Κατέβηκαν στη Οδησσό, όπου βρήκαν τις σοβιετικές ακτές αποκλεισμένες από τον Ρώσο αντεπαναστάτη στρατηγός Βράγγελ. Αναγκάστηκαν, αφού παρέμειναν εγκλωβισμένοι αρκετό καιρό, να επιβιβαστούν σε ένα μικρό μηχανοκίνητο πλοιάριο, το «Νιαζή», με πλήρωμα τέσσερις Τουρκολαζούς (τον πλοίαρχο και τρεις ναύτες) και έναν μηχανικό άγνωστης εθνικότητας.
Στις 27 του Οκτώβρη 1920, δεύτερη νύχτα του ταξιδιού, ο πλοίαρχος και οι ναύτες επιτέθηκαν και δολοφόνησαν τους ανυποψίαστους επιβάτες, με πιθανό κίνητρο τη ληστεία ή ήταν πράκτορες των Αγγλογάλλων της Αντάντ που είχαν πλημμυρίσει και έλεγχαν την περιοχή της Κωνσταντινούπολης.
Ο Δημοσθένης Λιγδόπουλος και ο Ωρίων Αλεξάκης ήταν οι πρώτοι Ελληνες κομμουνιστές που έπεσαν νεκροί στο επαναστατικό καθήκον. Ηταν οι πρωτομάρτυρες του επαναστατικού εργατικού κινήματος.
«Το θυμάμαι εκείνο το απομεσήμερο» γράφει ο Γιάννης Κορδάτος, στη «Νέα Επιθεώρηση» του 1933 – 1934, «ήταν μήνας Γενάρης του 1921, που ο τότε Γραμματέας του Σοσιαλεργατικού (Κομμουνιστικού) Κόμματος Ν. Δημητράτος κάλεσε την Κεντρική Επιτροπή για κάποιο σπουδαίο ζήτημα.
Είχαμε μαζευτεί όλοι στα πρώτα γραφεία του Κόμματος, στην οδό Ευριπίδου 14 και στο απομέσα δωμάτιο. Ο Δημητράτος χλωμιασμένος μας ανάγγελνε πως ο Δημοσθένης Λιγδόπουλος που τον είχαμε στείλει κρυφά από μήνες στη Σοβιετική Ρωσία, δε θα ξαναγύριζε πια, γιατί, σύμφωνα με μια εμπιστευτική είδηση που είχε, Τουρκολαζοί πειρατές τον έσφαξαν στις 27 του Οχτώβρη στη Μαύρη Θάλασσα, όταν γύριζε από την Σοβιετική Ενωση.
Έτσι εξηγήθηκαν κάτι αόριστες υποψίες που είχαμε. Κι αλήθεια, λέγαμε και ρωτούσαμε πολλές φορές: γιατί άργησε ο Λιγδόπουλος; Μήπως έπαθε τίποτα! Μήπως τον έπιασαν στην Τουρκία ή στην Βουλγαρία; Ποιος μπορούσε να φανταστεί τέτοιο τραγικό τέλος!
Στην αρχή σα να δυσπιστούσαμε, δε θέλαμε να το πιστέψουμε. ‘‘Μα να είναι αλήθεια, να είναι σωστές, εξακριβωμένες οι πληροφορίες;’’ Ρωτήσαμε τον γραμματέα. Δυστυχώς ήταν σωστές. Μας διάβασε την εμπιστευτική έκθεση που είχε στα χέρια του κι έτσι δε χωρούσε πια καμμιά αμφιβολία.
Ο Λιγδόπουλος είχε πάει με εμπιστευτική αποστολή στη Σοβιετική Ρωσία. Και παρ’ όλες τις δυσκολίες, αφάνταστες δυσκολίες, γιατί έφευγε κρυφά από την Ελλάδα και περνούσε από ξένες χώρες με ψεύτικα ονόματα, τα κατάφερε να φτάσει στην προλεταριακή μας πατρίδα και να εχτελέσει την εντολή που είχε από την Κεντρική Επιτροπή. Όταν γύριζε έφερνε μαζί του, ύστερα από απόφαση του Γραφείου της Τρίτης Διεθνούς, και τον Αλεξάκη, ένα ρωμιό μπολσεβίκο με αξιόλογη δράση στον καιρό της Οχτωβριανής Επανάστασης, για να γίνει ο οργανωτής του Κόμματος, μα όπως είπαμε οι Τουρκολαζί στη Μαύρη Θάλασσα τους έσφαξαν και τους δυο για να τους ληστέψουν.
