τη Μεσσηνία και άφησε πίσω της θρήνο, φόβο και μίσος για τους κατακτητές και τους συνεργάτες τους. Δεν πέτυχε όμως τον βασικό της στόχο, που ήταν η διάλυση της Αντίστασης. Στο τέλος Απριλίου οι ίδιοι οι Γερμανοί χαρακτηρίζουν ατελέσφορη την επιχείρηση σε όλη την Πελοπόννησο, καθώς οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ κινούνται με ευελιξία στα βουνά.
Στις 27 Απριλίου στους Μολάους αντάρτικο τμήμα επιτίθεται σε φάλαγγα, σκοτώνοντας έναν Γερμανό στρατηγό και εξοντώνοντας ουσιαστικά τη φρουρά του.
Οι κατοχικές αρχές σε αντίποινα εκτελούν την Πρωτομαγιά τους 200 στην Καισαριανή, ανάμεσα στους οποίους ήταν και Μεσσήνιοι.
Οι ταγματασφαλίτες, εθελοντές κατά την ορολογία των Γερμανών, «υπό την εντύπωση/ του κακουργήματος, εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς». Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και 30 κρατούμενοι από τους ταγματασφαλίτες στην Καλαμάτα, τους οποίους εκτελούν στον Νέδοντα.
Την ίδια ημέρα στην Τρίπολη εκτελούν πολλούς κρατούμενους, ανάμεσά τους 20 Μεσσήνιους - οι περισσότεροι είχαν συλληφθεί από ταγματασφαλίτες στην επιχείρηση «Ερωδιός» στην περιοχή από το Χωματερό μέχρι το Χαρακοπιό. Την ίδια ημέρα επίσης εκτελούν εννέα πατριώτες στον Μελιγαλά και την επομένη άλλους δύο στο ίδιο σημείο. Η Πελοπόννησος κηρύσσεται πολεμική ζώνη και οι ταγματασφαλίτες πρωταγωνιστούν σε επιχειρήσεις που γίνονται σε όλο τον νομό, όπως προδίδουν τα επίσημα γερμανικά έγγραφα.
Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ όμως ελίσσονται, ανασυντάσσονται και τμήματα παίρνουν θέση μέσα και γύρω από την Ανδρούσα. Δέχονται επίθεση εκατοντάδων Γερμανών με βαρύ οπλισμό από την Καλαμάτα και ταγματασφαλιτών της βάσης του Μελιγαλά στις 29 Μαΐου. Καταλαμβάνουν προσωρινά την κωμόπολη.
Ο ΕΛΑΣ αντεπιτίθεται όμως και ανακαταλαμβάνει την Ανδρούσα εκδιώκοντας τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους.
Χτυπούν όμως και μέσα στις πόλεις: αρχές Ιουνίου στη Μεσσήνη σκοτώνουν στο κέντρο της πόλης έναν ταγματασφαλίτη. Σε αντίποινα οι συνεργάτες των Γερμανών καίνε σπίτια, συλλαμβάνουν ομήρους, παίρνουν λύτρα για να τους απελευθερώσουν.
Στις 6 Ιουνίου στην κεντρική πλατεία της Μεσσήνης εκτελούνται από Γερμανούς και ταγματασφαλίτες επτά πατριώτες και ένας Ιταλός αντιφασίστας.
Σε απάντηση ο ΕΛΑΣ επιτίθεται λίγες ημέρες αργότερα με δύο λόχους στο αρχηγείο των Γερμανών στην Εθνική Τράπεζα στη Μεσσήνη, διεξάγεται σκληρή μάχη και οι ταγματασφαλίτες κρύβονται στα πατάρια σπιτιών για να γλιτώσουν.
Οι αντάρτες χτυπούν και μέσα στην Καλαμάτα, όπου εκτελούν τον αξιωματικό των Ταγμάτων Ασφαλείας Γεωργανά, στη σημερινή Μπουλούκου. Οι ταγματασφαλίτες εφαρμόζοντας τη συνταγή των Γερμανών εκτελούν 27 κρατούμενους πατριώτες στον Νέδοντα στις 16 Ιουνίου.
