Ένας από τους πιο αξιοσημείωτους, αν όχι ο πιο αξιοσημείωτος, συλλογισμός στα έργα του Μαρξ και του Ένγκελς σε σχέση με το Κράτος, περιέχεται στο ακόλουθο απόσπασμα της επιστολής του Ένγκελς προς τον Μπέμπελ, που εγράφη στις 18-23 Μαρτίου 1875. Η επιστολή αυτή, το λέμε εν παρενθέσει, δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από τον Μπέμπελ, αν δεν κάνουμε λάθος στον δεύτερο τόμο των απομνημονευμάτων του, που τυπώθηκε στα 1911, δηλαδή μετά τριάντα εξ χρόνια αφότου εγράφη και εστάλη.
Ο Ένγκελς γράφοντας προς τον Μπέμπελ, κατέκρινε το σχέδιο του Προγράμματος της Gotha, το οποίο επίσης κατέκρινε και ο Μαρξ στην περίφημη επιστολή του προς τον Β. Μπράκε. Ο Ένγκελς, εξετάζοντας ιδιαιτέρως το ζήτημα του Κράτους, γράφει :
«Το Ελεύθερο Λαϊκό Κράτος μετατράπηκε σε Ελεύθερο Κράτος. Σύμφωνα με την γραμματική σημασία των λέξεων, Ελεύθερο Κράτος είναι το Κράτος που είναι ελεύθερο απέναντι των πολιτών του, δηλαδή Κράτος με δεσποτική κυβέρνηση. Θα έπρεπε να μη εμφανίζονται όλες αυτές οι ανοησίες περί Κράτους, ύστερα μάλιστα από την Κομμούνα, που μπορεί να πούμε ότι δεν ήταν Κράτος στην κυρία σημασία της λέξεως.
Οι αναρχικοί από πολύ καιρό μας βάζουν στο στόμα αυτό το «Λαϊκό Κράτος», αν και στο έργο του Μαρξ κατά του Προυντόν και ύστερα στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο», διατυπώνεται σαφέστατα ότι μόλις έλθει το Σοσιαλιστικό κοινωνικό καθεστώς, το Κράτος θα διαλυθεί μόνο του (sich auflost) και θα εξαφανισθεί. Και αφού το Κράτος είναι μόνον ένας μεταβατικός θεσμός που είμαστε υποχρεωμένοι να χρησιμοποιήσουμε στον επαναστατικό αγώνα, για να συντρίψουμε βιαία τους αντιπάλους μας, είναι αληθινή ηλιθιότητα να μιλούμε για ένα Ελεύθερο Λαϊκό Κράτος. Στην περίοδο που το προλεταριάτο έχει ανάγκη ακόμη από το Κράτος δεν θα το χρησιμοποιήσει για την ελευθερία, άλλα για να συντρίψει τους εχθρούς του -και όταν θα είναι δυνατόν να μιλήσει κανείς πραγματικά περί ελευθερίας, τότε το κράτος ως κράτος παύει να υπάρχει. Νομίζουμε λοιπόν ότι παντού η λέξη κράτος πρέπει να αντικατασταθεί από το Gemeinwesen (Κοινοκτημοσύνη, Κοινότης), μια ωραία παλιά γερμανική λέξη που ανταποκρίνεται στην γαλλική «Κομμούνα».
Πρέπει να έχει κανείς υπ’ όψη του ότι το γράμμα αυτό αναφέρεται στο πρόγραμμα του Κόμματος που ο Μαρξ κατέκρινε στην επιστολή του λίγες εβδομάδες αργότερα από την παραπάνω, (η επιστολή του Μαρξ έχει ημερομηνία 5 Μαΐου 1875) και ότι αυτή την εποχή ο Ένγκελς ζούσε μαζί με τον Μαρξ στο Λονδίνο. Συνεπώς όταν γράφει «εμείς» ο Ένγκελς υποδεικνύει βέβαια στον ηγέτη της γερμανικής εργατικής τάξεως, και εξ ονόματος του Μαρξ, ότι η λέξη «Κράτος» πρέπει να αφαιρεθεί από το πρόγραμμα τους και να αντικατασταθεί από την «Κοινότητα».
Τι κραυγές επί «αναρχισμώ» θα έβγαζαν οι ηγέτες του σημερινού «μαρξισμού» που έχουν ξεπέσει σε απλούς οπορτουνιστές, αν τους υπεδείκνυαν μια τέτοια μεταβολή στο πρόγραμμα τους. Ας ουρλιάζουν όμως. Η καπιταλιστική τάξη θα τους χαϊδέψει στην πλάτη γιαυτό.
Εμείς θα προχωρήσουμε στο έργο μας. Στην αναθεώρηση τού προγράμματος του κόμματος μας πρέπει χωρίς αμφιβολία να λάβουμε υπ όψη την σκέψη αυτή του Ένγκελς και του Μαρξ, για να προσεγγίσουμε περισσότερο στην αλήθεια, για να αποκαταστήσομε τον μαρξισμό, να τον καθαρίσουμε από τις διαστροφές και να ξαναφέρουμε τον αγώνα για την απελευθέρωση της εργατικής τάξης στο σωστό του δρόμο. Από τους Μπολσεβίκους δεν θα βρεθεί βέβαια κανείς αντίθετος στην γνώμη του Ένγκελς και του Μαρξ. Ίσως παρουσιασθεί δυσκολία στην γραμματική διατύπωση των εννοιών. Ενώ στα γερμανικά υπάρχουν δυο λέξεις που εκφράζουν την έννοια της «Κοινότητος» και ο Ένγκελς εκλέγει ακριβώς εκείνη που εκφράζει όχι μια μονομερή κοινότητα αλλά το σύνολο, το σύστημα των κοινοτήτων, στα Ρωσικά δεν υπάρχει καμιά τέτοια λέξη. Ίσως λοιπόν βρεθούμε στην ανάγκη να προτιμήσουμε την γαλλική λέξη «Κομμούνα», αν και αυτή έχει τις ελλείψεις της.
«Η Κομμούνα δεν ήταν πια κράτος στην κυρία σημασία της λέξεως». Αυτή είναι η σημαντικότερη θεωρητική άποψη του Ένγκελς. Ύστερα απ’ όσα είπαμε παραπάνω, η αρχή αυτή είναι τελείως σαφής. Η Κομμούνα έπαψε να είναι κράτος όταν δεν είχε πια να υποτάξει την πλειοψηφία αλλά την μειοψηφία του πληθυσμού (τους εκμεταλλευτές) είχε συντρίψει πια τον αστικό κυβερνητικό μηχανισμό, και στη θέση της ειδικής περιοριστικής δύναμης έρχεται τώρα το σύνολο του πληθυσμού. Αυτό βέβαια είναι απομάκρυνση από το κράτος στην κυρία σημασία της λέξης. Και μόλις θα στερεωνόταν η Κομμούνα, τα λείψανα του Κράτους θα «μαραίνονταν» μόνα τους μέσα σ’ αυτήν -δεν θα χρειαζότανε κράτος για να «καταργήσει» τους θεσμούς αυτούς, αλλά θα έπαυαν να λειτουργούν όσο λιγότερο έδαφος τους απέμενε ολοένα.
«Οι αναρχικοί μας βάζουν στο στόμα το Λαϊκό Κράτος». Λέγοντας αυτό ο Ένγκελς, έχει υπ’ όψι του ειδικά τον Μπακουνίν και την πολεμική που έκανε αυτός κατά των γερμανών σοσιαλδημοκρατών. Ο Ένγκελς παραδέχεται ως δικαιολογημένη την πολεμική αύτή, γιατί το «Λαϊκό Κράτος» ή το «Ελεύθερο Λαϊκό Κράτος» δεν έχουν καμιά έννοια και απομακρύνουν από τον σοσιαλισμό. Ο Ένγκελς προσπαθεί να αλλάξει την βάση της συζήτησης των γερμανών σοσιαλδημοκρατών με τους αναρχικούς, να την εναρμονίσει με τις θεμελιώδεις αρχές και να την καθαρίσει από τις οπορτουνιστικές προλήψεις περί «κράτους». Αλίμονο! Η επιστολή του Ένγκελς έμεινε θαμμένη τριανταέξι ολόκληρα χρόνια. Και βλέπουμε, και ύστερα ακόμη από τη δημοσίευση της επιστολής του Ένγκελς, ότι ο Κάουτσκυ εξακολουθεί με επιμονή να επαναλαμβάνει αυτά τα ίδια σφάλματα που μας υπέδειξε ο Ένγκελς.
Ο Μπέμπελ απάντησε στον Ένγκελς με μια επιστολή του από τις 21 Σεπτεμβρίου 1875, στην οποία, μεταξύ άλλων, έγραφε ότι «συμφωνεί τελείως» με την κριτική του Ένγκελς για το σχέδιο του προγράμματος, και ότι κατέκρινε τον Λίμπκνεχτ για την προθυμία που έδειξε να κάνει παραχωρήσεις (Απομνημονεύματα του Μπέμπελ). Αν πάρουμε όμως το βιβλιαράκι τον Μπέμπελ, Οι Σκοποί μας, θα βρούμε τελείως εσφαλμένες απόψεις για το Κράτος.
«Το Κράτος πρέπει να μεταμορφωθεί, από κράτος βασιζόμενο στην κυριαρχία μιας τάξης σε λαϊκό Κράτος». (Unsere Ziele, 1886). Αυτό περιέχεται στην ένατη έκδοση του βιβλίου του Μπέμπελ. Δεν είναι λοιπόν παράξενο αν η διαρκής αυτή επανάληψη των οπορτουνιστικών απόψεων περί κράτους, απορροφήθηκε τελείως από την γερμανική Σοσιαλδημοκρατία, αφού μάλιστα οι επαναστατικές εξηγήσεις του Ένγκελς έμειναν θαμμένες εν ασφαλεία, και οι όροι της ζωής συντέλεσαν στην απομάκρυνση από την Επανάσταση.
Ο Πρόλογος του 1891 στο βιβλίο του Μαρξ «Ο Εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου