Γ. Παπανδρέου, Γ. Παπαδόπουλος και Π. Γαρουφαλιάς
Αναζητώντας την αρχική πηγή αυτής της διάδοσης, φθάνουμε στον Πέτρο Γαρουφαλιά του οποίου, ας μην ξεχνάμε, η σύγκρουση με τον πρωθυπουργό βρισκόταν ήδη την εποχή εκείνη σε πλήρη εξέλιξη.
Για πρώτη φορά διατυπώθηκε αμέσως μετά τη μεταπολίτευση, σε προδημοσίευση βιβλίου του Γαρουφαλιά 59 στην εφημερίδα Ακρόπολις, τον Σεπτέμβριο του 1974. 'Εκεί ο άλλοτε υπουργός 'Εθνικής Αμύνης υποστήριζε ότι η μέριμνα του Γ. Παπανδρέου για τον Παπαδόπουλο είχε ήδη εκδηλωθεί από τον Ιούλιο του 1964, όταν ο τελευταίος μετατέθηκε από την ΚΥΠ στη Θράκη. Ο πρωθυπουργός τον είχε ρωτήσει, υποτίθεται, «τί έχει μαζί του καί τόν καταδιώκει» και όταν ο Γαρουφαλιάς του ανέφερε ότι οι πληροφορίες «τόν φέρουν ώς ένα άπό τά ζωηρότερα μέλη του ΙΔΕΑ», ο Γ. Παπανδρέου του αντέτεινε: «Ξέρεις, ό πατέρας του στην Πάτρα είναι στενός προσωπικός μου φίλος καί μας ύποστήριξεν μέ φανατισμό στίς εκλογές. Μου έγραψε καί μου παραπονείται γιά τήν μετάθεσιν του γιου του. Δέν θέλω νά τόν στενοχωρήσω καί νά του ανταποδώσω τήν φιλία καί τίς υπηρεσίες πού μάς πρόσφερε μέ τήν δίωξι άπό εμάς του γιου του». Ωστόσο, ο υπουργός υπήρξε, κατά τα λεγόμενα του, ανένδοτος («Λυπάμαι πολύ, άλλα δέν δύναμαι νά ανακαλέσω τήν μετάθεσιν») καί ό πρωθυπουργός «δέν επέμεινε».
Ένα χρόνο αργότερα, στις 14 Ιουνίου 1965, όταν ο Γαρουφαλιάς επέστρεψε από την Ιταλία και βρήκε την υπόθεση του «σαμποτάζ» σε πλήρη εξέλιξη, αφού πρώτα μίλησε με τον Γ. Παπανδρέου, πήρε την πρωτοβουλία να στείλει, όπως υποστηρίζει, τον «ταξίαρχο» Αθανασούλια της στρατιωτικής δικαιοσύνης στη Θεσσαλονίκη για να διερευνήσει την υπόθεση. Επιστρέφοντας, ο Αθανασούλιας του ανέφερε ότι «επρόκειτο περί ασήμαντου επεισοδίου, κακώς καί έκ προθέσεως καί κατά μυθιστορηματικόν τρόπον διογκωθέντος ύπό του Γ. Παπαδοπούλου».
Όταν ό υπουργός μετέφερε στον πρωθυπουργό την εκτίμηση αυτή, ο τελευταίος τον διέκοψε λέγοντας: «Τέλος πάντων, ό,τι έγινε έγινε, μή δώσεις συνέχεια είς τήν ύπόθεσιν»60. Αλλά το ζήτημα δεν σταματά εδώ. Μετά από δύο ήμερες, στις 16 Ιουνίου, ο υπουργός 'Εθνικής Αμύνης συναντήθηκε με τον τότε βασιλιά, όταν ο Κωνσταντίνος (που βρισκόταν στην Κέρκυρα μαζί με την ετοιμόγεννη σύζυγο του) είχε πετάξει για λίγες ώρες στην Αθήνα, προκειμένου να υποδεχθεί την πεθερά του βασίλισσα Ingrid τής Δανίας. Σύμφωνα με τις αναφορές του τύπου, η ενημέρωση περιλάμβανε «έκτος τής υποθέσεως τής δολιοφθοράς καί τήν πορείαν τών ανακρίσεων διά τάς υποθέσεις τής οργανώσεως ΑΣΠΙΔΑ καί του σχεδίου Περικλής, καθώς καί έπί τών συνομιλιών μετά του 'Ιταλού υπουργού Αμύνης» 61.
Ο Γαρουφαλιάς δεν αναφέρει τίποτα στις αναμνήσεις του για αυτή τη συνάντηση, αλλά την «θυμήθηκε» ο Κωνσταντίνος, πολλά χρόνια αργότερα: «Πρώτη φορά πού άκουσα το όνομα Παπαδόπουλος ήταν, δεν ξέρω αν θυμάστε αυτή την ιστορία με το σαμποτάζ πού έκαναν οι κομμουνιστές στη βενζίνη, ένα σύνταγμα στη Βόρειο Ελλάδα. Γιατί φαντάζομαι αυτοί που μας ακούν δεν τα ξέρουν αυτά. Και είχε μεγάλη ένταση ότι "οι κομμουνιστές πάνε και κάνουν σαμποτάζ" κλπ.
Λοιπόν, ήρθε στο γραφείο μου τότε ο Υπουργός 'Εθνικής Αμύνης, ο κ. Γαρουφαλιάς. Τον ρώτησα "τί είναι αυτή ή υπόθεση; " "Τίποτα". Του λέω "τί τίποτα, έδώ χαλάει ό κόσμος. Όλες οι εφημερίδες μέ αυτό ασχολούνται". "Μά δέν υπάρχουν κομμουνιστές νά κάνουν σαμποτάζ", μου λέει, "αυτό τό σαμποτάζ τό έκανε ό διοικητής". Λέω "τί, ό διοικητής είναι κομμουνιστής καί αυτός;" "Όχι" μου λέει, "είναι ακριβώς τό αντίθετο. Είναι ένας εξτρεμιστής αξιωματικός". Λέω "πώς λέγεται;" "Γεώργιος Παπαδόπουλος". Καί τότε ήταν ή πρώτη φορά πού άκουσα το όνομα Γεώργιος Παπαδόπουλος. Και μου λέει "αυτός έβαλε ζάχαρη γιά νά δημιουργήσει θέματα". Του λέω "αυτά είναι απερίγραπτα. Προφανώς θά κάνετε ανάκριση καί θά επιβληθούν κυρώσεις". "Αστειεύεστε;" μου λέει, "δέν γίνονται αυτά". Του λέω "γιατί;" Μου λέει "διότι ό πατέρας του είναι φίλος του Πρωθυπουργού καί δέν μέ αφήνει νά κάνω αυτή τήν ενέργεια". Λέω "μνήσθητί μου Κύριε"» 62.
Δεν θα δίναμε ιδιαίτερη σημασία στην καθυστερημένη μνήμη του Κωνσταντίνου, εάν δεν επικαλείτο μια πρόσθετη μαρτυρία: «Τήν ιστορία τήν απεκάλυψα σέ ένα συνάδελφο σας ό όποιος πήγε καί ρώτησε τόν Μανουσάκη, ό όποιος ήταν γραμματεύς του [Γ. Παπανδρέου] καί επιβεβαίωσε τήν ιστορία» 63.
Η έρευνα μας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Κωνσταντίνος υπαινίσσεται πιθανότατα ένα δημοσίευμα των Νέων του 1984. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα αφήγημα του Ν. Κακαουνάκη, όπου περιγράφεται με μυθιστορηματική γλαφυρότητα πώς ο γενικός διευθυντής του πολιτικού γραφείου του πρωθυπουργού Ιωάννης Δ. Μανουσάκης κλήθηκε εσπευσμένα από τον Γ. Παπανδρέου, ο όποιος του ανέφερε ότι ο Παπαδόπουλος «έριξε ζάχαρη σέ τάνκς» και ότι ο πατέρας του, «δάσκαλος καί παλιός γνώριμος του Παπανδρέου», ανέβηκε στο Καστρί και στο όνομα «τής παλιάς τους φιλίας», τον παρακάλεσε «νά σώσει τό παιδί του».
Κατόπιν αυτού ο Παπανδρέου έστειλε, υποτίθεται, τον Μανουσάκη να πείσει τον Γαρουφαλιά να μην τον αποτάξει, με το επιχείρημα ότι «δέν μπορεί νά μαθευτεί ότι ένας συνταγματάρχης μπορεί νά ρίχνει ζάχαρη στά τάνκς ή στά αυτοκίνητα». Σύμφωνα με τό αφήγημα, ο Γαρουφαλιάς τελικά έκανε πίσω άλλα συμπλήρωσε προφητικά: «Κοιτάξτε μη με θυμηθείτε κάποτε» 64. Μνεία της επίσκεψης αυτής γίνεται και από τον Γαρουφαλιά, με την προσθήκη ότι ο Μανουσάκης του εκμυστηρεύτηκε ότι η επιμονή του πρωθυπουργού «ώφείλετο είς πίεσιν άσκηθείσαν ύπό του Ανδρέα Παπανδρέου, τόν όποιο έκινητοποίησε ή έν Πάτραις οικογένεια του Γ. Παπαδοπούλου, είς τήν οποίαν ούτος είχε προσωπικός έκλογικάς υποχρεώσεις» 65.
Όταν πρωτοδιατυπώθηκαν δημόσια αυτοί οι ισχυρισμοί, ο Γ. Παπανδρέου δεν ήταν πλέον στη ζωή και συνεπώς δεν υπήρχε τρόπος να ακουστεί σε πρώτο πρόσωπο η άλλη πλευρά αυτών των (υποτιθεμένων) συζητήσεων. Ως εκ τούτου πρέπει να τεθούν υπό την βάσανον άλλων ιστορικών εργαλείων, προκειμένου να αξιολογηθεί η αξιοπιστία τους, κυρίως θέτοντας τους αντιμέτωπους με τα πραγματικά περιστατικά.
Ας ξεκινήσουμε από τα απλούστερα. Ο Π. Γαρουφαλιάς επέστρεψε από τη Ρώμη 66 στην Αθήνα το απόγευμα της Δευτέρας, 14 Ιουνίου 1965 67, ενώ ο υποστράτηγος (και όχι ταξίαρχος) της στρατιωτικής δικαιοσύνης Αθανασούλιας είχε σταλεί στη Θεσσαλονίκη «ώς συνεπίκουρος είς τό έργον τής ανακρίσεως» από τον υφυπουργό Εθνικής Αμύνης Μ. Παπακωνσταντίνου το Σάββατο, 12 Ιουνίου 68. 'Επιστρέφοντας στην Αθήνα την επομένη ήμερα (Κυριακή), ο Αθανασούλιας είχε αμέσως ενημερώσει προσωπικά τον Γ. Παπανδρέου και τον Μ. Παπακωνσταντίνου, και η εντύπωση του ότι επρόκειτο περί «υποθέσεως εντελώς περιορισμένης σημασίας» είχε ήδη διαρρεύσει στον τύπο 69, προτού καν ο Γαρουφαλιάς πατήσει το πόδι του στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Συνεπώς, τα «γεγονότα» που εξωραΐζουν περιμετρικά τον ισχυρισμό του τελευταίου, αποδεικνύονται ήδη ανακριβή.
Η πρώτη συνάντηση Παπανδρέου-Γαρουφαλιά πραγματοποιήθηκε στις 10.30 το πρωί της Τρίτης, 15 'Ιουνίου στο Καστρί, όπου είχαν «μακρά συνεργασία» διάρκειας τριών περίπου ωρών 70. Αναφερόμενοι στη συνάντηση, «κυβερνητικοί κύκλοι» σημείωναν ότι «συνεζητήθησαν τά μέτρα τά όποια ελήφθησαν διά τήν πλήρη διαλεύκανσιν τής υποθέσεως», επαναλαμβάνοντας ότι «ή κυβέρνησις έχει δώσει αύστηράς διαταγάς νά στραφούν οί ανακρίσεις προς πάσαν κατεύθυνσιν», ενώ παράλληλα «διέταξεν όπως διεξαχθή έρευνα διά νά έξακριβωθή πώς διαρρέουν είς τόν τύπον έγγραφα στρατιωτικά» (υπαινιγμός ευθέως στρεφόμενος κατά του Παπαδόπουλου) 71.
Όση -δικαιολογημένη- δυσπιστία και αν έχει κάποιος σε σχόλια «κυβερνητικών κύκλων», είναι πάντως προφανές ότι κινούνται προς την τελείως αντίθετη κατεύθυνση των ισχυρισμών του Π. Γαρουφαλιά.
Η αναφορά, επιπλέον, του τελευταίου σε «παρέμβαση» του Ανδρέα Παπανδρέου υπέρ του Παπαδόπουλου, αποδεικνύει ότι οι ισχυρισμοί αυτοί επένδυαν κυρίως στην αμνησία της κοινής γνώμης, εάν ληφθεί υπόψη ότι η πρώτη εφημερίδα που αποκάλυψε το όνομα και το παρελθόν του σκευωρού αξιωματικού τις ήμερες του «σαμποτάζ» και εκείνη που πρώτη έθεσε ζήτημα αποστρατείας του, ήταν ακριβώς το, προσκείμενο προσωπικά στον τότε αναπληρωτή υπουργό συντονισμού, Έθνος 72.
Ερχόμενοι στις μαρτυρίες Κωνσταντίνου-Μανουσάκη, και ξεκινώντας πάλι από τα αυτονόητα, είναι νομίζω προφανές ότι δεν υπάρχει περίπτωση να ανέφεραν αφενός ο υπουργός 'Εθνικής Αμύνης στο βασιλιά, και αφετέρου ο πρωθυπουργός στον γραμματέα και τον υπουργό του, το δημοσιογραφικό παραμύθι περί «ζάχαρης στη βενζίνη των τανκς», που δεν υπήρξε ποτέ σε κανένα επίσημο ντοκουμέντο της υπόθεσης. Αυτή και μόνο η επισήμανση θα αρκούσε για να καταστήσει αναξιόπιστες τις -καθυστερημένες- αυτές μαρτυρίες 73.
Εχει ενδιαφέρον στο σημείο αυτό να επισημάνουμε ότι η εκδοχή Γαρουφαλιά αναπαράγεται και από φιλοδικτατορικές πηγές, όπως ο ακροδεξιός βουλευτής Νίκος Φαρμάκης, πρώτος εκπρόσωπος τύπου της χούντας: «Τήν δεύτερη φορά πού διεσώθη [ο Γ. Παπαδόπουλος] ήταν από τον Γεώργιο Παπανδρέου, όταν έγινε ή ιστορία στον Έβρο. Διότι ο Παπαδόπουλος ήτανε από το Καλέντζι από όπου ήτανε και ο Παπανδρέου και ο πατέρας του Παπαδόπουλου ήταν παπάς, φίλος του Παπανδρέου. Όταν λοιπόν είπε τότε εδώ ο Α/ΓΕΣ ότι "πρέπει μέ αυτή τήν ιστορία νά τελειώνουμε μέ τόν Παπαδόπουλο" και έκανε ένα τηλεφώνημα ο παπάς, πήρε ένα τηλεφώνημα ο Παπανδρέου στον Υπουργό Αμύνης και του είπε "έπ' ούδενί λόγω θά πειράξετε κάποιο συνταγματάρχη Παπαδόπουλο", τον όποιο δεν ήξερε, δεν είχε γνωρίσει ποτέ».
Εδώ έχουμε σωρεία «παραλλαγών» του αφηγήματος: ο επιμένων υπέρ της τιμωρίας Γαρουφαλιάς αντικαθίσταται από τον Α/ΓΕΣ αντιστράτηγο Γεννηματά, ο δάσκαλος Χρήστος Παπαδόπουλος γίνεται παπάς, το χωριό Καλούσι (τόπος καταγωγής των Παπαδόπουλων) ταυτίζεται με το Καλέντζι (τόπο καταγωγής των Παπανδρέου), κοκ. Αν έχουν κάποιο ενδιαφέρον τα τελευταία αυτά «λάθη» είναι ότι υποδηλώνουν ότι πηγή του Φαρμάκη δεν μπορεί να είναι ο Παπαδόπουλος 74.
Κατέστη, νομίζω, σαφές από τα παραπάνω ότι η διάδοση περί προστασίας του Παπαδόπουλου από τον Παπανδρέου πρωτοεμφανίστηκε μια σχεδόν δεκαετία μετά τα γεγονότα και έχει ως κύρια πηγή τον Π. Γαρουφαλιά, στη μαρτυρία του όποιου παραπέμπουν όλα σχεδόν τα μεταγενέστερα δημοσιεύματα, είτε υιοθετώντας την είτε αντιμετωπίζοντας την με σκεπτικισμό 75.
Όπως είδαμε ήδη, η μαρτυρία αυτή γέμει πασιφανών ανακριβειών, ενώ παραμένουν κάπως αδιευκρίνιστες η υφή και η σημασία της -επίσης καθυστερημένης- μαρτυρίας Μανουσάκη, η οποία πάντως περιέχει επίσης αμφιλεγόμενα σημεία.
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου