Στέφανος Σαράφης, δοξασμένος αρχηγός του ΕΛΑΣ – ηγέτης της Εθνικής Αντίστασης

Το μεσημέρι της 31 Μάη του 1957, ένα αυτοκίνητο με οδηγό  αμερικανό στρατιωτικό πέφτει με ιλιγγιώδη ταχύτητα πάνω στον βουλευτή και επικεφαλής της ΕΔΑ Στέφανο Σαράφη και τη σύζυγό του Μάριον που διασχίζουν τη λεωφόρο Αλίμου. Λίγο αργότερα, στο νοσοκομείο όπου μεταφέρθηκαν βαριά τραυματισμένοι, ο δοξασμένος στρατηγός του ΕΛΑΣ θα ξεψυχήσει.

ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΣΑΡΑΦΗΣ

Αν πήγε ο στρατηγός αδικοσκοτωμένος
αυτός που τη ζωή τη σεβάστη κι ο Άρης
για να του την τσακίσει ξένος ξιπασμένος
απ’ την αδιαντροπιά της ατιμωρησίας,
ας ρίξει ρίζα το άδικο μες στις καρδιές μας.
Ελάτε, ας τον κηδέψουμε, παιδιά, σαν άντρες
τον άντρα κι η μορφή του κόνισμα ας μας είναι.
Στολίστε του το λείψανο με τη σημαία
της λευτεριάς: την κράτησε ψηλά ως το τέλος.
Βάλτε του στο κεφάλι δάφνινο στεφάνι
της δόξας που φοράνε μόνο οι αντρειωμένοι,
τι εστάθη σ’ όλα του άντρας: στον βρασμό της μάχης
στα βάσανα του αγώνα, στη χαρά της νίκης
και στις κακοτυχιές, όταν αιχμάλωτό τους
τον φτύναν οι δειλοί δεμένον στο παλούκι.
Τα δέχτη με χαμόγελο, κεφάλι επάνω.
Και στην παρέα με φίλους άρχιζε το γλέντι
με κλέφτικα τραγούδια και στο σπίτι του
είταν ο πιο γλυκός, πιστός και τίμιος νοικοκύρης.
Στο στήθος του, αντί παράσημο άλλο, βάλτε
το δίκωχο που φόραε αρχηγός του αντάρτη,
του πιο γενναίου στρατηγού που χτύπησε τυρράνους
από το Εικοσιένα κι απ’ τον Μαραθώνα.
Στο Εθνικό Μουσείο πλάι στου Μιλτιάδη
το κράνος και το φέσι του Καραϊσκάκη
το δίκωχο να βάλετε και του Σαράφη.

Βασίλης Ρώτας

Β. Ρώτα – Β. Δαμιανάκου, ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ, Αθήνα 1961

Ο στρατηγός Στ. Σαράφης μιλάει στους μαχητές του ΕΛΑΣ στη Λαμία

Ο στρατηγός Σαράφης υπηρέτησε σε όλη του τη ζωή τα συμφέροντα του λαού, μπροστάρης στους αγώνες του για λευτεριά, ειρήνη, δημοκρατία και πρόοδο. Γεννήθηκε το 1890 στα Τρίκαλα. Μετά τα γεγονότα του Κιλελέρ που θα παίξουν αποφασιστικό ρόλο στη ζωή του, αφήνει τις πανεπιστημιακές σπουδές και κατατάσσεται εθελοντής στο στρατό. Παίρνει μέρος στις μάχες των Γιαννιτσών, του Σαραντάπορου, της Θεσσαλονίκης. Αντιτάχτηκε στα δικτατορικά καθεστώτα του Πάγκαλου και του Μεταξά και κινήθηκε για την ανατροπή τους. Για τα δημοκρατικά του φρονήματα πολλές φορές πιάστηκε, φυλακίστηκε κι εξορίστηκε. Το 1937 επί Μεταξά εκτοπίζεται για τρία χρόνια στη Μήλο.

Με την κήρυξη του πολέμου από τους Ιταλούς ο Σαράφης εκδηλώνει άμεσα τη θέλησή του να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην πατρίδα. Η δικτατορία του Μεταξά όμως δεν του το επιτρέπει. Μετά την κατάληψη της χώρας από τους χιτλερικούς καταχτητές ο στρατηγός εντάσσεται στις γραμμές του παλλαϊκού απελευθερωτικού αγώνα του λαού μας που οργανώνει την αντίστασή του. Τον Μάη του 1943 βγαίνει στο βουνό και με μήνυμά του καλεί  όλους τους Έλληνες πατριώτες να ενταχτούν στο ΕΑΜ.

«Με αρχηγούς Σαμαρινιώτη, τον Σαράφη και τον Άρη, που ‘ναι οι μάνες του Λαϊκού Στρατού…» Ο στρατηγός Στ. Σαράφης δίπλα στον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ Άρη Βελουχιώτη, μαζί με αξιωματικούς του ΕΛΑΣ

Προς τον ελληνικό λαό

Είναι γνωστοί οι αγώνες μου εναντίων των δικτατορικών καθεστώτων και υπέρ της Δημοκρατίας και των λαϊκών ελευθεριών, συνέπεια των οποίων ήσαν επταετείς περίπου φυλακίσεις και εξορίαι μου. Κατά τον τελευταίον πόλεμον παρέμεινα αργός εν Αθήναις παρά την επιθυμίαν μου, ως και πολλοί άλλοι συνάδελφοί μου, καθ’ όσον ο βασιλεύς και η κυβέρνησίς του δεν είχον εμπιστοσύνην εις τα γνωστά δημοκρατικά στελέχη, ενώ είχον εμπιστοσύνη εις τα γνωστά γερμανόφιλα τοιαύτα.

Επηκολούθησεν η δουλεία και προ έτους περίπου ήρχισεν αναπτυσσόμενον το αντάρτικον κίνημα. Νομίζων ότι δεν μου ήτο επιτρεπόμενον  να παραμείνω άνεργος εν Αθήναις, ανεχώρησα προ τετραμήνου εις Θεσσαλίαν ίνα οργανώσω ανταρτικάς ομάδας, εχούσας αποστολήν:

α) Να συμβάλλον εις την απελευθέρωσιν της χώρας από των κατακτητών εν συνεργασία μετά των συμμάχων μας και

β) Να εξασφαλίσουν λαοκρατικήν λύσιν του εσωτερικού μας προβλήματος ήτοι την ελευθέραν εκδήλωσιν της γνώμης του ελληνικού λαού ως προς το πολίτευμα και τον τρόπον της διοικήσεώς του. Ο σκοπός ούτος συμπίπτει απόλυτα με τους σκοπούς της οργάνωσης του ΕΑΜ.

Επί τρίμηνον περίπου περιήλθον ολόκληρον την ορεινήν περιοχήν εις ην ανεπτύχθη το ανταρτικόν κίνημα, έζησα εν μέσω του πληθυσμού και των ανταρτών, ήλθον εις προσωπικήν επαφήν μετά διαφόρων αρχηγών και εσχημάτισα την πεποίθησιν ότι μόνον η οργανωσις του ΕΑΜ πλαισιούμενη και ενισχυόμενη με τα απαραίτητα στελέχη, έχει την ικανότητα να οργανώσει τον αγώνα.

Συνεπής προς τους προηγούμενους αγώνας μου και τας ως άνω πεποιθήσεις μου συμφωνώ απολύτως προς τους σκοπούς του ΕΑΜ τους  οποίους εκτιμώ ως τελείως ειλικρινείς, τίθεμαι εις την διάθεσιν τούτου ίνα χργσιμοποιηθώ όπου παραστή ανάγκη δια την καλυτέραν εξυπηρέτησιν του αγώνος και κάμνω έκκλησιν προς πάντας τους Έλληνας (πολιτικούς, στρατιωτικούς, υπαλλήλους κλπ.) όπως αφήνοντες κατά μέρος τους δισταγμούς, διαφοράς, εγωισμούς και φιλοδοξίας πλαισιώσωσι τας οργανώσεις του ΕΑΜ, προσχωρούντες είτε συνεργαζόμενοι μετ’ αυτού.

Δια της συγκεντρώσεως ταύτης θα δημιουργηθή το ισχυρόν εκείνο όργανον το οποίον θα συμβάλη πληρέστερον εις την απελευθέρωσιν της χώρας από των κατακτητών και την καλυτέραν εξηπυρέτησιν του ελληνικού λαού.

Σ. Σαράφης

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του ΕΑΜ Ελεύθερη Ελλάδα στις 19 Μάη του 1943. Η μεταγραφή έγινε από τον Ριζοσπάστη της 31 Μάη του 1980.

Η αφοσίωσή του στην πατρίδα, η πίστη του στη δύναμη και το δίκιο του λαού, οι μεγάλες στρατιωτικές ικανότητές του και το κύρος του, τον αναδεικνύουν αρχηγό του ένδοξου Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ). Ο στρατηγός τίμησε τη θέση και τη διαδρομή του και μετά την απελευθέρωση, κατά το μεταβαρκιζιανό καθεστώς και μετέπειτα.

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΑΡΑΦΗΣ

Δε σ’ είδα πάρεξ απ’ αλάργα καβαλάρη
κι ορθά το δίκωχο φορούσες του ελασίτη
σαν που σε δέχτηκε χωρίς να σ’ αποπάρει,
παιδί φευγάτο, η μάνα μας στο σπίτι.

Και γίνηκες εσύ του αγώνα μας καμάρι,
σύνθημα νίκης ως τον τελευταίον οπλίτη,
τότε που δυο φωτιές μάς ζώναν κι οι Βουλγάροι
με τους δικούς μας, αχ, έτσι που ο νους να φρίττει.

Μα η μοίρα των λαών ελευθερίες γράφει
κι έτσι, δικέ μας αρχιστράτηγε Σαράφη,
φτάσαμε εκεί που δεν ξανάφτασε στρατός.

Μόνος απόμεινες, χωρίς πολεμιστάδες,
μα τ’ όνομά σου πια το διαλαλούν χιλιάδες.
Ζήτω ο ΕΛΑΣ μας! Ζει και βασιλεύει αυτός.

Γιώργος Κοτζιούλας

Γ. Κοτζιούλα, ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ, Αθήνα 1946
ΑΠΑΝΤΑ, Τόμος τρίτος, 2η έκδοση, Δίφρος 2013

Ο στρατιωτικός διοικητής του ΕΛΑΣ  Στέφανος Σαράφης και ο πρωτοκαπετάνιος του Άρης Βελουχιώτης στα Γιάννενα.
Φωτογραφία: Κώστας Μπαλάφας

Οι ξενόδουλες μεταβαρκιζιανές κυβερνήσεις θα τον «ανταμείψουν» συλλαμβάνοντάς τον μαζί με άλλους αντιστασιακούς αξιωματικούς και θα τον εξορίσουν το 1946 στη Σέριφο και στη συνέχεια στη Μακρόνησο (1948) και στον Αη Στράτη.  Ο στρατηγός παρά τις νέες διώξεις και αυτή τη φορά δεν θα λυγίσει. Θα βρει την αναγνώριση που, αν και του όφειλε, δεν του πρόσφερε η πατρίδα, στο λαό που θα τον στείλει στη βουλή με την ΕΔΑ. Την πρώτη φορά που εκλέχτηκε (1951) βρισκόταν εξόριστος, ενώ επανεκλέχτηκε το 1956 όταν η ΕΔΑ βρέθηκε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Στο μεταξύ είχε εκλεγεί στα ανώτερα όργανα και στη συνέχεια Γενικός Γραμματέας του κόμματος.

31 Αυγούστου 1952. Ο Στέφανος Σαράφης ομιλητής στην πρώτη Συνδιάσκεψη της ΕΔΝΕ στα γραφεία της ΕΔΑ
Πηγή: ΑΣΚΙ (Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας)

Την επόμενη μέρα από το θάνατο του Στρατηγού ο Γιάννης Ρίτσος γράφει το ποίημα «Στο Στρατηγό Σαράφη», που δημοσιεύεται στην Αυγή στις 2 Ιούνη:

ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΟ ΣΑΡΑΦΗ

Στρατηγέ,
με το σεμνό παράστημα
με τα λαϊκά μάτια της φιλίας,

Στρατηγέ μας, ανθρώπινε κι απλέ,
όπως όλα τα μεγάλα,
ανοίγοντας με το μεγάλο γέλιο σου
την ελπίδα μας και τη βεβαιότητα,

Στρατηγέ του στρατού της Αντίστασης,
που μοιράστηκες το ψωμί και το κουράγιο σου
με την κυνηγημένη Δημοκρατία
πάνω ψηλά στα κατσάβραχα της δόξας,

Στρατηγέ μας, που σ’ εξόρισαν στα Μακρονήσια
χωρίς ποτέ να μπορέσουν να εξορίσουν
την τόλμη και την καλοσύνη απ’ την καρδιά σου,

Στρατηγέ μας,
που η απόφασή σου σπιθοβόλαγε
σα γαλάζιο αστέρι στα μάτια της Ελλάδας,

Στρατηγέ μας,
σήμερα σ’ είδαμε πνιγμένο
ανάμεσα στα γαρίφαλα που κουβάλησαν
φτωχές γειτόνισσες από τις συνοικίες μας,
γερόντοι από τα πέρατα της ελληνικής ιστορίας,
παιδιά απ’ τα ματωμένα χωράφια της αγάπης τους.

Ο λαός μας τώρα κρατάει
ανάμεσα στα δυο φύλλα της καρδιάς του
τις «Αναμνήσεις» σου και τον «Ελάς» σου
μαζί με το «Μακρυγιάννη»όπως η μάνα κρατάει στα δυο της χέρια
τ’ άξιο παιδί της,
όπως κρατάει ο πεινασμένος
ένα καρβέλι, όπως κρατάει πάντα ο κόσμος
την ελπίδα.

Στις τέσσερις γωνιές του φερέτρου σου,
τιμητική φρουρά,
όρθιοι κι ασάλευτοι,
ο Ελληνικός Λαός, το Θάρρος,
η Τιμή κ’ η Ελευθερία.

Και πάνω σου,
σκυμμένη η μάνα σου η Δημοκρατία,
σκουπίζει τα μάτια της
μ’ ένα φύλλο απ’ τη δάφνη σου.

Γιάννης Ρίτσος

Εφημερίδα «Αυγή», 2 Ιούνη 1957
Πηγή: Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ)

Αη Στράτης, 1951. Ο στρατηγός Στ. Σαράφης (καθιστός αριστερά) με τους άλλους εξόριστους βουλευτές της ΕΔΑ.

Ο στρατηγός Σαράφης και από το βήμα της βουλής υπερασπίστηκε με συνέπεια τα συμφέροντα και τα δίκια του λαού και αντιτάχτηκε σθεναρά στο δόγμα Αϊζενχάουερ και στη συμφωνία για εγκατάσταση αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα (το ίδιο έκανε με ομιλίες και αποκαλυπτικά άρθρα του, με το τελευταίο να έχει δημοσιευτεί μόλις λίγες μέρες πριν δολοφονηθεί), προκαλώντας το μίσος των ιμπεριαλιστών και των ντόπιων συνεργατών τους.

Στέφανος και Μάριον Σαράφη

«Αν είχε ο κόσμος μυαλό»…

Ο Στρατηγός έβλεπε καθαρά το ρόλο των Αμερικανών στην Ελλάδα. Η πείρα του σαν στρατιωτικός ακόλουθος στο Παρίσι, η πείρα του με τους Άγγλους στην Αντίσταση τον διαφύλαξε από κάθε αυταπάτη περί μεγάλου συμμάχου. Ήθελε την Ελλάδα ανεξάρτητη με πολιτική ίσης φιλίας. Θυμάμαι καλά τι είπε το 1955 όταν έγινε η συνθήκη ειρήνης της Αυστρίας. «Αν είχε ο κόσμος μυαλό», έλεγε, «θα μπορούσε αυτό να γίνει η απαρχή μιας ζώνης αδέσμευτων χωρών με νότια άκρη την Ελλάδα, που έτσι θα ωφελήσει την υπόθεση της ειρήνης και η ίδια θα ωφεληθεί». Τέτοια ανεξαρτησία την ήθελε βασισμένη στην αδελφοσύνη των Βαλκανικών λαών και των λαών της Μέσης Ανατολής. Από το πιο αγαπημένο του τραγούδι, τον Θούριο του Ρήγα, οι στίχοι που ακούστηκαν συχνότερα μες στο σπίτι ήταν:

Βουλγάροι κι Αρβανίτες, Αρμένοι και Ρωμιοί,
αράπηδες και άσπροι, με μια κοινή ορμή,
για την Ελευθερίαν να ζώσωμεν σπαθί,
πως είμασθ’ ανδρειωμένοι, παντού να ξακουσθή.»

Μάριον Σαράφη
Λονδίνο 4 Μάη 1972

Εφημερίδα Ελεύθερη Ελλάδα (1/6/1972)
Πηγή: ΑΣΚΙ (Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας)

Ο Στέφανος Σαράφης ήταν σε όλη του ζωή ο ακούραστος και αλύγιστος μαχητής στο πλευρό του λαού, ο μπροστάρης στους αγώνες για λευτεριά ανεξαρτησία, δημοκρατία και ειρήνη. Το παράδειγμά του αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στην ιστορία που θα έπρεπε να διδάσκεται στις νέες γενιές. Οι εχθροί του λαού τον τιμώρησαν κόβοντάς του το νήμα της ζωής. Η πατρίδα που τον κυνήγησε και τον τιμώρησε για τη διαδρομή του και που δεν αποκατέστησε ποτέ πραγματικά την Αντίσταση του λαού μας, όταν δεν διώκει προσπαθεί να παραχαράξει την ιστορία και να πνίξει στη λήθη τους αγώνες και τις θυσίες για τα πανανθρώπινα ιδανικά και αυτούς που τα υπηρέτησαν. Η μορφή του δοξασμένου στρατηγού του ΕΛΑΣ παραμένει άσβεστη στη μνήμη του λαού.

Πηγή: Οικοδόμος - "Ατέχνως"