Ι Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΤΑΞΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ
4. Ο μαρασμός του Κράτους και η βίαιη Επανάσταση.
Τα λόγια του Ένγκελς για τον «μαρασμό» του Κράτους έχουν τόσο μεγάλη λαϊκότητα, αναφέρονται τόσο συχνά και αποκαλύπτουν τόσο καθαρά το συνηθισμένο νόθευμα του μαρξισμού από τους οπορτουνιστές, ώστε θα τα εξετάσομε λεπτομερώς. Ας παραθέσομε ολόκληρο το κείμενο από το οποίο τα παίρνουν.
«Το προλεταριάτο αναλαμβάνει τον έλεγχο της Κρατικής μηχανής και πρώτα απ' όλα, μετατρέπει τα μέσα τής παραγωγής σε ιδιοκτησία του Κράτους. Μ' αυτή όμως την ίδια πράξη εξαφανίζει τον εαυτό του ως προλεταριάτο, εξαφανίζοντας συγχρόνως όλες τις διαφορές και τους ανταγωνισμούς των τάξεων και συνεπώς και αυτό το Κράτος. Η κοινωνία στο παρελθόν και στο παρόν, επειδή ζούσε μέσα σε ανταγωνισμούς τάξεων, είχε ανάγκη να έχει το Κράτος, δηλαδή μια οργάνωση της εκμεταλλευτικής τάξης για την υποστήριξη των εξωτερικών όρων της παραγωγής της και έπειτα ιδιαιτέρως για την υποχρεωτική συγκράτηση της πιεζόμενης τάξεως μέσα σε τέτοιους θεσμούς καταπίεσης (όπως είναι η δουλεία, η δουλοπαροικία, η ημερομίσθιος εργασία) που καθορίζονται από τις μεθόδους της παραγωγής.
Το Κράτος ήτανε ο τυπικός αντιπρόσωπος του συνόλου της κοινωνίας, η ενσάρκωση της σε έναν ορατό οργανισμό, ήταν όμως έτσι μόνο ενόσω ήταν το Κράτος της τάξης εκείνης που σε κάθε εποχή αντιπροσώπευε το σύνολο της κοινωνίας. Στους παλιούς καιρούς ήταν το Κράτος των αρχόντων που ήταν οι μόνοι πολίτες του Κράτους, στον μεσαίωνα ήταν το Κράτος των ευγενών φεουδαρχών, στην εποχή μας είναι το Κράτος των κεφαλαιούχων. Όταν όμως στο τέλος, το Κράτος γίνει πραγματικά ο αντιπρόσωπος του συνόλου τής κοινωνίας, γίνεται πια περιττό. Μόλις φτάσει ο καιρός που μαζί με την κυριαρχία μιας τάξεως και τον αγώνα για την ύπαρξη του ατόμου, που προκύπτει από την σημερινή αναρχία στην παραγωγή θα πάψουν όλες αυτές οι συγκρούσεις και τα κακά που προέρχονται απ’ αυτόν τον αγώνα -μόλις φτάσει αυτός ο καιρός δεν θα υπάρχει πια κανείς καταπιεζόμενος, δεν θα υπάρχει τότε πια ανάγκη καμιάς ειδικής περιοριστικής δύναμης δεν θα υπάρχει ανάγκη του Κράτους.
Η πρώτη πράξη του Κράτους, στην οποία ενεργεί πραγματικά σαν αντιπρόσωπος του συνόλου της κοινωνίας, δηλαδή η επιβολή έλέγχου στα μέσα της παραγωγής εξ ονόματος της κοινωνίας είναι επίσης και η τελευταία του ανεξάρτητη πράξη ως Κράτους. Η επέμβαση της Κρατικής εξουσίας στις κοινωνικές σχέσεις θα γίνει τότε περιττή σε όλες τις εκδηλώσεις της και τέλος θα εκλείψει μόνη της. Η εξουσία της κυβερνήσεως επί των προσώπων θα αντικατασταθεί από την διαχείριση των πραγμάτων και την διεύθυνση των παραγωγικών μέσων.
Το Κράτος δεν θα καταλυθεί, θα μαραθεί από μόνο του. Απ’ αυτήν την άποψη πρέπει να εκτιμήσουμε την φράση «ένα ελεύθερο λαϊκό Κράτος»- φράση που μια φορά μπορούσε να χρησιμοποιείται ως απλό προπαγανδιστικό σύνθημα, η οποία όμως σήμερα δεν μπορεί να στηριχθεί επιστημονικά. Επίσης απ’ αυτήν την άποψη πρέπει να εκτιμήσουμε το αίτημα των αυτοκαλούμενων αναρχικών που ζητούν για το Κράτος να καταργηθεί σε μια μέρα» (Από το έργο του Φ. Ένγκελς ”Anti-Duhring”».
Χωρίς φόβο να κάνουμε λάθος μπορούμε να πούμε ότι το μόνο σημείο από το παραπάνω κείμενο του Ένγκελς το τόσο πλούσιο σε ιδέες, που έμεινε στη μνήμη των νεότερων σοσιαλιστικών κομμάτων είναι ότι σύμφωνα με τον Μαρξ, το Κράτος «μαραίνεται» εν αντιθέσει προς την αναρχική θεωρία της «κατάργησης» του Κράτους. Με τον ευνουχισμό αυτόν, ο Μαρξισμός μετατρέπεται σε οπορτουνισμό, γιατί μια τέτοια «ερμηνεία» αφήνει την αντίληψη μιας αργής, και μάλιστα συνεχούς αλλαγής, χωρίς κλονισμούς και τρικυμίες, χωρίς επανάσταση. Η κοινή αυτή αντίληψη περί του «μαρασμού» του Κράτους αναμφίβολα σημαίνει το σβήσιμο, αν όχι την άρνηση της Επανάστασης. Τέτοια «ερμηνεία» είναι η χυδαιότερη διαστροφή του Μαρξισμού, ευνοϊκή μόνο στην κεφαλαιοκρατική τάξη και στηρίζεται στην παρασιώπηση των σημαντικότερων όρων και απόψεων που αναπτύσσει σ’αυτό το ίδιο κομμάτι ο Ένγκελς, και το οποίο παραπάνω παραθέσαμε ολόκληρο.
Και πρώτον, στην αρχή του κειμένου αυτού, ο Ένγκελς, τονίζει ότι παίρνοντας την Κρατική εξουσία, το προλεταριάτο «μ’ αυτή την ίδια πράξη καταστρέφει το Κράτος ως κράτος». Πολύ σπάνια συνηθίζουν να εξηγούν τι πραγματικά σημαίνει αυτό. Γενικώς ή είναι εντελώς άγνωστο, ή χαρακτηρίζεται σαν ένα μέρος «Εγελιανής αδυναμίας» του Ένγκελς. Στην πράξη όμως τα λόγια αυτά εκφράζουν συνοπτικά την πείρα μιας από τις μεγαλύτερες προλεταριακές επαναστάσεις- της Παρισινής Κομμούνας του 1871, για την οποία θα μιλήσουμε λεπτομερέστερα σε ξεχωριστό μέρος. Πραγματικά, ο Ένγκελς μιλάει εδώ για την καταστροφή του καπιταλιστικού Κράτους από την προλεταριακή επανάσταση, ενώ τα γραφόμενα του περί μαρασμού αναφέρονται στα υπολείμματα ενός προλεταριακού Κράτους, ύστερα από την σοσιαλιστική επανάσταση. Το καπιταλιστικό Κράτος δεν θα μαραθεί, σύμφωνα με τον Ένγκελς, αλλά θα καταλυθεί από το προλεταριάτο κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Μόνον τον προλεταριακό Κράτος ή είδος κράτους μαραίνεται μετά την επανάσταση.
Δεύτερον, το Κράτος είναι μια «ειδική περιοριστική δύναμη». Ο υπέροχος αυτός και βαθύτατος ορισμός του Ένγκελς διατυπώνεται εδώ με τέλεια σαφήνεια. Προκύπτει απ’ αυτόν ότι η «ειδική δύναμη του περιορισμού» του προλεταριάτου από την κεφαλαιοκρατική τάξη, εκατομμυρίων εργατών από ελάχιστους πλουσίους πρέπει να αντικατασταθεί από μια «ειδική δύναμη περιορισμού» της κεφαλαιοκρατικής τάξης από το προλεταριάτο (δικτατορία του προλεταριάτου). Ακριβώς αυτό αποτελεί την καταστροφή του Κράτους ως κράτους. Ακριβώς αυτό αποτελεί την «πράξη» της κατάληψης των μέσων της παραγωγής εξ ονόματος της κοινωνίας. Και είναι φανερό ότι η αντικατάσταση αυτή μιας (κεφαλαιοκρατικής) «ειδικής δύναμης» από μιαν άλλη (προλεταριακή) «ειδική δύναμη» δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει με τον «αυτόματο μαρασμό».
Τρίτον, χρησιμοποιώντας τον όρο «μαρασμός», ο Ένγκελς, αναφέρεται καθαρά και συγκεκριμένα στην περίοδο που επακολουθεί ύστερα από την «κατάληψη των παραγωγικών μέσων από το Κράτος εξ ονόματος του συνόλου της κοινωνίας», δηλαδή ύστερα από τη σοσιαλιστική επανάσταση. Ξέρουμε όλοι ότι η προλεταριακή μορφή του «Κράτους» είναι η αληθινή και τέλεια δημοκρατία. Κανείς όμως από τους οπορτουνιστές που χωρίς ντροπή διαστρέφουν τον Μαρξ, δεν μπορεί να καταλάβει τι εννοεί ο Ένγκελς με τον μαρασμό της δημοκρατίας. Εκ πρώτης όψεως αυτό φαίνεται πολύ παράξενο. Θα είναι όμως ακατάληπτο μόνο για έναν που δεν έχει αντιληφθεί το γεγονός ότι η δημοκρατία είναι επίσης Κράτος και ότι κατά συνέπεια η δημοκρατία θα εξαφανισθεί επίσης όταν εξαφανισθεί το Κράτος. Μόνο μια επανάσταση μπορεί να «καταλύσει» το καπιταλιστικό Κράτος. Το Κράτος γενικά, δηλαδή η τέλεια δημοκρατία, μόνο να μαραθεί μπορεί.
Τέταρτον, διατυπώνοντας την περίφημη πρόταση του ότι «το Κράτος μαραίνεται», ο Ένγκελς εξηγεί συγκεκριμένα ότι η πρόταση αυτή απευθύνεται εξίσου εναντίον των οπορτουνιστών όσο και των αναρχικών και μάλιστα πρώτα –πρώτα τονίζει ο Ένγκελς το συμπέρασμα που στρέφεται κατά των οπορτουνιστών.
Μπορεί κανείς να στοιχηματίσει ότι από δέκα χιλιάδες πρόσωπα που διάβασαν ή άκουσαν για τον «μαρασμό» του Κράτους, 9990 δεν ξέρουν καθόλου ή δεν θυμούνται ότι ο Ένγκελς δεν απευθύνει τα συμπεράσματα του από αυτή την πρόταση, μόνο εναντίον των αναρχικών. Και από τους υπόλοιπους δέκα, οι εννέα δεν ξέρουν την σημασία ενός «ελεύθερου λαϊκού Κράτους», ούτε γιατί η επίθεση του Ένγκελς εναντίον αυτού του συνθήματος είναι επίθεση εναντίον των οπορτουνιστών. Αυτό δείχνει πως γράφεται η ιστορία ! Αυτό δείχνει πως μια μεγάλη επαναστατική διδασκαλία νοθεύεται και προσαρμόζεται ασυναίσθητα με την κοινή υποκρισία ! Η επίθεση κατά των αναρχικών επανελήφθει χιλιάδες φορές, εκλαϊκεύτηκε κατά τον πιο σκληρό τρόπο έως ότου απέκτησε την δύναμη μιας προλήψεως, ενώ η επίθεση κατά των οπορτουνιστών αποσιωπήθηκε και «λησμονήθηκε».
«Ελεύθερο λαϊκό Κράτος» ήταν το γνωστό αίτημα και σύνθημα στο πρόγραμμα των Γερμανών σοσιαλδημοκρατών ύστερα από το 1870. Δεν υπάρχει καμιά πολιτική έννοια μέσα στο σύνθημα αυτό, εκτός από μια πομπώδη μικροαστική φρασεολογία γύρω από την ιδέα της δημοκρατίας. Επειδή το σύνθημα αυτό έκανε και κάποια νύξη κατά της αστικής δημοκρατίας, ο Ένγκελς ήταν διατεθειμένος «για ένα ορισμένο καιρό» να το δικαιολογήσει από προπαγανδιστικής απόψεως. Το σύνθημα όμως αυτό ήταν πραγματικά οπορτουνιστικό γιατί όχι μόνον έδινε πολύ μεγάλη σημασία στην ελκυστικότητα της αστικής δημοκρατίας, αλλά μαρτυρούσε επίσης και πλήρη έλλειψη κατανόησης τής σοσιαλιστικής κριτικής εναντίον του Κράτους γενικά. Ευνοούμε βέβαια μια δημοκρατική πολιτεία ως την καλύτερη μορφή του Κράτους για το προλεταριάτο μέσα στο κεφαλαιοκρατικό σύστημα, αλλά δεν έχουμε δικαίωμα να ξεχνάμε ότι η μισθοδουλεία διατηρείται και στο πιο δημοκρατικό μικροαστικό πολίτευμα. Εξ άλλου, κάθε Κράτος είναι μια «ειδική δύναμη περιορισμού» της υπόδουλης τάξης. Κατά συνέπεια κανένα Κράτος δεν είναι ούτε «ελεύθερο», ούτε «λαϊκό». Ο Μαρξ και ο Ένγκελς το ανέπτυξαν αυτό πολλές φορές στους συντρόφους τους στα 1870.
Πέμπτον, στο ίδιο έργο του Ένγκελς, από το οποίο θυμάται καθένας μας το επιχείρημα του για τον «μαρασμό» του Κράτους, υπάρχει επίσης μια εξήγηση για τον χαρακτήρα της βίαιης επανάστασης- και η ιστορική εκτίμηση του ρόλου της από τον Ένγκελς είναι αληθινός πανηγυρικός της βίαιης επανάστασης. Αυτό όμως κανένας δεν το θυμάται. Να μιλούν ή ακόμη και να σκέπτονται για τη σημασία αυτής της ιδέας, δεν θεωρείται αξιοπρεπές από τα νεώτερα σοσιαλιστικά κόμματα και στην καθημερινή προπαγάνδα και δράση μέσα στις μάζες δεν παίζει κανένα ρόλο. Και όμως προκύπτει αναπόσπαστα μαζί με τον «μαρασμό» του Κράτους σε ένα αρμονικό σύνολο.
Ιδού το κείμενο του Ένγκελς :
«Η βία αυτή παίζει επίσης και έναν άλλο ρόλο στην ιστορία, εκτός του καταστρεπτικού, δηλαδή ένα ρόλο επαναστατικό. Όπως λέει ο Μαρξ, είναι μοιραία σε κάθε παλιά κοινωνία όταν μέσα της ωριμάζει μια καινούργια, η δύναμη αυτή είναι το όργανο και το μέσον με το οποίο τα κοινωνικά κινήματα ανοίγουν το δρόμο τους και συντρίβουν τις νεκρές και θαμμένες πολιτικές μορφές –πράγμα για το οποίο ούτε μια λέξη δεν αναφέρει ο κ. Ντύριγκ. Με μεγάλη λύπη και με στεναγμούς παραδέχεται ότι είναι δυνατόν για την ανατροπή του συστήματος της εκμετάλλευσης, να χρησιμοποιηθεί, ίσως, και η βία. τι κρίμα, γιατί η χρήση της βίας κάνει ανήθικο μα την αλήθεια αυτόν που την χρησιμοποιεί! Και αυτό λέγεται εναντίον της μεγάλης ηθικής και πνευματικής προόδου που υπήρξε το αποτέλεσμα κάθε νικηφόρου επανάστασης! Και αυτό λέγεται στη Γερμανία όπου μια βίαιη σύγκρουση -η οποία ίσως επιβληθεί αναγκαστικά στο λαό -θα είχε στο κάτω-κάτω, το πλεονέκτημα ότι θα κατέστρεφε το πνεύμα της δουλοφροσύνης που κυρίευσε την εθνική ψυχή ύστερα από την κατάπτωση και την ταπείνωση του τριακονταετούς πολέμου. Και αυτός ο θολός, ακαθόριστος, ανίσχυρος και παπαδίστικος τρόπος του σκέπτεσθαι, τολμά να απαιτεί να γίνει δεκτός στο πιο επαναστατικό κόμμα από όσα γνώρισε ποτέ η ιστορία!»
Πως μπορεί ο πανηγυρικός αυτός της βίαιης επανάστασης, που ο Ένγκελς απευθύνει στους Γερμανούς σοσιαλδημοκράτες από το 1878 έως το 1894, δηλαδή έως την ημέρα του θανάτου του, να συμβιβασθεί με την θεωρία του «μαρασμού» του Κράτους και να συνδυασθεί μαυτόν σε μια θεωρία; Συνήθως οι δύο απόψεις συνδυάζονται με τρόπο πολύ επιτήδειο, με αχαρακτήριστη, σοφιστική, αυθαίρετη εκλογή πολλές φορές περικοπών από δω κι’ από κει -και ενενήντα εννέα φορές στις εκατό (αν όχι πιο πολύ ακόμα) τονίζεται ιδιαιτέρως η ιδέα του μαρασμού του Κράτους.
Η διαλεκτική μέθοδος αντικαθίσταται από την εκλεκτική -αυτή είναι η πιο συνηθισμένη, η πιο διαδεδομένη ταχτική που χρησιμοποιείται στην επίσημη σοσιαλδημοκρατική φιλολογία σήμερα, εις ένδειξη σεβασμού προς τις διδασκαλίες του Μαρξ. Παρόμοια αντικατάσταση δεν είναι καινούρια, μπορεί κανείς να την δει ακόμη και στην ιστορία της κλασσικής Ελληνικής φιλοσοφίας. Για την μεταστροφή του μαρξισμού σε οπορτουνισμό η αντικατάσταση της διαλεκτικής μεθόδου από την εκλεκτική είναι ο καλύτερος τρόπος της εξαπάτησης των μαζών. Δίνει μια ψεύτικη ικανοποίηση. Φαίνεται σαν να περιλαμβάνει όλες τις απόψεις του κινήματος, όλες τις τάσεις της εξέλιξης, όλους τους αντίθετους παράγοντες, ενώ στην πραγματικότητα δεν μας δίνει καθόλου μια ακέραιη επαναστατική άποψη της πορείας της κοινωνικής εξέλιξης.
Είπαμε παραπάνω και θα το αποδείξουμε καλύτερα σε λίγο, ότι η διδασκαλία του Μαρξ και του Ένγκελς για το αναπόφευκτο της βίαιης επανάστασης, αναφέρεται στο καπιταλιστικό κράτος. Το καπιταλιστικό Κράτος δεν μπορεί να αντικατασταθεί από ένα προλεταριακό κράτος (την δικτατορία τον προλεταριάτου) διά του «μαρασμού» σύμφωνα με τον γενικό κανόνα, αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την βίαιη επανάσταση. Ο πανηγυρικός που έψαλλε προς τιμήν της ο Ένγκελς συμφωνεί τελείως με τις σκέψεις του Μαρξ (π. χ. στο τελευταίο μέρος του έργου του «Η Αθλιότης της Φιλοσοφίας» και στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» όπου διακηρύσσει φανερά την αναπόφευκτη ανάγκη της βίαιης επαναστάσεως επίσης στην «Κριτική του Προγράμματος της Gotha» στα 1875» στην οποία μετά τριάντα χρόνια μαστιγώνει αλύπητα τον οπορτουνιστικό του χαρακτήρα).
Ο πανηγυρικός αυτός δεν είναι καθόλου μια απλή «προτροπή», μια απλή προκήρυξη, ή μια απλή πολεμική. Η ανάγκη της συστηματικής διάδοσης μέσα στις μάζες, αυτής και μόνον αυτής της άποψης για την επανάσταση, είναι η βάση όλης της διδασκαλίας του Μαρξ και του Ένγκελς. Και ακριβώς η παραμέληση αυτής της προπαγάνδας και της δράσης από τους κυριαρχούντες σοσιαλπατριώτες και τους οπαδούς του Κάουτσκυ, αποδεικνύει την προδοσία των χαρακτηριστικότατα.
Η αντικατάσταση του καπιταλιστικού κράτους από το προλεταριακό είναι αδύνατη χωρίς μια βίαιη επανάσταση, ενώ η κατάλυση του προλεταριακού Κράτους, δηλαδή κάθε κράτους γενικά, μπορεί να γίνει μόνο με τον «μαρασμό».
Ο Μαρξ και ο Ένγκελς έδωσαν μια τέλεια και συγκεκριμένη ανάπτυξη αυτών των απόψεων, μελετώντας κάθε επαναστατική κατάσταση χωριστά, αναλύοντας τα διδάγματα τής πείρας από κάθε μεμονωμένη επανάσταση.
Σ αυτό, το σοβαρότατο χωρίς αμφιβολία, μέρος του έργου τους, θα έλθουμε τώρα.
Οι παραμονές της Επανάστασης
4. Ο μαρασμός του Κράτους και η βίαιη Επανάσταση.
Τα λόγια του Ένγκελς για τον «μαρασμό» του Κράτους έχουν τόσο μεγάλη λαϊκότητα, αναφέρονται τόσο συχνά και αποκαλύπτουν τόσο καθαρά το συνηθισμένο νόθευμα του μαρξισμού από τους οπορτουνιστές, ώστε θα τα εξετάσομε λεπτομερώς. Ας παραθέσομε ολόκληρο το κείμενο από το οποίο τα παίρνουν.
«Το προλεταριάτο αναλαμβάνει τον έλεγχο της Κρατικής μηχανής και πρώτα απ' όλα, μετατρέπει τα μέσα τής παραγωγής σε ιδιοκτησία του Κράτους. Μ' αυτή όμως την ίδια πράξη εξαφανίζει τον εαυτό του ως προλεταριάτο, εξαφανίζοντας συγχρόνως όλες τις διαφορές και τους ανταγωνισμούς των τάξεων και συνεπώς και αυτό το Κράτος. Η κοινωνία στο παρελθόν και στο παρόν, επειδή ζούσε μέσα σε ανταγωνισμούς τάξεων, είχε ανάγκη να έχει το Κράτος, δηλαδή μια οργάνωση της εκμεταλλευτικής τάξης για την υποστήριξη των εξωτερικών όρων της παραγωγής της και έπειτα ιδιαιτέρως για την υποχρεωτική συγκράτηση της πιεζόμενης τάξεως μέσα σε τέτοιους θεσμούς καταπίεσης (όπως είναι η δουλεία, η δουλοπαροικία, η ημερομίσθιος εργασία) που καθορίζονται από τις μεθόδους της παραγωγής.
Το Κράτος ήτανε ο τυπικός αντιπρόσωπος του συνόλου της κοινωνίας, η ενσάρκωση της σε έναν ορατό οργανισμό, ήταν όμως έτσι μόνο ενόσω ήταν το Κράτος της τάξης εκείνης που σε κάθε εποχή αντιπροσώπευε το σύνολο της κοινωνίας. Στους παλιούς καιρούς ήταν το Κράτος των αρχόντων που ήταν οι μόνοι πολίτες του Κράτους, στον μεσαίωνα ήταν το Κράτος των ευγενών φεουδαρχών, στην εποχή μας είναι το Κράτος των κεφαλαιούχων. Όταν όμως στο τέλος, το Κράτος γίνει πραγματικά ο αντιπρόσωπος του συνόλου τής κοινωνίας, γίνεται πια περιττό. Μόλις φτάσει ο καιρός που μαζί με την κυριαρχία μιας τάξεως και τον αγώνα για την ύπαρξη του ατόμου, που προκύπτει από την σημερινή αναρχία στην παραγωγή θα πάψουν όλες αυτές οι συγκρούσεις και τα κακά που προέρχονται απ’ αυτόν τον αγώνα -μόλις φτάσει αυτός ο καιρός δεν θα υπάρχει πια κανείς καταπιεζόμενος, δεν θα υπάρχει τότε πια ανάγκη καμιάς ειδικής περιοριστικής δύναμης δεν θα υπάρχει ανάγκη του Κράτους.
Η πρώτη πράξη του Κράτους, στην οποία ενεργεί πραγματικά σαν αντιπρόσωπος του συνόλου της κοινωνίας, δηλαδή η επιβολή έλέγχου στα μέσα της παραγωγής εξ ονόματος της κοινωνίας είναι επίσης και η τελευταία του ανεξάρτητη πράξη ως Κράτους. Η επέμβαση της Κρατικής εξουσίας στις κοινωνικές σχέσεις θα γίνει τότε περιττή σε όλες τις εκδηλώσεις της και τέλος θα εκλείψει μόνη της. Η εξουσία της κυβερνήσεως επί των προσώπων θα αντικατασταθεί από την διαχείριση των πραγμάτων και την διεύθυνση των παραγωγικών μέσων.
Το Κράτος δεν θα καταλυθεί, θα μαραθεί από μόνο του. Απ’ αυτήν την άποψη πρέπει να εκτιμήσουμε την φράση «ένα ελεύθερο λαϊκό Κράτος»- φράση που μια φορά μπορούσε να χρησιμοποιείται ως απλό προπαγανδιστικό σύνθημα, η οποία όμως σήμερα δεν μπορεί να στηριχθεί επιστημονικά. Επίσης απ’ αυτήν την άποψη πρέπει να εκτιμήσουμε το αίτημα των αυτοκαλούμενων αναρχικών που ζητούν για το Κράτος να καταργηθεί σε μια μέρα» (Από το έργο του Φ. Ένγκελς ”Anti-Duhring”».
Χωρίς φόβο να κάνουμε λάθος μπορούμε να πούμε ότι το μόνο σημείο από το παραπάνω κείμενο του Ένγκελς το τόσο πλούσιο σε ιδέες, που έμεινε στη μνήμη των νεότερων σοσιαλιστικών κομμάτων είναι ότι σύμφωνα με τον Μαρξ, το Κράτος «μαραίνεται» εν αντιθέσει προς την αναρχική θεωρία της «κατάργησης» του Κράτους. Με τον ευνουχισμό αυτόν, ο Μαρξισμός μετατρέπεται σε οπορτουνισμό, γιατί μια τέτοια «ερμηνεία» αφήνει την αντίληψη μιας αργής, και μάλιστα συνεχούς αλλαγής, χωρίς κλονισμούς και τρικυμίες, χωρίς επανάσταση. Η κοινή αυτή αντίληψη περί του «μαρασμού» του Κράτους αναμφίβολα σημαίνει το σβήσιμο, αν όχι την άρνηση της Επανάστασης. Τέτοια «ερμηνεία» είναι η χυδαιότερη διαστροφή του Μαρξισμού, ευνοϊκή μόνο στην κεφαλαιοκρατική τάξη και στηρίζεται στην παρασιώπηση των σημαντικότερων όρων και απόψεων που αναπτύσσει σ’αυτό το ίδιο κομμάτι ο Ένγκελς, και το οποίο παραπάνω παραθέσαμε ολόκληρο.
Και πρώτον, στην αρχή του κειμένου αυτού, ο Ένγκελς, τονίζει ότι παίρνοντας την Κρατική εξουσία, το προλεταριάτο «μ’ αυτή την ίδια πράξη καταστρέφει το Κράτος ως κράτος». Πολύ σπάνια συνηθίζουν να εξηγούν τι πραγματικά σημαίνει αυτό. Γενικώς ή είναι εντελώς άγνωστο, ή χαρακτηρίζεται σαν ένα μέρος «Εγελιανής αδυναμίας» του Ένγκελς. Στην πράξη όμως τα λόγια αυτά εκφράζουν συνοπτικά την πείρα μιας από τις μεγαλύτερες προλεταριακές επαναστάσεις- της Παρισινής Κομμούνας του 1871, για την οποία θα μιλήσουμε λεπτομερέστερα σε ξεχωριστό μέρος. Πραγματικά, ο Ένγκελς μιλάει εδώ για την καταστροφή του καπιταλιστικού Κράτους από την προλεταριακή επανάσταση, ενώ τα γραφόμενα του περί μαρασμού αναφέρονται στα υπολείμματα ενός προλεταριακού Κράτους, ύστερα από την σοσιαλιστική επανάσταση. Το καπιταλιστικό Κράτος δεν θα μαραθεί, σύμφωνα με τον Ένγκελς, αλλά θα καταλυθεί από το προλεταριάτο κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Μόνον τον προλεταριακό Κράτος ή είδος κράτους μαραίνεται μετά την επανάσταση.
Δεύτερον, το Κράτος είναι μια «ειδική περιοριστική δύναμη». Ο υπέροχος αυτός και βαθύτατος ορισμός του Ένγκελς διατυπώνεται εδώ με τέλεια σαφήνεια. Προκύπτει απ’ αυτόν ότι η «ειδική δύναμη του περιορισμού» του προλεταριάτου από την κεφαλαιοκρατική τάξη, εκατομμυρίων εργατών από ελάχιστους πλουσίους πρέπει να αντικατασταθεί από μια «ειδική δύναμη περιορισμού» της κεφαλαιοκρατικής τάξης από το προλεταριάτο (δικτατορία του προλεταριάτου). Ακριβώς αυτό αποτελεί την καταστροφή του Κράτους ως κράτους. Ακριβώς αυτό αποτελεί την «πράξη» της κατάληψης των μέσων της παραγωγής εξ ονόματος της κοινωνίας. Και είναι φανερό ότι η αντικατάσταση αυτή μιας (κεφαλαιοκρατικής) «ειδικής δύναμης» από μιαν άλλη (προλεταριακή) «ειδική δύναμη» δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει με τον «αυτόματο μαρασμό».
Τρίτον, χρησιμοποιώντας τον όρο «μαρασμός», ο Ένγκελς, αναφέρεται καθαρά και συγκεκριμένα στην περίοδο που επακολουθεί ύστερα από την «κατάληψη των παραγωγικών μέσων από το Κράτος εξ ονόματος του συνόλου της κοινωνίας», δηλαδή ύστερα από τη σοσιαλιστική επανάσταση. Ξέρουμε όλοι ότι η προλεταριακή μορφή του «Κράτους» είναι η αληθινή και τέλεια δημοκρατία. Κανείς όμως από τους οπορτουνιστές που χωρίς ντροπή διαστρέφουν τον Μαρξ, δεν μπορεί να καταλάβει τι εννοεί ο Ένγκελς με τον μαρασμό της δημοκρατίας. Εκ πρώτης όψεως αυτό φαίνεται πολύ παράξενο. Θα είναι όμως ακατάληπτο μόνο για έναν που δεν έχει αντιληφθεί το γεγονός ότι η δημοκρατία είναι επίσης Κράτος και ότι κατά συνέπεια η δημοκρατία θα εξαφανισθεί επίσης όταν εξαφανισθεί το Κράτος. Μόνο μια επανάσταση μπορεί να «καταλύσει» το καπιταλιστικό Κράτος. Το Κράτος γενικά, δηλαδή η τέλεια δημοκρατία, μόνο να μαραθεί μπορεί.
Τέταρτον, διατυπώνοντας την περίφημη πρόταση του ότι «το Κράτος μαραίνεται», ο Ένγκελς εξηγεί συγκεκριμένα ότι η πρόταση αυτή απευθύνεται εξίσου εναντίον των οπορτουνιστών όσο και των αναρχικών και μάλιστα πρώτα –πρώτα τονίζει ο Ένγκελς το συμπέρασμα που στρέφεται κατά των οπορτουνιστών.
Μπορεί κανείς να στοιχηματίσει ότι από δέκα χιλιάδες πρόσωπα που διάβασαν ή άκουσαν για τον «μαρασμό» του Κράτους, 9990 δεν ξέρουν καθόλου ή δεν θυμούνται ότι ο Ένγκελς δεν απευθύνει τα συμπεράσματα του από αυτή την πρόταση, μόνο εναντίον των αναρχικών. Και από τους υπόλοιπους δέκα, οι εννέα δεν ξέρουν την σημασία ενός «ελεύθερου λαϊκού Κράτους», ούτε γιατί η επίθεση του Ένγκελς εναντίον αυτού του συνθήματος είναι επίθεση εναντίον των οπορτουνιστών. Αυτό δείχνει πως γράφεται η ιστορία ! Αυτό δείχνει πως μια μεγάλη επαναστατική διδασκαλία νοθεύεται και προσαρμόζεται ασυναίσθητα με την κοινή υποκρισία ! Η επίθεση κατά των αναρχικών επανελήφθει χιλιάδες φορές, εκλαϊκεύτηκε κατά τον πιο σκληρό τρόπο έως ότου απέκτησε την δύναμη μιας προλήψεως, ενώ η επίθεση κατά των οπορτουνιστών αποσιωπήθηκε και «λησμονήθηκε».
«Ελεύθερο λαϊκό Κράτος» ήταν το γνωστό αίτημα και σύνθημα στο πρόγραμμα των Γερμανών σοσιαλδημοκρατών ύστερα από το 1870. Δεν υπάρχει καμιά πολιτική έννοια μέσα στο σύνθημα αυτό, εκτός από μια πομπώδη μικροαστική φρασεολογία γύρω από την ιδέα της δημοκρατίας. Επειδή το σύνθημα αυτό έκανε και κάποια νύξη κατά της αστικής δημοκρατίας, ο Ένγκελς ήταν διατεθειμένος «για ένα ορισμένο καιρό» να το δικαιολογήσει από προπαγανδιστικής απόψεως. Το σύνθημα όμως αυτό ήταν πραγματικά οπορτουνιστικό γιατί όχι μόνον έδινε πολύ μεγάλη σημασία στην ελκυστικότητα της αστικής δημοκρατίας, αλλά μαρτυρούσε επίσης και πλήρη έλλειψη κατανόησης τής σοσιαλιστικής κριτικής εναντίον του Κράτους γενικά. Ευνοούμε βέβαια μια δημοκρατική πολιτεία ως την καλύτερη μορφή του Κράτους για το προλεταριάτο μέσα στο κεφαλαιοκρατικό σύστημα, αλλά δεν έχουμε δικαίωμα να ξεχνάμε ότι η μισθοδουλεία διατηρείται και στο πιο δημοκρατικό μικροαστικό πολίτευμα. Εξ άλλου, κάθε Κράτος είναι μια «ειδική δύναμη περιορισμού» της υπόδουλης τάξης. Κατά συνέπεια κανένα Κράτος δεν είναι ούτε «ελεύθερο», ούτε «λαϊκό». Ο Μαρξ και ο Ένγκελς το ανέπτυξαν αυτό πολλές φορές στους συντρόφους τους στα 1870.
Πέμπτον, στο ίδιο έργο του Ένγκελς, από το οποίο θυμάται καθένας μας το επιχείρημα του για τον «μαρασμό» του Κράτους, υπάρχει επίσης μια εξήγηση για τον χαρακτήρα της βίαιης επανάστασης- και η ιστορική εκτίμηση του ρόλου της από τον Ένγκελς είναι αληθινός πανηγυρικός της βίαιης επανάστασης. Αυτό όμως κανένας δεν το θυμάται. Να μιλούν ή ακόμη και να σκέπτονται για τη σημασία αυτής της ιδέας, δεν θεωρείται αξιοπρεπές από τα νεώτερα σοσιαλιστικά κόμματα και στην καθημερινή προπαγάνδα και δράση μέσα στις μάζες δεν παίζει κανένα ρόλο. Και όμως προκύπτει αναπόσπαστα μαζί με τον «μαρασμό» του Κράτους σε ένα αρμονικό σύνολο.
Ιδού το κείμενο του Ένγκελς :
«Η βία αυτή παίζει επίσης και έναν άλλο ρόλο στην ιστορία, εκτός του καταστρεπτικού, δηλαδή ένα ρόλο επαναστατικό. Όπως λέει ο Μαρξ, είναι μοιραία σε κάθε παλιά κοινωνία όταν μέσα της ωριμάζει μια καινούργια, η δύναμη αυτή είναι το όργανο και το μέσον με το οποίο τα κοινωνικά κινήματα ανοίγουν το δρόμο τους και συντρίβουν τις νεκρές και θαμμένες πολιτικές μορφές –πράγμα για το οποίο ούτε μια λέξη δεν αναφέρει ο κ. Ντύριγκ. Με μεγάλη λύπη και με στεναγμούς παραδέχεται ότι είναι δυνατόν για την ανατροπή του συστήματος της εκμετάλλευσης, να χρησιμοποιηθεί, ίσως, και η βία. τι κρίμα, γιατί η χρήση της βίας κάνει ανήθικο μα την αλήθεια αυτόν που την χρησιμοποιεί! Και αυτό λέγεται εναντίον της μεγάλης ηθικής και πνευματικής προόδου που υπήρξε το αποτέλεσμα κάθε νικηφόρου επανάστασης! Και αυτό λέγεται στη Γερμανία όπου μια βίαιη σύγκρουση -η οποία ίσως επιβληθεί αναγκαστικά στο λαό -θα είχε στο κάτω-κάτω, το πλεονέκτημα ότι θα κατέστρεφε το πνεύμα της δουλοφροσύνης που κυρίευσε την εθνική ψυχή ύστερα από την κατάπτωση και την ταπείνωση του τριακονταετούς πολέμου. Και αυτός ο θολός, ακαθόριστος, ανίσχυρος και παπαδίστικος τρόπος του σκέπτεσθαι, τολμά να απαιτεί να γίνει δεκτός στο πιο επαναστατικό κόμμα από όσα γνώρισε ποτέ η ιστορία!»
Πως μπορεί ο πανηγυρικός αυτός της βίαιης επανάστασης, που ο Ένγκελς απευθύνει στους Γερμανούς σοσιαλδημοκράτες από το 1878 έως το 1894, δηλαδή έως την ημέρα του θανάτου του, να συμβιβασθεί με την θεωρία του «μαρασμού» του Κράτους και να συνδυασθεί μαυτόν σε μια θεωρία; Συνήθως οι δύο απόψεις συνδυάζονται με τρόπο πολύ επιτήδειο, με αχαρακτήριστη, σοφιστική, αυθαίρετη εκλογή πολλές φορές περικοπών από δω κι’ από κει -και ενενήντα εννέα φορές στις εκατό (αν όχι πιο πολύ ακόμα) τονίζεται ιδιαιτέρως η ιδέα του μαρασμού του Κράτους.
Η διαλεκτική μέθοδος αντικαθίσταται από την εκλεκτική -αυτή είναι η πιο συνηθισμένη, η πιο διαδεδομένη ταχτική που χρησιμοποιείται στην επίσημη σοσιαλδημοκρατική φιλολογία σήμερα, εις ένδειξη σεβασμού προς τις διδασκαλίες του Μαρξ. Παρόμοια αντικατάσταση δεν είναι καινούρια, μπορεί κανείς να την δει ακόμη και στην ιστορία της κλασσικής Ελληνικής φιλοσοφίας. Για την μεταστροφή του μαρξισμού σε οπορτουνισμό η αντικατάσταση της διαλεκτικής μεθόδου από την εκλεκτική είναι ο καλύτερος τρόπος της εξαπάτησης των μαζών. Δίνει μια ψεύτικη ικανοποίηση. Φαίνεται σαν να περιλαμβάνει όλες τις απόψεις του κινήματος, όλες τις τάσεις της εξέλιξης, όλους τους αντίθετους παράγοντες, ενώ στην πραγματικότητα δεν μας δίνει καθόλου μια ακέραιη επαναστατική άποψη της πορείας της κοινωνικής εξέλιξης.
Είπαμε παραπάνω και θα το αποδείξουμε καλύτερα σε λίγο, ότι η διδασκαλία του Μαρξ και του Ένγκελς για το αναπόφευκτο της βίαιης επανάστασης, αναφέρεται στο καπιταλιστικό κράτος. Το καπιταλιστικό Κράτος δεν μπορεί να αντικατασταθεί από ένα προλεταριακό κράτος (την δικτατορία τον προλεταριάτου) διά του «μαρασμού» σύμφωνα με τον γενικό κανόνα, αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την βίαιη επανάσταση. Ο πανηγυρικός που έψαλλε προς τιμήν της ο Ένγκελς συμφωνεί τελείως με τις σκέψεις του Μαρξ (π. χ. στο τελευταίο μέρος του έργου του «Η Αθλιότης της Φιλοσοφίας» και στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» όπου διακηρύσσει φανερά την αναπόφευκτη ανάγκη της βίαιης επαναστάσεως επίσης στην «Κριτική του Προγράμματος της Gotha» στα 1875» στην οποία μετά τριάντα χρόνια μαστιγώνει αλύπητα τον οπορτουνιστικό του χαρακτήρα).
Ο πανηγυρικός αυτός δεν είναι καθόλου μια απλή «προτροπή», μια απλή προκήρυξη, ή μια απλή πολεμική. Η ανάγκη της συστηματικής διάδοσης μέσα στις μάζες, αυτής και μόνον αυτής της άποψης για την επανάσταση, είναι η βάση όλης της διδασκαλίας του Μαρξ και του Ένγκελς. Και ακριβώς η παραμέληση αυτής της προπαγάνδας και της δράσης από τους κυριαρχούντες σοσιαλπατριώτες και τους οπαδούς του Κάουτσκυ, αποδεικνύει την προδοσία των χαρακτηριστικότατα.
Η αντικατάσταση του καπιταλιστικού κράτους από το προλεταριακό είναι αδύνατη χωρίς μια βίαιη επανάσταση, ενώ η κατάλυση του προλεταριακού Κράτους, δηλαδή κάθε κράτους γενικά, μπορεί να γίνει μόνο με τον «μαρασμό».
Ο Μαρξ και ο Ένγκελς έδωσαν μια τέλεια και συγκεκριμένη ανάπτυξη αυτών των απόψεων, μελετώντας κάθε επαναστατική κατάσταση χωριστά, αναλύοντας τα διδάγματα τής πείρας από κάθε μεμονωμένη επανάσταση.
Σ αυτό, το σοβαρότατο χωρίς αμφιβολία, μέρος του έργου τους, θα έλθουμε τώρα.
Οι παραμονές της Επανάστασης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου