Ξημερώματα 9ης Σεπτεμβρίου 1944. Καλαμάτα. Το 9ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ ενισχυμένο με δύο Τάγματα του 8ου Συντάγματος (διοικητής του ο αντισυνταγματάρχης Ρουμπέας) συγκεντρώνονται στην περιοχή Τούρλες και από εκεί μέσω ενός ρέματος βόρεια του Νεκροταφείου διεισδύουν στο κέντρο της πόλης.
Είχε προηγηθεί, τέσσερις μέρες πριν, η συγκέντρωση και συντεταγμένη αποχώρηση των γερμανικών κατοχικών στρατευμάτων μαζί με 200 αυτοκίνητα (η απόφαση για τη γερμανική αποχώρηση από την Ελλάδα είχε παρθεί ήδη από τις 26 Αυγούστου του 1944). Ο ΕΛΑΣ είχε στήσει ενέδρα κατά την αποχώρηση τους, από τη Θουριά μέχρι τον Άγιο Φλώρο, όμως προδόθηκε και ακολούθησαν μικροσυμπλοκές με τους συνεργάτες των Γερμανών, τους ταγματασφαλίτες, οι οποίοι είχαν εξοπλιστεί με βαρύ οπλισμό και είχαν πάρει εντολή να κρατούν τα μετόπισθεν, προστατεύοντας έτσι την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων. Στη συνέχεια τα Τάγματα Ασφαλείας συμπτύχθηκαν στην Καλαμάτα, τον Μελιγαλά, την Πύλο και τους Γαργαλιάνους.
Παρενθετικά να αναφέρουμε ότι η απόφαση για την συγκρότηση των Ταγμάτων Ασφαλείας πάρθηκε τον Ιούνιο του 1943 από την κατοχική κυβέρνηση Ράλλη και τους Γερμανούς. Επρόκειτο για ένοπλους δωσιλογικούς σχηματισμούς, που εξοπλίστηκαν και σιτίζονταν από τις κατοχικές δυνάμεις. Στόχος ήταν να επανδρωθούν από την «αντικομμουνιστικής μερίδας του ελληνικού λαού» και να αξιοποιηθούν εναντίον της εαμική Αντίστασης για την «εξοικονόμηση γερμανικού αίματος» (Χ. Μάγερ, Από τη Βιέννη στα Καλάβρυτα, σελ. 502). Ενδεικτικό της πλήρους συνεργασίας των Ταγμάτων με τους Γερμανούς, είναι ότι μετά τις μάχες που έδιναν μαζί τους σε περίπτωση γερμανικών απωλειών έβγαζαν ανακοίνωση «εκ των ημετέρων δυνάμεων, εις γερμανός νεκρός». Οι σύμμαχοι, η ελληνική κυβέρνηση Μέσης Ανατολής, η κυβέρνηση εθνικής ενότητας, οι αντιστασιακές οργανώσεις τα αποκήρυξαν και η καταπολέμηση τους θεωρήθηκε «εθνικό αι συμμαχικό καθήκον». (Δ. Κυριαζής, 1940-1950: η δεκαετία που συγκλόνισε τη χώρα, σ. 361)
Στη Μεσσηνία, ο πρώτος πυρήνας των ταγμάτων ιδρύθηκε στις 18/2/1944 με Διοικητή τον Δ. Αλεξόπουλο.Την υποστήριξή του ανέλαβε μια «πολιτική επιτροπή», με πρόεδρο τον πολιτευτή Περικλή Μπούτο και μέλη τον κοινοτάρχη, δυο δικηγόρους κι ένα γιατρό (Η. Θεοδωρόπουλος, Η πηγάδα του Μελιγαλά, σ. 133-4) Οι μόνιμες βάσεις τους ήταν στην Καλαμάτα, τον Μελιγαλά, την Πύλο, τους Γαργαλιάνους. Μετά την εγκατάστασης τους έλαβαν μέρος άμεσα σε «εκκαθαριστικές επιχειρήσεις» των κατοχικών στρατευμάτων.
Πέρα όμως από τις μάχες, τα Τάγματα φροντίζουν να σπείρουν ένα κλίμα τρομοκρατίας σε όλη τη Μεσσηνία με μαζικές συλλήψεις, βασανιστήρια, εκτελέσεις και κάψιμο σπιτιών, των οπαδών του ΕΑΜ. Την άνοιξη, ως αντίποινα της δολοφονίας του γερμανού στρατηγού Κρεντς και τριών συνοδών του, από τον ΕΛΑΣ Λακωνίας, το Τάγμα Ασφαλείας Καλαμών-Μελιγαλά εκτελεί 40 άτομα, τριάντα στην Καλαμάτα και δέκα στο νεκροταφείο του Μελιγαλά. Μεταξύ των τελευταίων ήταν και μια 18χρονη επονίτισσα, η Ασπασία Ξιάρχου, από τη γειτονική Ανθούσα. Μάλιστα όταν ένα κρατούμενος κατόρθωσε να διαφύγει, την επομένη, εκτελέστηκαν στη θέση του άλλοι δύο (Γ. Σχινάς, Η εθνική Αντίσταση στη Μεσσηνία, σ. 98-99).
Το καλοκαίρι του ’44 τα Τάγματα εντείνουν τη δράση τους. Στις 15 Ιουνίου τουφεκίζουν δέκα κρατούμενους στο Μελιγαλά (ανάμεσά τους 2 γυναίκες κι ένας ηλικιωμένος ανάπηρος). Την επόμενη μέρα εκτελούν στις όχθες του ποταμού Νέδα 27 κρατούμενους αντιστασιακούς που έχουν συλλάβει σε διάφορες φάσεις και τους έχουν φυλακίσει στα κρατητήρια του Τάγματος. Οι εκτελέσεις ήταν αντίποινα για τη δολοφονία του ταγματάρχη του Τάγματος Ασφαλείας Καλαμάτας, Παναγιώτη Γεωργανά, ο οποίος μια μέρα πριν είχε πέσει σε ενέδρα(υπέκυψε δυο μέρες αργότερα) μπαίνοντας στο σπίτι του στην Ανδανία (Μπουλούκου σήμερα). Πέραν των εκτελέσεων πυρπόλησαν σπίτια στις ενορίες Αγ. Γεωργίου και Αγ. Κωνσταντίνου που βρίσκονταν κοντά στο σπίτι του Γεωργανά. Το έγκλημα αυτό δεν ανακοινώθηκε στις λογοκριμένες καλαματιανές εφημερίδες, όπως συνήθιζαν να κάνουν οι Γερμανοί για εκφοβισμό του πληθυσμού, και γνωστοποιήθηκε μόνο μετά την απελευθέρωση της Καλαμάτας, όταν στα χέρια του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ έπεσε έγγραφο του Διοικητή του Τάγματος Χωροφυλακής που γνωστοποιούσε στους Γερμανούς τις εκτελέσεις.
Μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Καλαμάτα, τα Τάγματα Ασφαλείας ταμπουρώνονται στην πόλη.Αποστολή του ΕΑΜ με τη συμμετοχή του Αμερικάνου Τζών Φατσέα μπαίνει στην Καλαμάτα, διαπραγματεύεται μαζί τους και τους ζητά να παραδοθούν μαζί με τον οπλισμό τους, και να τεθούν στη διάθεση της κυβέρνησης εθνικής ενότητας, όπως προβλεπόταν από το συνέδριο του Λιβάνου. Εκείνοι αρνούνται κατηγορηματικά. Το λόγο πλέον έχουν τα όπλα. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ μπαίνουν στην πόλη και με μια αιφνιδιαστική κίνηση ανατινάσσουν το καφενείο Πάνθεον, στο οποίο βρίσκονταν 50 χωροφύλακες. Ακολουθεί ολοήμερη μάχη με τους άνδρες των Ταγμάτων και τη χωροφυλακή, που αποτελούσε τη μόνη επίσημη ένοπλη εξουσία στην πόλη. Τελικά, μετά από σημαντικές απώλειες, η ηγεσία των ταγμάτων μαζί 100 άνδρες, και υπό τη διοίκηση του ανθυπολοχαγού Νίκου Θεοφάνους και του νομάρχη Μεσσηνίας Δημήτριου Περρωτή, διαφεύγει ακολουθώντας τη σιδηροδρομική γραμμή, που τη φύλαξη της είχε αναλάβει ο εφεδρικός ΕΛΑΣ. Προορισμός ο Μελιγαλάς, στο οποίο βρισκόταν εγκατεστημένη ισχυρή δύναμη ταγματασφαλιτών. Κατά τη διαφυγή τους δολοφονούν στο Ασπροχώρι 3 αντάρτες αλλά και πολίτες από διάφορες περιοχές της Μεσσηνίας που κοιμόντουσαν στην ύπαιθρο, πραγματοποιώντας ολιγόωρη στάση για ανάπαυση στο χωριό, κατά τη διαδρομή τους προς την Καλαμάτα, καθώς είχαν μάθει ότι είχε απελευθερωθεί και ήθελαν να βρεθούν εκεί για να πανηγυρίσουν. Τελικά οι αντάρτες βάλουν με μυδραλιοβόλα εναντίον των Ταγματασφαλιτών και εκείνοι καταδιωκόμενοι φτάνουν στο Μελιγαλά.
Οι απώλειες του ΕΛΑΣ στη μάχη με τους ταγματασφαλίτες και του χωροφύλακες για την κατάληψη της Καλαμάτας ήταν 12 ή 13 μαχητές και ο διοικητής του 9ού Συντάγματος του ΕΛΑΣ αντισυνταγματάρχης Ι.Σερβός. Την επόμενη ημέρα πραγματοποιήθηκε η κηδεία τους και η ταφή τους στην Φραγκόλιμνα με πάνδημη συμμετοχή (μετά τα Δεκεμβριανά ο ομαδικός τάφος των ανταρτών του ΕΛΑΣ βεβηλώθηκε και πετάχτηκαν τα οστά των μαχητών). Επιπλέον εκλέχθηκε «Προσωρινή Λαϊκή Επιτροπή Πόλης Καλαμάτας». Ακολούθησαν λαϊκά δικαστήρια με κατηγορούμενους τον κατοχικό νομάρχη και στρατοδικείο για τον κατοχικό δήμαρχο Καλαμάτας Ηλία Καρατζά και άλλους συνεργάτες των Γερμανών.
Στις 13 Σεπτεμβρίου ήρθε η σειρά του Μελιγαλά, όπου είχαν οχυρωθεί οι εναπομείναντες ταγματασφαλίτες. Όταν η ηγεσία τους απέρριψε το κάλεσμα του ΕΑΜ να καταθέσουν τα όπλα ακολούθησε τριήμερη μάχη με ισοδύναμες αριθμητικά τις αντίπαλες δυνάμεις (1.000-1.200 ένοπλοι εκατέρωθεν), ωστόσο οι αντάρτες διέθεταν την υποστήριξη χιλιάδων χωρικών του εφεδρικού ΕΛΑΣ, που συνέρρεαν από τα πέριξ με αυτοσχέδιο οπλισμό.
*ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: Παρέλαση στην οδό Αριστομένους, 28 Οκτωβρίου 1944. Στην παρέλαση έλαβαν μέρος τμήματα του 8ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, μία διμοιρία ναυτών του ελληνικού πολεμικού ναυτικού, αγγλικό τμήμα στρατού, επονίτες και επονίτισσες, τα σχολεία της πόλης και τ’ αητόπουλα. Στη φωτογραφία εν μέσω δύο ανταρτών παρελαύνει ο διοικητής του ΙΙ Τάγματος του 8ουΣυντάγματος, λοχαγός Γεώργιος Αρετάκης, γνωστός με το ψευδώνυμο «Σφακιανός» λόγω της κρητικής του καταγωγής.
Πηγή: Νατάσα Κεφαλληνού - "Το περιοδικό"
Πηγή: Νατάσα Κεφαλληνού - "Το περιοδικό"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου