Μια εξέγερση σαν έργο τέχνης

Του  Ρουβήρου Μανθούλη, σκηνοθέτη - HotDoc

Ο Μάης του ’68 μου θυμίζει τα οδοφράγματα για τα οποία διάβαζα στους «Αθλίους» του Βίκτωρος Ουγκώ στην επανάσταση του 1848.
Αν δεν κάνω λάθος, τη χρονιά που κυκλοφόρησε το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» των Μαρξ - Ενγκελς.
Για τον Ουγκώ οι νέοι που ξήλωναν το καλντερίμι για να κάνουν τα οδοφράγματα ήταν οι Γίγαντες της ελληνικής μυθολογίας που σήκωναν το όρος Οσσα και το ακουμπούσαν πάνω στο Πήλιο για να ανέβουν μέχρι τον Ουρανό (Οσσα είναι ο Κίσσαβος, για όποιον δεν το γνωρίζει.)

Το 1848 δεν ήταν ούτε η πρώτη παρισινή επανάσταση ούτε η τελευταία. Η Κομμούνα παρά την αποτυχία της οδήγησε στη Γαλλική Δημοκρατία της ανεξιθρησκίας, την πρώτη και ίσως τη μόνη που πλησιάζει περισσότερες απ’ όλες την κλεισθενική δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας.

Οσο και αν φαίνεται περίεργο, αυτά δεν είναι άσχετα με τον Μάη του '68. Στον κόσμο φάνηκε σαν προϊόν των αγώνων της pop generation που διαδήλωνε παντού κατά του πολέμου στο Βιετνάμ.
Τη γενιά αυτήν τη γνώρισα από κοντά όταν με καλούσαν σε διάφορα πανεπιστήμια της Ευρώπης για να μιλήσω σε αντιχουντικές συγκεντρώσεις.

Κάποια στιγμή σε ένα γερμανικό πανεπιστήμιο είδα μια μαοϊκή ομάδα φοιτητών να έχει εγκαταστήσει τυπογραφείο σε υπόγειο του πανεπιστημίου και να τυπώνει τα έντυπά της. Μια άλλη ομάδα με ρώτησε αν γίνεται να κατέβει οπλισμένη στην Ελλάδα για να ξεκινήσει ένοπλη εξέγερση. Τη γενιά αυτήν τη γνώρισα καλύτερα αργότερα όταν τη μελετούσα και την κινηματογραφούσα παντού για τη Γαλλική Τηλεόραση.

ΠΡΟΒΟΚΑΤΣΙΑ:

Η ΛΕΞΗ ΠΟΥ ΑΓΑΠΟΥΣΕ ΤΟ ΚΚΓ 

Τα παιδιά που διαδήλωναν ή έστηναν οδοφράγματα, στη Γαλλία τουλάχιστον, ήταν κυρίως τέκνα αστικών ή και μεγαλοαστικών οικογενειών.
Αλλωστε, σύμφωνα με έρευνες, οι φοιτητές την εποχή εκείνη ήταν κατά 95% παιδιά αστών και μεγαλοαστών. Πολλά από αυτά ήθελαν έστω να βαφτιστούν για λίγο στα οδοφράγματα του Μάη του ’68. Ηταν κυρίως μαοϊκοί, αναρχικοί, τροτσκιστές.

Το Γαλλικό ΚΚ είχε καταδικάσει τις διαδηλώσεις και τα οδοφράγματα. Το ίδιο και τα συνδικάτα. Κανένα αριστερό κόμμα δεν πήρε μέρος σε αυτό το κίνημα. Οι απεργίες που παρέλυσαν τη Γαλλία έγιναν αργότερα αλλά όχι ως υποστήριξη του φοιτητικού κινήματος.
Μέχρι τον Μάη του '68 κανείς δεν τολμούσε να τα βάλει ανοιχτά με οτιδήποτε κρατικό.
Ξαφνικά, όταν σίγασαν η τηλεόραση και το ραδιόφωνο για πολύ καιρό, οι άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους. Και όχι μόνο οι φοιτητές. Πολίτες όλων των ηλικιών μαζεύονταν γύρω από τη Σορβόννη και συζητούσαν. Το κοινοβούλιο ήταν στους δρόμους.
Εχω χρησιμοποιήσει μερικές από τις φλογερές αυτές αντιδικίες στην ταινία μου «Η ζωή είναι θέαμα».

Για να καταλάβουμε τον Μάη του '68 δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η γαλλική κοινωνία -όσο και αν φαίνεται περίεργο- ήταν πολύ συντηρητική.
Οι Γάλλοι ήταν υπάκουοι σε οτιδήποτε κρατικό.
Μέχρι τον Μάη του '68 μια γυναίκα για να ανοίξει λογαριασμό στην τράπεζα έπρεπε να έχει τη γραπτή άδεια του συζύγου της ή του πατρός της αν δεν ήταν παντρεμένη. Να μην ξεχνάμε ότι η Γαλλίδα απέκτησε δικαίωμα ψήφου μόλις το 1945, μετά το τέλος του Β' Παγκόσμιου Πολέμου.
Ασε που όλοι ξέχασαν τι οδήγησε στον Μάη του '68.

Οι φοιτητές στο Πανεπιστήμιο της Ναντέρ, στο Παρίσι, δεν είχαν το δικαίωμα να δέχονται κορίτσια στο δωμάτιό τους! Ο πρώτος που εξεγέρθηκε ήταν ένας Γερμανός, ο Κον-Μπεντίτ, που έφερε τελικά την εξέγερση στη Σορβόννη και έγινε η εμβληματική φυσιογνωμία του κινήματος.
Αλλωστε τις νύχτες πίσω από τα οδοφράγματα θα έχουμε συνευρέσεις πολλών ζευγαριών και μερικές μέσα σε ασανσέρ! Δεν θα ήταν λάθος αν λέγαμε πως ο ερωτισμός ήταν η κινητήρια δύναμη του Μάη του '68!

Εγώ έναν χρόνο πριν, την 21η Απριλίου, ήμουν καλεσμένος στο Φεστιβάλ Νέου Κινηματογράφου στη Γαλλία να το εγκαινιάσω με την ταινία μου «Πρόσωπο με πρόσωπο», η οποία προβλέπει το χουντικό πραξικόπημα, το οποίο γίνεται την ημέρα της προβολής!
Η ταινία προβάλλεται αρκετά σύντομα σε πολλές χώρες και η Γαλλική Τηλεόραση μου προτείνει συνεργασία. Οταν αρχίζουν οι διαδηλώσεις βρίσκομαι στο Λονδίνο για να προετοιμάσω μια ταινία για τους Beatles και το νεανικό πολιτιστικό κίνημα στην Αγγλία, το οποίο ετοιμαζόταν να γίνει πολιτικό, όπως στη Γαλλία.
Εμπαινα στο γραφείο του γενικού διευθυντή μιας μεγάλης εταιρείας δίσκων, έβρισκα έναν 18άχρονο νεαρό και του ζητούσα να με πάει στον γενικό διευθυντή. Και μου έλεγε: «Εγώ είμαι»!

Ο «ΜΠΑΜΠΑΣ» ΛΕΙΠΕΙ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Γυρίζω στο Παρίσι, παντού οδοφράγματα Κανάλια, εφημερίδες κλειστά. Καμιά πληροφορία δεν υπάρχει, παρά μόνο ό,τι ακούς από τα μεγάφωνα των επανασπατημένων φοιτητών. Θα ήθελα κι εγώ να πάρω ένα μεγάφωνο, όπως έκανα στην Κατοχή από τον λόφο του Στρέφη, αλλά στο Παρίσι έφτασα 39 χρόνων. Στον Στρέφη ήμουν μόνο 14.

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, που ήταν από τους νεότερους φίλους των εξόριστων, έπαιρνε το μετρό και έτρεχε στα οδοφράγματα να φωνάξει μαζί με τους άλλους: «Να καταργηθεί το κράτος»!
«Αν καταργηθεί το κράτος» του έλεγα «θα καταργηθεί και το μετρό! Και πώς θα τρέχεις στα οδοφράγματα;».
Εγώ έβλεπα τις διαδηλώσεις από μακριά, μαζί με άλλους «γέρους».

Τελικά, ο Ντε Γκολ έστειλε μερικά τανκ γύρω από το Παρίσι, ύστερα πήρε κρυφά ένα ελικόπτερο και πήγε στη Γερμανία να ζητήσει στρατιωτική βοήθεια από τα εκεί γαλλικά στρατεύματα κατοχής που υπήρχαν ακόμη στη Γαλλική Ζώνη. Φοβήθηκε μια ξαφνική ένωση των φοιτητών με τα εργατικά συνδικάτα, η απεργία των οποίων (συν την απεργία του συνόλου σχεδόν των Γάλλων εργαζομένων) είχε παραλύσει όπως είπαμε όλη τη χώρα.

Εγινε και μια τεράστια διαδήλωση υπέρ του Ντε Γκολ στα Ηλύσια Πεδία, ήρθαν οι καλοκαιρινές διακοπές (πληρωμένες χάρη στην κοινωνική πολιτική που άσκησε το Λαϊκό Μέτωπο του 1936) και όλα επέστρεψαν στην κανονική ζωή.
Εγιναν όμως τεράστιες αλλαγές στη νοοτροπία των κυβερνώντων και των κυβερνωμένων που άλλαξαν τη Γαλλία.
Δεν είναι τυχαίο που οι Γαλλίδες φεμινίστριες έκαναν τη δική τους διαδήλωση στην οποία έβγαζαν τον στηθόδεσμο τους και τον πέταγαν στους θεατές που είχαν συγκεντρωθεί στα πεζοδρόμια.

Αυτή ήταν μια από τις καλλιτεχνικότερες εμπνεύσεις του Μάη. Μπορούμε να πούμε ότι ο Μάης του '68 έπαιξε ύψιστο ρόλο στη μεταμόρφωση της γαλλικής -αστικής κυρίως- κοινωνίας, αλλά ήταν, νομίζω, όλος μαζί ένα θεόρατο έργο τέχνης. Αρκεί να δει κανείς τα συνθήματα στους τοίχους και τις αφίσες που ζωγράφιζαν οι σπουδαστές της Σχολής Καλών Τεχνών, τις οποίες τύπωναν στα υπόγεια της σχολής. Με την ποιότητά τους ήταν ακόμη πιο επαναστατικές.

Τέλος, ήρθε το φθινόπωρο και μπόρεσα να κάνω κι εγώ την ταινία για τη νέα γενιά και αμέσως μετά ένα πρόγραμμα για την εξορία, με τη Μελίνα, ήδη Πασιονάρια, που μόλις είχε έρθει στο Παρίσι. Σημειώνω απλώς ότι το δικό μας Πολυτεχνείο ήταν χωρίς αμφιβολία ένα από τα αποτελέσματα του Μάη του '68.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