Στις 15 Ιουνίου οι ταγματασφαλίτες εκτελούν στο νεκροταφείο του Μελιγαλά άλλους δέκα πατριώτες, ενώ προηγουμένως μεμονωμένα είχαν εκτελέσει πλήθος αντρών και γυναικών.
Στις 12 Ιουλίου αντάρτες τραυματίζουν θανάσιμα Γερμανό στο Ασπρόχωμα, σε ένα τυχαίο περιστατικό, για το οποίο οι Γερμανοί ως αντίποινα εκτελούν τρεις πατριώτες στις 31 Ιουλίου στην Καλαμάτα.
Στις 19 Ιουλίου ο ΕΛΑΣ συντρίβει γερμανική φάλαγγα στο γεφύρι του Μανούσου ανάμεσα σε Χώρα και Αγορέλιτσα, την οποία καταστρέφει, έχει όμως σοβαρές απώλειες.
Στο πεδίο της μάχης πέφτουν ο ταγματάρχης Ηλίας Σφακιανάκης και 17 αντάρτες. Οι Γερμανοί έχουν 72 νεκρούς και οι ταγματασφαλίτες οκτώ.
Πυρπολήσεις σπιτιών και εκτελέσεις ηλικιωμένων ήταν η απάντηση των κατοχικών δυνάμεων. Βρισκόμαστε πλέον σε μια περίοδο κατά την οποία οι Γερμανοί ετοιμάζονται να συμπτυχθούν, αφήνοντας πίσω τους ταγματασφαλίτες, γεγονός που ενδεχομένως εξηγεί και την απουσία εκτεταμένων αντιποίνων. Οι ταγματασφαλίτες αναλαμβάνουν πρόθυμα τον ρόλο των κατακτητών και εκτελούν δύο πατριώτες στην Καλαμάτα στις 28 Αυγούστου. Προβάλλουν ως αιτία ότι επιχείρησαν να δηλητηριάσουν το φαγητό τους. Ανακοινώνουν θρασύτατα ότι «η κοινή γνώμη ικανοποιείται ούτω πλήρως αν και ανέμενε την δι’ αγχόνης εκτέλεσιν». Πρόκειται για εκτελέσεις με καθαρά τρομοκρατικό σκοπό.
Το σκηνικό της τελικής σύγκρουσης
Ολο αυτό το διάστημα που οι Γερμανοί ετοιμάζονται για αναδίπλωση, οι ταγματασφαλίτες ενισχύονται με την άφιξη του λόχου μηχανημάτων του Θεοφάνους στις αρχές Αυγούστου. Απειλούν με εκτελέσεις τους πολίτες που ενισχύουν το ΕΑΜ και την ώρα που οι πατριώτες γεμίζουν την πόλη με προκηρύξεις, οι ταγματασφαλίτες προειδοποιούν ότι ο Θεοφάνους «με εντολάς του διοικητού του Στούπα θα εκκαθάριση την πόλιν των Καλαμών από τας σατανικός προσπάθειας των ελληνοφώνων Σλαύων, οίτινες ακούουν εις το όνομα κομμουνισταί».
Τερατολογώντας σε αυτήν τη γραμμή δημοσιεύουν σας 27 Αυγούστου την πληροφορία ότι «η Πελοπόννησος εκηρύχθη ανεξάρτητος σοβιετική δημοκρατία».
Λίγες ημέρες νωρίτερα ο Παπαδόγγονας στέλνει ευχές για τη διάσωση του Χίτλερ από την απόπειρα δολοφονίας του (20 Ιουλίου 1944).