Ο χαμός του Λιγδόπουλου είχε μεγάλη απήχηση μέσα στο Κόμμα (…)
Πριν από το ιδρυτικό Συνέδριο του Κόμματος (Νοέμβρης 1918) κι ύστερα απ’ αυτό διεύθυνε τον ‘‘Εργατικόν Αγώνα’’ το επίσημο όργανο του Κόμματος. (…) Αφοσιωμένος ολότελα στις δουλειές του Κόμματος δε σήκωνε κεφάλι και ήταν πάντα πρόθυμος για την πιο επικίνδυνη αποστολή. Πήγε στη Σόφια (1920) και πήρε μέρος στο ιδρυτικό Συνέδριο της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας, σαν αντιπρόσωπος του ΚΚΕ.
Πιο ύστερα πήγε με ειδική αποστολή στην Αυστρία και στην Ιταλία (…) στις αποστολές αυτές ταξιδεύοντας παράνομα, κάθε ώρα και στιγμή, αντίκρυζε όχι μόνο τις στερήσεις και τις κακουχίες μα και το θάνατο, που, ίσαμε το τέλος, δεν τον απόφυγε. (…)
Ο Λιγδόπουλος έγινε σοσιαλιστής στα 1916, εποχή που ήταν φοιτητής των μαθηματικών (…) Είναι ένας από τους ιδρυτές της Σοσιαλιστικής Νεολαίας Αθηνών. Στην εποχή αυτή επειδή η Σ.Ν. έβγαλε σε νέα μετάφραση την μπροσούρα του Κροπότκιν, Έκκληση προς τους Νέους, το βενιζελικό στρατοδικείο τόνε κατεδίκασε σε 4 χρόνια φυλακή μαζί με άλλους πέντε νεολαίους.
Η απολογία του μπροστά στο στρατοδικείο ήταν μια θαρραλέα διακήρυξη των αρχών του. Σαν επίλογο είπε στον πρόεδρο Φατσέα: ‘‘ Δεν ενδιαφέρομαι για την καταδίκη μου, αλλά βεβαιωθείτε, κύριε Πρόεδρε, ότι η καταδίκη μου θα χρησιμεύσει για καθρέπτης με τον οποίον ο κόσμος θα γνωρίσει τον πολιτισμό της Ελλάδος’’ (…)
Ισαμε τα 1918 έμεινε φυλακισμένος, και τον περισσότερο καιρό στις φυλακές Ρεθύμνου Κρήτης. Μέσα στη φυλακή είχε πέσει με τα μούτρα στο διάβασμα της σοσιαλιστικής φιλολογίας. Όταν βγήκε από τη φυλακή, η Ρούσικη Επανάσταση τον είχε καταχτήσει.
Στο ιδρυτικό συνέδριο του Κόμματος κράτησε μια στάση σωστή – ήταν ο εκπρόσωπος της αριστερής πτέρυγας. Ο Γιαννιός ειρωνικά έδωσε στην Ομάδα Λιγδόπουλου το όνομα μαξιμαλιστές. Έτσι στα χρόνια εκείνα ο διεθνής – και ο ελληνικός – Τύπος έλεγε τους Ρώσους μπολσεβίκους. Τα πράγματα απέδειξαν πως ο τίτλος αυτός ήταν και είναι τίτλος τιμής. Και ο Λιγδόπουλος ίσαμε το χαμό του επάξια τον έφερε».
Τις επόμενες μέρες, την Πέμπτη 21 Γενάρη του 1921, ο «Ριζοσπάστη» αναγγέλλει από την πρώτη σελίδα την τραγική είδηση:
«ΜΕΓΑ ΠΕΝΘΟΣ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΜΑΣ Η ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΙΣ ΤΗΣ ΧΘΕΣΙΝΗΣ ΔΙΑΔΟΣΕΩΣ
ΔΙΑ ΤΗΝ ΤΡΑΓΙΚΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑΝ ΤΟΥ ΛΙΓΔΟΠΟΥΛΟΥ
Χθεσινά τηλεγραφήματα εκ Κωνσταντινουπόλεως προς τινάς εφημερίδας ανήγγειλαν την εξαφάνισιν του Ελληνος αντιπροσώπου εις την Τρίτην Διεθνή Δημοσθένη Λιγδόπουλου, αρχισυντάκτου του “Εργ. Αγώνος” και γνωστού αγωνιστού του Σοσιαλιστικού Εργατικού (Κομμουνιστικού) Κόμματος. Τα εν λόγω τηλεγραφήματα προσέθετον ότι ο γενναίος σύντροφός μας έπεσε θύμα Τουρκολαζών, φονευθείς μετ’ άλλων κομμουνιστών μετά των οποίων συνεταξίδευαν επιστρέφων εκ της Ρωσίας εις την Ελλάδα.
Η τόσον απρόοπτος και τραγική ταύτη είδησις, η οποία προκάλεσε βαθείαν συγκίνησιν χθες μεταξύ των μελών του Κόμματος και των εργατών, επεβεβαιώθη ατυχώς το εσπέρας και υπό της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος, η οποία, παρά την σιωπήν της, από αρκετών ημερών είχεν ιδιαιτέρας πληροφορίας και ήτο ενήμερος των λεπτομερειών του τραγικού γεγονότος.
Η Κεντρική Επιτροπή επεφυλάχθη μέχρι της χθες όπως ανακοινώση το τραγικόν καθ’ όσον ανέμενεν επίσημον έκθεσιν εκ του εξωτερικού επιβεβαιούσαν τας ιδιαιτέρας πληροφορίας της. Εφ’ όσον όμως η εφημερίς “Νέος Ανθρωπος”, η οποία τυγχάνει όργανον του Εργατικού Κέντρου Κωνσταντινουπόλεως, εδημοσίευσε το γεγονός, έπεται ότι ουδεμία πλέον χωρεί επιφύλαξις διά την ακρίβειαν των πληροφοριών της Κεντρικής Επιτροπής, η οποία αύριον θέλει προβή εις επίσημον ανακοίνωσιν».
Λίγο πιο κάτω υπήρχε επίσης η είδηση ότι σε τηλεγραφήματα που ο τότε Γραμματέας του Κόμματος Ν. Δημητράτος είχε στείλει στις τοπικές κομματικές οργανώσεις αναφερόταν ότι:
«Η Κεντρική Επιτροπή αποφάσισε την αναβολή της εορτής, η οποία θα εγένετο εις όλας τας πόλεις της Ελλάδος επ’ ευκαιρία της δεύτερης επετείου του Κόμματος, λόγω του θανάτου του συντρόφου Λιγδόπουλου και του βαρύτατου πένθους του Κόμματος». Ο γιορτασμός της κομματικής επετείου είχε οριστεί για τις 24 Γενάρη του 1921.
Την επομένη μέρα, Παρασκευή 22 Γενάρη, ο Ριζοσπάστης ήταν αφιερωμένος στον Δημοσθένη Λιγδόπουλο και τον τραγικό του θάνατο. Στο κέντρο της σελίδας Ανακοίνωση της ΚΕ του Κόμματος με την οποία:
«Η Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος μετά βαθυτάτης θλίψεως αναγγέλλει την τραγικήν απώλειαν του αντιπροσώπου του Κόμματος εις την Τρίτην Διεθνή και πολυτίμου αγωνιστού και συντρόφου Δημ. Λιγδόπουλου (Α. Βρούτου)», αναφέρει το ιστορικό της αποστολής, τις τραγικές συνθήκες της δολοφονίας, και πλευρές τις προσωπικότητάς του, καταλήγει: «Η μεγάλη θυσία του αλησμόνητου συντρόφου μας, ενώ καθιστά ανεξάλειπτον τον δεσμόν του Κόμματός μας μετά της Κομμουνιστικής Διεθνούς, προσδίδει εξ άλλου αθάνατον αίγλην εις τον θυσιασθέντα υπέρ της υποθέσεως της Κομμουνιστικής Διεθνούς πρώτον μάρτυρα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδος»
Υπήρχαν αποχαιρετιστήρια άρθρα και σημειώματα στελεχών του Κόμματος. Με τίτλο «Ο ΗΡΩΑΣ» του Αριστοτέλη Δ. Σίδερι, «ΣΤΟ Σο ΛΙΓΔΟΠΟΥΛΟ» της Ιωάννας Κομιώτη, «Ο ΠΡΩΤΟΣ» του Γ.Α. Γεωργιάδη, «ΔΕΝ ΘΑ ΛΗΣΜΟΝΗΘΗ» του Γιάννη Κορδάτου, «Η ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΕΠΙΣΦΡΑΓΗΣΙΣ» του Αβραάμ Μπεναρόγια, «THIS WAS A MAN» του Ε. Παπαναστασίου, «ΧΑΙΡΕ» από τον ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ. Ο Γραμματέας του Κόμματος Ν. Δημητράτος, με τίτλο «ΑΙ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΙ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ», δημοσίευσε μια ολοκληρωμένη αφήγηση με τις λεπτομέρειες των γεγονότων.
Στα γραφεία του Συνδέσμου Μηχανικών Ατμόπλοιων στον Πειραιά, διεξήχθησαν οι εργασίες του ιδρυτικού (Πρώτου) Πανελλαδικού Σοσιαλιστικού Συνεδρίου, 17 – 23 Νοέμβρη 1918, και δημιούργησαν το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας το κατοπινό ΚΚΕ. Ανάμεσα στους ιδρυτές συνέδρους ήταν και ο Δημοσθένης Λιγδόπουλος.
ΛΙΓΔΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ
Μίλαγε γαλλικά και γερμανικά. Μέλος από το 1916 της «Σοσιαλιστικής Νεολαίας» και αργότερα Γραμματέας της. Πήρε μέρος σαν αντιπρόσωπος της εφημερίδας «Εργατικός Αγώνας», που ήταν και διευθυντής της, στην προετοιμασία του πρώτου ιδρυτικού Συνεδρίου του Κόμματος, που συνήλθε στον Πειραιά από 17 ως 23 Νοέμβρη 1918, και έπαιξε σοβαρό ρόλο στη λήψη των αποφάσεών του, αντικρούοντας τις δεξιάς απόκλισης απόψεις της ομάδας Γιαννιού. Στο Συνέδριο αυτό ο Δ. Λιγδόπουλος εκλέχτηκε μέλος της ΚΕ του ΣΕΚΕ.
Τους πρώτους μήνες του 1918 εκδόθηκε η κλασσική μπροσούρα του Κροπότκιν «Προς τους Νέους». Η έκδοση χαρακτηρίστηκε ανατρεπτική και ο Λιγδόπουλος θεωρήθηκε μαζί με άλλους υπεύθυνος. Παραπέμφθηκε στο Στρατοδικείο, που είχε πρόεδρο το φοβερό Φατσέα (αργότερα καταδίκασε πολλούς κομμουνιστές). Στο Στρατοδικείο απολογούμενος τόνισε: «Δεν ενδιαφέρομαι για την καταδίκη μου, αλλά βεβαιωθήτε, κ. Πρόεδρε, ότι αυτή θα χρησιμεύσει για καθρέφτης, με τον οποίο ο κόσμος θα γνωρίσει τον πολιτισμό της σημερινής Ελλάδος. Ένα πολιτισμό που δεν επιτρέπει την ελεύθερη ανάπτυξη των ιδεών, όποιες και αν είναι αυτές».
Με τις κινητοποιήσεις της «Φεντερασιόν», των συνδικάτων και των σοσιαλιστών βουλευτών Αριστοτέλη Σίδερη και Κουριέλ, στη δίκη δόθηκε μεγάλη δημοσιότητα και στο εξωτερικό, όπου δημοσιεύτηκαν πολλές διαμαρτυρίες. Ωστόσο, ο Λιγδόπουλος καταδικάστηκε σε 4 χρόνια φυλακή. (Κλείστηκε αρχικά στις στρατιωτικές φυλακές στο Μοναστηράκι και μετά στο Ιντζεδίν της Κρήτης. Αποφυλακίστηκε πριν λήξει η ποινή του.)
Από την ίδρυση του ΣΕΚΕ και ως την άνοιξη του 1919 ο Δ. Λιγδόπουλος, ήταν εισηγητής σε δυο Εθνικά Συμβούλια του Κόμματος. Στο πρώτο Συνέδριο έδωσε σκληρή μάχη μαζί με άλλους συντρόφους κατά των δεξιών τάσεων και συνέβαλε αποφασιστικά για να παρθεί η απόφαση προσχώρησης του ΣΕΚΕ στην Κομμουνιστική Διεθνή. Μετά το δεύτερο Εθνικό Συμβούλιο στάλθηκε αντιπρόσωπος στις Συνδιασκέψεις των Κομμουνιστικών Κομμάτων της Ιταλίας και της Αυστρίας.
Αντιπροσώπευσε το Κόμμα και σε διεθνείς Συνδιασκέψεις. Πήρε μέρος στην Α΄ Συνδιάσκεψη των Κομμουνιστικών Κομμάτων της Βαλκανικής, που συνήλθε στη Σόφια το Γενάρη του 1920, καθώς και στο 2ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς που συνήλθε στη Μόσχα τον ίδιο χρόνο. Εκεί γνωρίστηκε με πολλά στελέχη της
Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς, μαζί και με τον ελληνο-ρώσο Ωρίωνα Αλεξάκη. Μετά το τέλος του Συνεδρίου πήρε το δρόμο της επιστροφής στην Ελλάδα μαζί με τον σύντροφό του Αλεξάκη αλλά δυστυχώς δεν έφθασαν ποτέ στον προορισμό τους. Κατέβηκαν στην Οδησσό. Ο Ρώσος αντεπαναστάτης στρατηγός Βράγγελ είχε αποκλείσει τις σοβιετικές ακτές. Γι’ αυτό αναγκάστηκαν να ταξιδέψουν μ’ ένα μικροσκοπικό πλοιάριο.
Στο περιοδικό «Κομμουνιστική Διεθνή» γράφτηκε: «οι σύντροφοι Λιγδόπουλος και Αλεξάκης, επιβαίνοντες σ’ ένα μικρό πλοίο, κατευθύνθηκαν στη Βουλγαρία, όπου έπρεπε να είχαν φτάσει την 1η Νοέμβρη 1920. Μόνο τώρα οι αρχές του Κεμάλ-Πασά ανακοίνωσαν ότι στο Ζουγκουλντάν συνέλαβαν τον καπετάνιο Αμπτουραχμάν και το πλήρωμα ενός πειρατικού πλοίου, οι οποίοι ομολόγησαν το φόνο των δύο σοσιαλιστών, καθώς και δύο Ρώσων και ενός Βούλγαρου. Οι Έλληνες σοσιαλιστές διαμαρτύρονται έντονα για τον αποκλεισμό από τις δυνάμεις της Αντάντ, που είναι υπεύθυνες για την δολοφονία των συντρόφων».
Η ανακοίνωση του ΣΕΚΕ ανέφερε: «…ο φωτεινός μας ηγέτης, ο λατρευτός μας φίλος Δημοσθένης Λιγδόπουλος από τον περασμένο Οκτώβρη δεν υπάρχει πιά».
Στις 27 Οκτώβρη 1920 ο Δημοσθένης Λιγδόπουλος, ένας Βούλγαρος που γύριζε κι αυτός στην πατρίδα του και ο Ελληνορώσσος αντιπρόσωπος της Διεθνούς Ωρίωνας Αλεξάκης δολοφονήθηκαν στη Μαύρη Θάλασσα, καθώς επέστρεφαν με καΐκι από τη Σοβιετική Ένωση, από τουρκολαζούς πειρατές.
Ήταν ο πρώτος νεκρός του Κόμματος και έπεσε πολύ νέος στο χαράκωμα του επαναστατικού εργατικού κινήματος. Ο θάνατός του υπήρξε μεγάλη απώλεια και στέρησε το νεαρό ΣΕΚΕ από τις υπηρεσίες ενός φωτεινού, ικανού και αφοσιωμένου ηγέτη.
ΑΛΕΞΑΚΗΣ ΩΡΙΩΝ του Χριστοφόρου
Στάλθηκε στη Σεβαστούπολη και μετά αντιπρόσωπος στις 14/3/1918 στο 4ο Έκτακτο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ. Εκεί γνώρισε για πρώτη φορά τον Λένιν. Τέθηκε στη διάθεση της ΚΕ. Στάλθηκε στη Βιάτκα, σαν αντιπρόσωπός της όπου η κατάσταση ήταν κρίσιμη. Εξαιτίας της εντατικής δουλειάς αρρώστησε. Στάλθηκε για θεραπεία στη Μόσχα και από κει στο Βλαντιμίρ επικεφαλής της διαφώτισης. Στάλθηκε αντιπρόσωπος στο 6ο συνέδριο εργατών αγροτών και κόκκινων φαντάρων. Πέρασε παράνομα τα σύνορα της κατεχόμενης από τους Γερμανούς Ουκρανίας.
Παρά τις συνεχείς μετακινήσεις του σε μακρινές αποστολές διάβαζε εντατικά. Πολλοί έλεγαν: «ο Ωρίωνας διαβάζει ακόμα και στον ύπνο του».
Αναδείχτηκε Πολιτικός Επίτροπος Μεραρχίας στο Κερτς. Τοποθετήθηκε πρόεδρος της επαναστατικής επιτροπής της Κριμαίας. Διορίστηκε μέλος του διδακτικού προσωπικού στο Πανεπιστήμιο Σβερντλόφ. Ο Ωρίων Αλεξάκης μπήκε και στην «Ομάδα Ζύμωσης» που έκανε επαναστατική προπαγάνδα ανάμεσα στα στρατεύματα της επέμβασης και στο ελληνικό εκστρατευτικό σώμα κατά της νεαρής Σοβιετικής Ενωσης.
Παρακολούθησε τις εργασίες του 9ου Συνεδρίου του Κόμματος. Πήρε μέρος στο 2ο παγκόσμιο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς στη Μόσχα. Εκεί γνωρίστηκε με τον αντιπρόσωπο της Ελλάδας Δημοσθένη Λιγδόπουλο. Η Εκτελεστική Επιτροπή της Κομμουνιστικής Διεθνούς του ανάθεσε αποστολή στα Βαλκάνια και αναχώρησε με το Δ. Λιγδόπουλο. Στο ταξίδι βρήκαν μαζί τραγικό θάνατο. Δολοφονήθηκαν στη Μαύρη Θάλασσα στις 27 Οχτώβρη του 1920.
ΠΗΓΕΣ:
— Ριζοσπάστης, Κυριακή 23 Οχτώβρη 2011, ΙΣΤΟΡΙΚΑ, ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ
– ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 21.1.192, 22.1.1921
– Γιάννης Κορδάτος, στη «Νέα Επιθεώρηση» του 1933 – 1934, από το βιβλίο «Προοδευτικές Μορφές στην Ελλάδα», έκδοση «Ιστορικού Φιλολογικού Ινστιτούτου Γ. Κορδάτος», Αθήνα 1966
– Τα βιογραφικά σημειώματα από το ΕΠΕΣΑΝ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ, Τόμος Πρώτος, έκδοση της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, σελ. 17 – 19
Πηγή: Ανδρέας Δενεζάκης - "Ημεροδρόμος"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου