Πλευρές από τη δράση των γυναικών στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας

Η συμβολή της γυναίκας στον ΔΣΕ αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα κεφάλαια της ένοπλης ταξικής πάλης στη χώρα μας κατά τον 20ό αιώνα. Στον ΔΣΕ, η γυναίκα συμμετείχε ισότιμα με τον άντρα ως μαχήτρια στην πρώτη γραμμή της μάχης, στο πυροβολικό, στην ανίχνευση και στη ναρκοθέτηση, ως τηλεφωνήτρια στις διαβιβάσεις, ως σαμποτέρ, ως τραυματιοφορέας και ως νοσοκόμα στις υγειονομικές υπηρεσίες του ΔΣΕ, στην επιμελητεία, στο μεταγωγικό, στους σταθμούς διοίκησης, ως αξιωματικός, στην οργάνωση και στην εκτέλεση επιχειρήσεων.

Επίσης, πολλές γυναίκες αναδείχτηκαν στις ομάδες των Πολιτικών Επιτρόπων Πόλεων και Υπαίθρου. Χιλιάδες άλλες στήριξαν την πάλη του ΔΣΕ στα μετόπισθεν, όπως, για παράδειγμα, στην κατασκευή οχυρωματικών έργων. Υπολογίζεται ότι οι μαχήτριες του ΔΣΕ ανέρχονταν στο 1/4 της συνολικής δύναμής του. Ανάμεσα στους μαχητές του ΔΣΕ, ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών ήταν μικρότερος από τον αντίστοιχο των αντρών. Η κοινωνική σύνθεση των γυναικών ήταν ίδια μ' εκείνη των αντρών, δηλαδή η συντριπτική πλειοψηφία προερχόταν από την αγροτιά.

Εδωσαν τη μάχη σε κάθε μετερίζι

Η ένταξη των γυναικών στον ΔΣΕ χρειαζόταν να ξεπεράσει το σκόπελο αναχρονιστικών απόψεων και αντιλήψεων για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, που επιδρούσε και στις γραμμές των πιο πρωτοπόρων λαϊκών αγωνιστών.

«Η υποτίμηση στη γυναίκα έχει πολύ παλιά παράδοση και δεν είναι εύκολο να φύγουν τα υπολείμματά της, αλλά πρέπει να καταλάβουμε πως στο λαϊκό μας κίνημα και στον ΔΣΕ είναι απαράδεκτη και βλαβερή. Να την χτυπούμε ανοιχτά σε κάθε συγκεκριμένη της εκδήλωση»1.

Αλλωστε, «το άλμα, από το ορεινό ή από το καμπίσιο χωριό όπου δεν είχε το δικαίωμα ούτε και να γνωρίσει προσωπικά τον άντρα που θα της έδιναν, έως το φυλάκιο όπου στέκει σκοπός με το όπλο στο χέρι και στη δημοκρατική συνέλευση είναι τεράστιο. Συχνά οι άντρες μαχητές βλέπουν στη μαχήτρια, που ωστόσο παλεύει πλάι τους στη ζωή και στο θάνατο κάτω απ' τις ίδιες συνθήκες (και χειρότερες μάλιστα γι' αυτήν), την αδελφή ή τη μάνα τους που την γκρίνιαζαν επειδή δεν έγινε ακόμα το φαΐ. Η ίδια η γυναίκα έδειξε θαυμάσια προσαρμογή στις νέες συνθήκες που βρέθηκε, αλλά δεν δείχνει την ίδια προσαρμογή και ο άντρας μαχητής απέναντί της. Αργεί να πάρει είδηση ότι η γυναίκα αυτή, που κρατάει το όπλο στο πλευρό του, είναι η γυναίκα που όχι μόνο θα λευτερώσει μαζί του τούτον τον τόπο, αλλά και μαζί του θα αλλάξει και ολόκληρη τη νεοελληνική κοινωνία»2.

Οι γυναίκες που συμμετείχαν στον ΔΣΕ, η καθεμιά από το δικό της μετερίζι, ήταν γυναίκες του λαού, απλές, καθημερινές. Δεν είναι πως δε λογάριαζαν τη ζωή τους, την οικογένειά τους. Δεν γεννήθηκαν ηρωίδες. Αυτό που τις μετέτρεψε σε ηρωίδες, αυτό που τις έκανε να υπερνικήσουν τους φόβους τους, τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν και να ορμήσουν πάνω στο θάνατο ήταν η πίστη στο σκοπό και στο δίκιο του αγώνα τους. Οσον αφορά ιδιαίτερα τα γυναικεία στελέχη του ΚΚΕ, η συμμετοχή τους στις γραμμές του ήταν που πολλαπλασίασε τις ψυχικές και τις σωματικές τους αντοχές, ανέδειξε αρετές, όπως η ανιδιοτέλεια, η συλλογικότητα, η συντροφικότητα, η αλληλεγγύη, η αυτοθυσία.

Οι γυναίκες του ΔΣΕ πολέμησαν σα λιοντάρια σ' όλες τις μεγάλες και τις μικρότερες μάχες του ΔΣΕ (...)

«Αίμα θα φτύσω, το πολυβόλο θα το σώσω»

«Αίμα θα φτύσω, το πολυβόλο θα το σώσω, δε θα πέσει στα χέρια τους. Ετσι σκέφτεται και καινούργιο κουράγιο παίρνει ανεβαίνοντας την απότομη ανηφοριά με τη βάση του πολυβόλου στην πλάτη η Ασημίνα Στούπα από τον Κοκκινοπλό Θεσσαλίας, 16 χρόνων αντάρτισσα. Υστερα από σκληρή μάχη με τον εχθρό στα υψώματα του Ολύμπου, τα τμήματά μας, αφού αντιμετώπισαν αρκετές ώρες ισχυρή δύναμη του εχθρού, συμπτύχθηκαν σε άλλο ύψωμα.

Η Ασημίνα είναι προμηθευτής στο πολυβόλο. Στη σύμπτυξή τους το ζώο που είναι φορτωμένο το πολυβόλο μένει στο δρόμο. Χωρίς καθυστέρηση η Ασημίνα με τον διμοιρίτη της το μοιράζονται και το φορτώνονται οι δυο τους στην πλάτη. Απότομος και μεγάλος ο ανήφορος, ο ιδρώτας τρέχει ποτάμι. Τα αεροπλάνα σα μαύρα κοράκια γυρίζουν και βάζουν με τα μυδράλια πάνω από τα κεφάλια τους. Το πολυβόλο, λέει η Ασημίνα, να μην πάθει τίποτα και για μένα δε με νοιάζει. Αίμα θα φτύσω, αυτό θα το βγάλω, αυτό είναι η ζωή μας... Η κούραση για την 16χρονη αντάρτισσα δεν υπολογίζεται, η σκέψη της είναι μία, να σώσει το πολυβόλο και το σώζει. Τρεις ολόκληρες ώρες το κουβάλησαν στην πλάτη. Η πίστη της στον αγώνα, η πίστη στη νίκη την ατσάλωσαν στην ψυχή και στην αντοχή»3.

Μίσος γι' αυτούς που μαυρόντυσαν το λαό

Η Φράγκω Οικονόμου σε μια συνέλευση περιέγραφε:
«Οι όλμοι πέφτανε. Αρχισαν να πέφτουν πριν ακόμα εμείς εκδηλωθούμε. Σπιθαμή γης δεν έμεινε που να μη βάλλεται. Τακτοποίησα καλά το στοιχείο μου και περίμενα διαταγή. Για μια στιγμή ακούω ένα οχ. Κάποιος συναγωνιστής θα έπεσε, λέω. Εκεί μπροστά μου, χτυπημένος κείτονταν ο λοχαγός μας, ο άντρας μου. Κώστα, Κώστα, του φωνάζω. Εγώ είμαι, η Φράγκω. Δεν έκρινε. Οι όλμοι συνέχιζαν να σκάζουν κι όπως κοίταξα γύρω μου, τα μάτια μου έπεσαν στο στοιχείο μου, στους συναγωνιστές που με περίμεναν ν' αρχίσουμε. Μπροστά μου βρισκόταν ξαπλωμένος ο άντρας μου. Σηκώθηκα, έκανα 2 βήματα προς τα εμπρός και ξαναγύρισα πίσω. Μέσα στους αδιάκοπους κρότους έσκυψα πάλι μήπως ακούσω την ανάσα του Κώστα, στο φως του φεγγαριού, να δω αν ανεβοκατέβαινε το στήθος του. Ο άντρας μου ήταν πεσμένος νεκρός. Κείνη τη στιγμή δύο πράγματα πάλευαν μέσα μου, το καθήκον και η αγάπη. Κι από τα δύο κυριάρχησε το καθήκον. Ρίχνοντάς του μια ματιά τράβηξα για το στοιχείο. Ενιωσα την καρδιά μου να πλημμυρίζει από πόνο και μίσος. Μίσος γι' αυτούς που σκότωσαν τον άντρα μου και μαυρόντυσαν το λαό μας. Και μ' όλη τη δύναμη της καρδιάς μου πολέμησα κείνη τη βραδιά και το ίδιο θα πολεμώ, γιατί αυτό προστάζει το αίμα του συντρόφου μου κι όλων των συντρόφων μας που έπεσαν για το λαό και την πατρίδα» 4.

«Εδώ που είναι ο φτωχόκοσμος πρέπει να είμαστε κι εμείς»

Ξεχωριστή αξία έχουν τα γράμματα μαχητριών προς τις οικογένειές τους, ιδιαίτερα προς τις μάνες, αλλά και τα αδέρφια τους που υπηρετούσαν στον εθνικό στρατό και η προτροπή για ενεργή συμπαράσταση στο δίκαιο αγώνα που έδιναν οι δυνάμεις του ΔΣΕ.

Ακολουθεί γράμμα της μαχήτριας Θεοδώρας Β. Ζιάμου προς τον αδερφό της, φαντάρο του εθνικού στρατού:

«Αδερφέ μου Διαμαντή
Είμαι πολύ καλά. Δεν ξέρω αν έμαθες πού είμαι. Βρίσκομαι, αγαπημένε μου αδερφέ, στον ΔΣ και θέλω να σου γράψω λίγα από τη ζωή μου. Περνώ πολύ καλά και είμαι υπερήφανη γιατί βρίσκομαι εδώ και αγωνίζομαι για το συμφέρον του ελληνικού λαού (...) Εδώ, αδερφέ μου, δεν είναι όπως μας τα παρουσίασαν. (...) Με πιάνει το παράπονο όταν σκέφτομαι ότι εσύ είσαι στο στρατό που πληρώνουν οι Αμερικανοί και πολεμάς την αδερφή σου και τα άλλα αδέρφια σου. Δεν το βλέπεις, Διαμαντή μου, ποιος έχει δίκιο και πού είναι η θέση σου; Εδώ που είναι ο φτωχόκοσμος πρέπει να είμαστε κι εμείς»5.

Παραπομπές

1. Ρούλα Ζαχαριάδη - Κουκούλου, «Η γυναίκα στον ΔΣΕ», στο «Δημοκρατικός Στρατός», τόμ. Α', σελ. 130 - 132, έκδ. «Ριζοσπάστης», Αθήνα, 1996.
2. Κ. Καραγιώργης, «Η μαχήτρια στον Δημοκρατικό Στρατό», στο «Δημοκρατικός Στρατός», τόμ. Β', σελ. 173 - 179, έκδ. «Ριζοσπάστης», Αθήνα, 1996.
3. Αρχείο ΚΚΕ, Εγγραφο 95666, Ανταπόκριση από αντάρτες Ολύμπου για την Στούπα Ασημίνα.
4. Αρχείο ΚΚΕ, Εγγραφο 514304, ραδιοφωνικός σταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα», 27.4.1949, «Ητανε ο άντρας μου», Φράγκω Οικονόμου, στοιχειάρχης Ολμου 107ης Ταξιαρχίας, σε συνέλευση γυναικών μετά από τη μάχη της Φλώρινας.
5. Αρχείο ΚΚΕ, Εγγραφο 361663, ραδιοφωνικός σταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα», 21.1.1949, «Γράμμα μαχήτριας προς τον αδερφό της, φαντάρο του εθνικού στρατού».

Αποσπάσματα από το βιβλίο «Η συμμετοχή των γυναικών στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (1946 - 1949)», του Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ για την Ισοτιμία των Γυναικών - "Ριζοσπάστης"