Η προπαγάνδα μέσα από την κοινή έκδοση των καλαματιανών εφημερίδων, η οποία απηχεί τις απόψεις των ταγματασφαλιτών, εντείνεται όλο το διάστημα του καλοκαιριού. Από τα τελευταία φιλοφασιστικά δημοσιεύματα είναι μια συνέχεια άρθρων για τον «συκοφαντημένο εθνικοσοσιαλισμό» που αποδεικνύει τους ιδεολογικούς δεσμούς τους με τον ναζισμό. Καλούν τους νέους με το ζόρι σε διάλεξη του Θεοφάνους στο Τριανόν, απειλώντας τους γονείς με τιμωρία. Παράλληλα διαισθανόμενοι πλέον ότι πλησιάζει η ώρα της σύγκρουσης, προσπαθούν να αγιοποιήσουν τον Περρωτή και τους ηγέτες των ταγματασφαλιτών μέσα από άρθρα του τύπου «Είναι ο Περρωτής προδότης;».
Ναι, ο Περρωτής είναι προδότης μέχρι την τελευταία στιγμή. Συμμετέχει στο σχέδιο ασφαλούς υποχώρησης των Γερμανών επιβάλλοντας την 1η Σεπτεμβρίου απαγόρευση της κυκλοφορίας από τις 5 το απόγευμα μέχρι τις 5 το πρωί, περιορισμό εισόδου - εξόδου από τα χωριά σε δύο ώρες την ημέρα και μόνο από τις οδούς Μεσσήνης και Λακωνικής. Ανακοινώνει ότι κάθε παραβάτης «θα τυφεκίζεται επί τόπου άνευ ετέρας διαδικασίας». Ενώ στις 4 Σεπτεμβρίου ο Θεοφάνους διατάζει τους πολίτες τις ώρες που απαγορεύεται η κυκλοφορία «να εγκλείονται εις τας οικίας των, κλείοντες συνάμα θύρας και παράθυρα».
Προφανώς για να μη βλέπουν τις κινήσεις των Γερμανών, οι οποίοι ετοιμάζονται να φύγουν σίγουροι ότι προστατεύουν την προετοιμασία οι συνεργάτες τους.
Και στις 5 Σεπτεμβρίου τους ξεπροβοδίζουν με ένα άθλιο δημοσίευμα στο οποίο γράφουν: «Εκείνο το οποίο έκανε εντύπωσιν και εις τας γερμανικός αρχάς κατοχής είναι η στάσις την οποία τηρεί ο λαός, απέναντι των αποχωρούντων Γερμανών στρατιωτών. Τους προπέμπουν όταν εκείνοι φεύγουν. Τους αποχαιρετούν φιλικώς. Διά του τοιούτου φαινομένου, καταδεικνύεται και διαπιστούται η ψυχική επαφή του λαού μετά των Γερμανικών στρατιωτικών αρχών κατοχής».
Οι ταγματασφαλίτες δεν τους ξεπροβοδίζουν μόνο με τέτοια άθλια δημοσιεύματα, αλλά και τους προστατεύουν από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ σε όλο το μήκος της διαδρομής από τον εθνικό δρόμο, τον οποίο ελέγχουν τα τάγματα Καλαμάτας και Μελιγαλά.
Το 9ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ στήνει ενέδρα στη δεξιά πλευρά του δρόμου από τη Θούρια μέχρι τον Αγιο Φλώρο. Οι ταγματασφαλίτες συνοδεύουν τους Γερμανούς ως εμπροσθοφυλακή και πλαγιοφυλακή, γνωρίζοντας την ενέδρα από ντόπιους συνεργάτες τους. Οταν οι ΕΛΑΣίτικες δυνάμεις αρχίζουν να χτυπούν, βγαίνουν πλάγια γνωρίζοντας το ανάγλυφο του εδάφους και με ισχυρή δύναμη Γερμανών με όλμους απωθούν τους αντάρτες.
Αυτοί συμπτύσσονται στον Ταΰγετο, έτοιμοι πλέον για τη μάχη της Καλαμάτας. Οι ταγματασφαλίτες θέτουν υπό έλεγχο την πόλη στις 6 Σεπτεμβρίου, πανηγυρίζουν την... απελευθέρωση από τους συνεργάτες τους και απειλούν τους ΕΑΜίτες που δεν θα παραδοθούν.
Μέσα σε αυτό το κλίμα αναλαμβάνει να μεσολαβήσει για συμφωνία με τον ΕΛΑΣ ομάδα αξιωματικών της Αμερικανικής Στρατιωτικής Αποστολής με επικεφαλής τον Τζον Φατσέα, κάτι που αποδέχεται η ηγεσία του ΕΛΑΣ.
Οι όροι που θέτει ο ΕΛΑΣ είναι τρεις: διάλυση του Τάγματος Ασφαλείας, παράδοση των όπλων και επιστροφή των αντρών των ταγμάτων στα σπίτια τους, εκτός των ηγετών που έχουν διαπράξει εγκλήματα. Αμερικανός αξιωματικός θα μείνει μαζί τους μέχρι να αφιχθεί στην Ελλάδα η κυβέρνηση του Κάιρου.
Η ηγεσία των ταγματασφαλιτών με την καθοδήγηση του Περρωτή, γνωρίζοντας το μέγεθος των εγκλημάτων που έχει διαπράξει και την τιμωρία που την αναμένει, απορρίπτει την πρόταση. Ανοίγει έτσι τον κύκλο του αίματος στις μάχες που ακολούθησαν και έχει την απόλυτη ευθύνη για όσα συνέβησαν. Υποχρεώνει μάλιστα και τη χωροφυλακή να την ακολουθήσει, παρά το γεγονός ότι πολλοί αξιωματικοί της ζητούν συνθηκολόγηση.
Οι δυνάμεις του 8ου και του 9ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ αρχίζουν να παίρνουν θέση στις παρυφές του Ταϋγέτου ανατολικά της πόλης. Ενας λόχος τοποθετείται στο Ασπρόχωμα για να αποτρέψει την ενίσχυση των ταγματασφαλιτών από τον Μελιγαλά.
Οι ταγματασφαλίτες έχουν οχυρωθεί στο στρατόπεδο, στο αρχηγείο τους στους Ταξιάρχες, στη Νομαρχία, τη Σιδηροδρομικού Σταθμού, στο Ρεξ και οι χωροφύλακες στο Πάνθεον. Εχουν καταλάβει τη γραμμή των σπιτιών από βορρά προς νότο και από το κάστρο μέχρι τη Φυτειά και έχουν στήσει οπλοπολυβόλα.
Στις 9 Σεπτεμβρίου λίγο πριν από τις 5 το πρωί εκδηλώνεται η επίθεση του ΕΛΑΣ, με τον λόχο μηχανικού που διοικούσε ο Βαγγέλης Μαχαίρας να βάλλει με όποιον βαρύ οπλισμό είχε εναντίον της βάσης ταγματασφαλιτών στο στρατόπεδο.
Η βάση πέφτει, ανοίγοντας τον δρόμο στις δυνάμεις του ΕΛΑΣ να πλησιάσουν την πόλη. Πέφτουν και οι οχυρώσεις των ταγματασφαλιτών στους λόφους γύρω από το κάστρο.
Οι αντάρτες γλιστρούν μέσα από κήπους, δρόμους και μάντρες φτάνοντας στα οχυρά των ταγματασφαλιτών, τα οποία και ανατινάζουν.
Οργισμένοι πολίτες ακολουθούν και βοηθούν τους ΕΛΑΣίτες. Ταυτόχρονα όμως ξετυλίγονται σκηνές αντεκδίκησης για τα εγκλήματα που έχουν διαπραχθεί, καθώς το πλήθος κινείται ανεξέλεγκτα και οι αντάρτες δεν μπορούν ή δεν θέλουν να το συγκρατήσουν.
Το βράδυ εστίες αντίστασης υπάρχουν μόνο στο Ρεξ, στη Νομαρχία και την έδρα του τάγματος, οι οποίες και πέφτουν τελικά. Το Πάνθεον, στο οποίο αμύνονται οι χωροφύλακες, παίρνει φωτιά κατά τη διάρκεια της επίθεσης και καίγεται μαζί με όσους είχαν μείνει σε αυτό.
Οι ταγματασφαλίτες συμπτύσσονται και μέσα από τις σιδηροδρομικές γραμμές οδεύουν στον Μελιγαλά. Ο απολογισμός της μάχης της Καλαμάτας είναι βαρύς για τον ΕΛΑΣ. Μετράει πολλούς νεκρούς, μεταξύ των οποίων ο διοικητής του 9ου Συντάγματος Γιάννης Σέρβος, αλλά και δεκάδες τραυματίες.
Ενα ποτάμι από οργισμένους ανθρώπους ξεχύνεται στους δρόμους την άλλη μέρα όταν γίνεται η κηδεία και η ταφή τους στη Φραγκόλιμνα.
Οι ηγέτες των ταγματασφαλιτών οδηγούν στον θάνατο τους ενόπλους που τους ακολουθούν, σε ορισμένες περιπτώσεις μαζί με τις οικογένειές τους. Αρνούνται τη συνθηκολόγηση και την παράδοση τόσο στον Μελιγαλά όσο και στους Γαργαλιάνους. Και το σκηνικό επαναλαμβάνεται: σκληρές μάχες με δεκάδες νέα θύματα στις γραμμές των ανταρτών.
Οργή των ανθρώπων που έχουν υποστεί τα πάνδεινα από τους ταγματασφαλίτες. Τυφλή αντεκδίκηση σε ορισμένες περιπτώσεις. Εκτακτα στρατοδικεία, δίκες, καταδίκες και εκτελέσεις με συνοπτικές διαδικασίες. Λιντσάρισμα Περρωτή και αξιωματικών ταγματασφαλιτών στην Καλαμάτα.
Δωσίλογοι με προβιά εθνικόφρονα
Η αποτίμηση αυτής της περιόδου σε απόσταση από τα γεγονότα και το κλίμα της εποχής αποτελεί ευρύ πεδίο έρευνας και ανάλυσης. Απαιτείται να φωτιστούν δύσκολες πλευρές της ιστορίας, όπως η αντεκδίκηση, τόσο στη διάρκεια της Κατοχής όσο και κατά τις πρώτες ημέρες της Απελευθέρωσης.
Η αντεκδίκηση ως φαινόμενο δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, αλλά και χώρες στις οποίες ο δωσιλογισμός είχε μικρότερη έκταση. Στη Γαλλία εκτελέστηκαν πάνω από 10.000 άτομα με συνοπτικές διαδικασίες από αντιστασιακές ομάδες και μάλιστα από γκολιστές.
Και αυτό έγινε στο κενό εξουσίας ανάμεσα στην αποχώρηση των Γερμανών και την εγκατάσταση κυβέρνησης. Το ίδιο συνέβη στην Ιταλία με 15.000 εκτελέσεις.
Στις Βρυξέλλες λιντσαρίστηκαν δημοσίως 265 άτομα που κατηγορήθηκαν ως συνεργάτες των κατακτητών και εκδόθηκε διάταγμα αμνήστευσης όλων των πράξεων αντεκδίκησης που έγιναν 41 ημέρες μετά την επίσημη απελευθέρωση της χώρας.
Η όποια προσέγγιση δεν μπορεί παρά να ερμηνεύεται με βάση το δίπολο «πατριώτης - δωσίλογος». Το σχήμα «κομμουνιστής - εθνικόφρονας» που υιοθετεί ευρύ φάσμα δυνάμεων ακόμη και του κέντρου αποτέλεσε την πλατφόρμα της φασιστικής ιδεολογίας στη διάρκεια του μεσοπολέμου - η εποχή αυτή αποτελεί τη μήτρα των γεγονότων που εξιστορήθηκαν.
Χρησιμοποιήθηκε ως δικαιολογητική βάση για τη συνεργασία των ταγματασφαλιτών με τους Γερμανούς στην Κατοχή. Αποτέλεσε όχημα για την ενσωμάτωση των δωσίλογων στους μηχανισμούς εξουσίας μετά τα Δεκεμβριανά. Και είναι η βάση της ιδεολογικής σχολής της «μαύρης» και «κόκκινης» βίας στη διάρκεια της Κατοχής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου