Αφιέρωμα στην Εργατική Πρωτομαγιά

Καθώς η άρχουσα τάξη συστηματικά έχει καταφέρει να "εξαφανίσει" σχεδόν από τη λαική μνήμη και συνείδηση τους εργατικούς αγώνες του Σικάγο, που έναν αιώνα πριν κατέκτησαν το 8ωρο. Τα ΜΜΕ προτιμούν αυτές τις μέρες να "παίζουν" διαρκώς -για ευνόητους λόγους- το θέμα των προσαγωγών για τη Marfin στην Πρωτομαγιά του 2010, που αποτέλεσε "σημείο καμπής" για το λαικό κίνημα, με χιλιάδες κόσμου να κατεβαίνουν στην πορεία, και να "κάνουν αισθητή την παρουισία τους" μετά από χρόνια "απραξίας".

Αποφασίσαμε λοιπόν να κάνουμε ένα -πρόχειρο έστω- ιστορικό αφιέρωμα για την Πρωτομαγιά, με τα γεγονότα του Σικάγο, αλλά και τις πρώτες αντίστοιχες προσπάθειες στην Ελλάδα για το 8ωρο:


Από παλιότερο άρθρο της "Ημερησίας" που πλέον δεν υπάρχει στο site της (τουλάχιστον εμείς δε το βρήκαμε):

[...]στη Mεγάλη Bρετανία, τη Γερμανία, τη Γαλλία και τις HΠA, προς το τέλος του 19ου αιώνα, υπάρχουν περίπου 30 εκατ. «προλετάριοι» και άλλα 10 στις υπόλοιπες χώρες, που κινούνται στους ρυθμούς της εκβιομηχάνισης. H αύξηση της μισθωτής εργασίας σε ποσοστά είναι, επίσης, εντυπωσιακή: 80% του ενεργού πληθυσμού είναι οι μισθωτοί στη Bρετανία, γύρω στο 50-60% στις HΠA, τη Γερμανία και τη Γαλλία.

Aν και όλη την περίοδο δεν σημειώνονται επαναστάσεις και υπερτοπικές εξεγέρσεις, όπως στο παρελθόν ( «άνοιξη» του 1848, Kομμούνα του 1871), ξεσπάνε απεργιακές κινητοποιήσεις χωρίς προηγούμενο. Στη Γαλλία, τη Γερμανία, το Bέλγιο, την Aγγλία, και, ιδιαίτερα, στις HΠA, με επίκεντρο το χρόνο εργασίας, κινητοποιούνται εκατομμύρια. Oι εργατικές οργανώσεις γνωρίζουν μια πρωτοφανή ανάπτυξη. Eνδεικτικοί αριθμοί στα τέλη της δεκαετίας του 1890: Tα αγγλικά τρέιντγιούνιορς αριθμούν 1,5 εκατ. μέλη, η Aμερικανική Oμοσπονδία Eργασίας πάνω από 600.000...

Κόμματα

Tο εργατικό κίνημα κάνει πράξη το κομμουνιστικό σύνθημα «Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε», ενώ δημιουργούνται τα πρώτα σοσιαλιστικά κόμματα. H εξέλιξη αυτή θεωρείται ως ένα από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της εποχής. Aπό την άποψη που ενδιαφέρει εδώ οι εργατικές τάξεις αποκτούν συνείδηση τις δύναμής τους, οργανώνονται. Oι κοινωνίες μεταμορφώνονται. Στο πλαίσιο αυτό το 1889 αποτελεί έτος ορόσημο, με τη συγκρότηση της B΄ Σοσιαλιστικής Διεθνούς στο Παρίσι. Tότε καρποφορούν και οι προσπάθειες που έχουν αρχίσει μερικά χρόνια νωρίτερα για τη διεθνή οργάνωση των εργατών.

H απόφαση για καθιέρωση της Πρωτομαγιάς

Aν και ουσιαστικά η Πρωτομαγιά «φύτρωσε» το 1886 στις HΠA, όμως τυπικά ως διεθνής μέρα των εργατών καθιερώθηκε στο ιδρυτικό συνέδριο της Δεύτερης Διεθνούς. Aυτή ήταν η σημαντικότερη απόφαση που πήραν στο Παρίσι (Iούλιος 1889) οι 400 περίπου εκπρόσωποι των εργατών από 20 χώρες. Στη σχετική απόφαση αναφέρεται:

«... Θα οργανωθεί μια μεγάλη διεθνής εκδήλωση για μια καθορισμένη ημερομηνία, με τέτοιο τρόπο, ώστε οι εργάτες σε όλες τις χώρες και σε όλες τις πόλεις ν’ απευθύνουν ταυτόχρονα μια συγκεκριμένη μέρα, προς τις δημόσιες αρχές, ένα αίτημα για να καθοριστεί η εργάσιμη μέρα σε οκτώ ώρες και να τεθούν σε ισχύ οι άλλες αποφάσεις του Διεθνούς Συνεδρίου του Παρισιού. Eνόψει του ότι μια τέτοια εκδήλωση έχει ήδη αποφασιστεί από την Aμερικανική Oμοσπονδία Eργασίας στο συνέδριό της, το Δεκέμβρη του 1888 στο Σεντ Λούις για την 1η του Mάη 1890, η μέρα αυτή γίνεται δεκτή σαν η μέρα για τη διεθνή εκδήλωση. Oι εργάτες των διαφόρων χωρών θα πρέπει να οργανώσουν την εκδήλωση με τρόπο ανάλογο προς τις συνθήκες της χώρας τους».



Στη διάρκεια της Mεγάλης Ύφεσης στον πυρήνα της σύγκρουσης μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας βρέθηκε το οκτάωρο. Όπου είχαν ως τότε θεσπιστεί όρια στο χρόνο εργασίας παραβιάζονταν, ενώ όπου ακόμη δεν είχε θεσμοποιηθεί το οκτάωρο αποτελούσε αίτημα αιχμής. Aνήκοντας στην πρώτη κατηγορία οι Aμερικανοί εργάτες έδιναν σκληρές ταξικές μάχες. H Aμερικανική Oμοσπονδία Eργασίας αποφάσισε ότι η 1η του Mάη 1886 θα ήταν μέρα αγώνα για το οκτάωρο. Tο Σικάγο αναδείχτηκε στο κέντρο του αγώνα Ήταν τόσο μεγάλη και τόσο επιβλητική η κινητοποίηση, που κράτος και βιομήχανοι θεώρησαν πως έπρεπε να επιβληθούν δυναμικά. Στις 3 του Mάη, η αστυνομία πυροβόλησε εν ψυχρώ εναντίον εργατών, που διαδήλωναν, σκοτώνοντας 4 και τραυματίζοντας πολλούς. Tην επομένη οι εργαζόμενοι διαδήλωσαν μαχητικά στο Xεϊμάρκετ, όπου διαδραματίστηκε η πασίγνωστη από τότε βομβιστική επίθεση- προβοκάτσια (κάποιος έριξε βόμβα, σκοτώνοντας εφτά αστυνομικούς, ακολούθησαν συλλήψεις συνδικαλιστών, στημένες δίκες, καταδίκες και εκτελέσεις). H πρωτομαγιάτικη απεργία του 1886 είχε ως αποτέλεσμα σε πολλούς κλάδους να μειωθούν οι εργάσιμες ώρες, ή να καθιερωθεί η ημιαργία του Σαββάτου και η αργία της Kυριακής κ.λπ.

Έτσι αποφασίστηκε η 1η Mαΐου να καθιερωθεί ως μέρα των εργατών για προβολή και διεκδίκηση των αιτημάτων τους. H αρχή έγινε το 1890. Tότε ακριβώς ο Φ. Eγκελς έγραφε προλογίζοντας το Kομμουνιστικό Mανιφέστο: «Σήμερα που γράφω αυτές τις γραμμές, το προλεταριάτο της Eυρώπης και της Aμερικής επιθεωρεί τις δυνάμεις του, που για πρώτη φορά κινητοποιούνται σε μια στρατιά, κάτω από μία σημαία και για έναν άμεσο σκοπό: Για το νομοθετικό καθορισμό της κανονικής οκτάωρης εργάσιμης ημέρας... Tο θέαμα της σημερινής μέρας θα δείξει στους καπιταλιστές και στους γαιοκτήμονες όλων των χωρών ότι οι προλετάριοι όλων των χωρών είναι σήμερα πραγματικά ενωμένοι. Aς ήταν ο Mαρξ πλάι μου να το ‘βλεπε αυτό με τα ίδια του τα μάτια!» (O Mαρξ είχε πεθάνει εφτά χρόνια νωρίτερα)

Σ. Γιελέν – «1886: Η ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΜΕΣΑ ΑΠO ΤΗ ΔΡΑΣΗ
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΣ»

Όπως ο πανικός του 1873 (σ.σ. εννοεί την πρώτη ίσως πολύ μεγάλη καπιταλιστική κρίση που είχε ξεσπάσει τότε) σφράγισε τη γέννηση του συνειδητού εργατικού κινήματος σε εθνική κλίμακα, έτσι σφράγισε και τη γέννηση μιας πρακτικής και ρεαλιστικής αντίληψης για το σοσιαλισμό -αντίληψης που επρόκειτο να αντικαταστήσει τους απόμακρους ουτοπικούς πόθους των πρώτων σοσιαλιστών που περιορίζονταν σε “υψηλές” διανοουμενίστικες συζητήσεις και ρομαντικά δοκίμια. Από κείνη την εποχή οι σοσιαλιστές, αντί να τρέφουν ιδεαλιστικές ελπίδες για το αύριο, άρχισαν να δρουν για το σήμερα, οργανώνοντας διαδηλώσεις πεινασμένων, διαδηλώσεις ανέργων, απεργίες, μαζικές συγκεντρώσεις και πολιτικές καμπάνιες. Αρχικά λειτούργησαν μέσα από το Εργατικό Κόμμα των Η.Π.Α. που είχε ιδρυθεί το 1876 και που έπαιξε σημαντικό ρόλο στις απεργίες των σιδηροδρομικών το 1877, ιδιαίτερα στο Σικάγο και το Σαιν Λούις. Μετά την αποτυχία αυτών των απεργιών το Εργατικό Κόμμα αναδιοργανώθηκε και μετονομάστηκε σε Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα που είχε σαν πρωταρχική του λειτουργία την πολιτική δράση, άσχετο αν διατήρησε φιλικές σχέσεις με τα συνδικάτα. Όταν έγινε αυτή η αλλαγή, η Εθνική Εκτελεστική Επιτροπή του Σ.Ε.Κ. διέταξε να σταματήσουν οι μαζικές συγκεντρώσεις για να παρουσιάσει στα νομοθετικά σώματα προτάσεις σχετικές με την καθιέρωση του οκτάωρου, αποφάσεις για την κατάργηση όλων των απαγορευτικών νομοσχεδίων και για την αγορά από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση σιδηροδρομικών και τηλεγραφικών γραμμών.
...
Παρακινημένοι από την αγκιτάτσια του Μοστ, οι εκπρόσωποι των επαναστατικών αντικοινοβουλευτικών ομάδων από 26 πόλεις συγκεντρώθηκαν στο Πίτσμπουργκ στις 14 Οκτωβρίου 1883 για να αναδιοργανώσουν τη Διεθνή Ένωση Εργατών. Και σ΄ αυτή την περίπτωση, υπάρχουν πάλι δύο ξεχωριστά στοιχεία συνενωμένα μόνο από την αντίθεσή τους ως προς την πολιτική δράση. Οι αντιπρόσωποι από τη Νέα Υόρκη και τις ανατολικές Πολιτείες με πρώτο και καλύτερο το Γιόχαν Μοστ, υποστήριξαν την ατομικιστική αναρχική τακτική, ενώ οι αντιπρόσωποι από το Σικάγο και απ’ τις δυτικές Πολιτείες, καθοδηγούμενοι από τους Άλμπερτ Πάρσονς και Ώγκαστ Σπάιζ, υποστήριξαν κάποιο μείγμα αναρχισμού και συνδικαλισμού που τελικά έμεινε γνωστό σαν “Ιδέα του Σικάγου”. Η παραλλαγή αυτή πλησίαζε περισσότερο τον συνδικαλισμό παρά τον αναρχισμό, στο βαθμό που αναγνώριζε το συνδικάτο σαν “εμβρυακή ομάδα” της μελλοντικής κοινωνίας και σαν μονάδα μάχης ενάντια στον καπιταλισμό. Παρόλα αυτά, τα συνδικάτα δεν επρόκειτο να αγωνιστούν για τα επιφανειακά και οπορτουνιστικά προνόμια των μεγάλων μισθών και του μικρού ωραρίου, δεν θα έμεναν ικανοποιημένα παρά μόνο με τον πλήρη αφανισμό του καπιταλισμού και τη δημιουργία της ελεύθερης κοινωνίας. Ο συνδικαλισμός, στον αγώνα του ενάντια στον καπιταλισμό, δεν θα κατέφευγε στην πολιτική δράση αλλά αντίθετα θα δυσπιστούσε απέναντι σε κάθε κεντρική εξουσία και θα διαφύλαττε κάθε προσπάθεια ενάντια στην προδοτική ηγεσία. Θα συγκέντρωνε την προσοχή του στην απευθείας δράση των μελών της βάσης. Δύο μονάχα βασικές αρχές απόμεναν για να εναρμονιστεί απόλυτα η “Ιδέα του Σικάγου” με το σύγχρονο συνδικαλισμό: η Γενική Απεργία και το Σαμποτάζ, απόψεις που εκείνη την εποχή δεν αναπτύχθηκαν θεωρητικά. 

Μια και η φράξια των δυτικών Πολιτειών ήταν μεγαλύτερη απ’ όλες τις άλλες, το συνέδριο επικύρωσε τη σπουδαιότητα του συνδικαλισμού. Και η απευθείας δράση -η βία- ήταν η τακτική που θα εφαρμοζόταν.
Η πλατφόρμα της Διεθνούς που δημοσιεύτηκε στο “Συναγερμό” -εφημερίδα του Σικάγου με εκδότη τον Πάρσονς- έλεγε, ανάμεσα σ’ άλλα τα εξής:

“Η σημερινή κοινωνική τάξη πραγμάτων βασίζεται στη ληστεία των μη-ιδιοκτητών από μέρους των ιδιοκτητών, οι καπιταλιστές εξαγοράζουν το μόχθο των φτωχών προσφέροντας μισθούς που αρκούν μονάχα για την επιβίωση, απορροφώντας ολόκληρη την υπεραξία… Μ’ αυτό τον τρόπο, ενώ οι φτωχοί στερούνται ολοένα και περισσότερο τις δυνατότητες εξέλιξης, οι πλούσιοι θησαυρίζουν ληστεύοντας ολοένα και περισσότερο… Το σύστημα αυτό είναι άδικο, παράλογο και καταστροφικό. Άρα εκείνοι που υποφέρουν κάτω απ’ αυτό το σύστημα και δεν θέλουν να είναι υπεύθυνοι για τη συνέχισή του πρέπει να πολεμήσουν για την καταστροφή του με όλα τα μέσα και με όλες τους τις δυνάμεις. Οι εργάτες δεν μπορούν να ζητήσουν βοήθεια από καμιά εξωτερική πηγή στον αγώνα τους ενάντια στο τωρινό σύστημα· πρέπει να πετύχουν την απελευθέρωσή τους με τις δικές τους μόνο προσπάθειες. Μέχρι τώρα, καμιά προνομιούχα τάξη δεν παραιτήθηκε από την τυραννία, και οι σημερινοί καπιταλιστές δεν παραιτήθηκαν ποτέ από τα προνόμιά τους κι από την εξουσία τους χωρίς να εφαρμόσουν κατασταλτικά μέτρα… Είναι λοιπόν αυτονόητο ότι ο αγώνας του προλεταριάτου ενάντια στη μπουρζουαζία πρέπει να έχει βίαιο χαρακτήρα, ότι οι διαμάχες που αφορούν τις διάφορες μισθολογικές αυξήσεις δεν μπορούν να οδηγήσουν στον τελικό στόχο… Σ’ αυτές τις συνθήκες, υπάρχει μονάχα μια λύση -η βία… Η αγκιτάτσια για οργάνωση, για οργανώσεις με σκοπό την εξέγερση, στην περίπτωση βέβαια που οι εργάτες θα πετάξουν τις αλυσίδες τους”. 

Πρόκειται για πρόγραμμα που διακήρυττε χωρίς προσχήματα την καταστροφή της υπάρχουσας οικονομικής και πολιτικής τάξης πραγμάτων, ένα πρόγραμμα που δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητο.
Για ένα χρόνο η ανάπτυξη του νέου Κεντρικού Εργατικού Συνδικάτου ήταν μικρή, παρόλα αυτά, στο τέλος του 1885 είχαν προσχωρήσει σε αυτό 13 συνδικάτα, ενώ η Συνασπισμένη Συνέλευση διατηρούσε 19. Ύστερα από λίγους μήνες όμως, τον Απρίλιο του 1885, συμμετείχαν στο Κεντρικό Εργατικό Συνδικάτο 22 συνδικάτα από τα οποία τα 11 ήταν τα μεγαλύτερα στην πόλη. Διατήρησε την επαφή του με τη Διεθνή και προσχώρησε στις διαδικασίες της, συμμετέχοντας στις μαζικές συγκεντρώσεις της. Άρχισε μια έντονη αγκιτάτσια για την καθιέρωση του οκτάωρου, παρόλο που όσον αφορά τα κίνητρα διέφερε από τη συντηρητική Συνασπισμένη Συνέλευση και τους Ιππότες της Εργασίας – δεν θεωρούσε σημαντική τη μείωση της εργάσιμης ημέρας αλλά τη δημιουργία κοινού εργατικού μετώπου και την πάλη των τάξεων. Ύστερα από εισήγηση του Σπάιζ, τον Οκτώβριο του 1885, υιοθέτησε την ακόλουθη απόφαση:

“Απόφασή μας είναι να κάνουμε έκκληση στην τάξη των μισθωτών να πάρει τα όπλα για να προβάλει στους εκμεταλλευτές της το μοναδικό επιχείρημα που μπορεί να θεωρηθεί αποτελεσματικό: ΒΙΑ. Μολονότι περιμένουμε ελάχιστα από την καθιέρωση του οκτάωρου, υποσχόμαστε με πίστη να βοηθήσουμε τα αδέλφια μας που βρίσκονται σε μειονεκτικότερη θέση σ’ αυτή την ταξική πάλη με όλα τα μέσα και τη δύναμη που διαθέτουμε, εφόσον κι αυτοί θα συνεχίσουν να διατηρούν ένα ανοιχτό και αποφασισμένο μέτωπο ενάντια στους κοινούς μας καταπιεστές, τους αριστοκράτες αλήτες και τους εκμεταλλευτές. Η πολεμική μας κραυγή είναι: “θάνατος στους εχθρούς του ανθρώπινου γένους!” 

Στο Σικάγο, την πρωτοβουλία για την καθιέρωση του οκτάωρου την ανέλαβε ο Σύνδεσμος για την Καθιέρωση του Οκτάωρου, στον οποίο συμμετείχαν η Συνασπισμένη Συνέλευση, το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα και οι Ιππότες της Εργασίας – παρόλο που το Κεντρικό Εργατικό Συνδικάτο συνεργάστηκε ενεργητικά. Την τελευταία Κυριακή πριν από την Πρωτομαγιά οργανώθηκε μια τεράστια διαδήλωση για το οκτάωρο στην οποία πήραν μέρος 25.000 άτομα και μίλησαν οι Πάρσονς, Σπάιζ, Φήλντεν και Στσουώμπ. Όταν έφτασε η μέρα του αγώνα, τα περισσότερα μέλη της κίνησης για την καθιέρωση του οκτάωρου υποστήριξαν τα συνθήματα του Κεντρικού Εργατικού Συνδικάτου και της Διεθνούς.

Συνέχεια