1. Το πρόβλημα της Κατοικίας.

IV  ΣΥΝΕΧΕΙΑ.
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΓΚΕΛΣ

Ο Μαρξ μας έδωσε τις βάσεις για να καταλάβουμε την σημασία της Κομμούνας. Ο Ένγκελς επανειλημμένως εξέτασε το ίδιο ζήτημα, φωτίζοντας την ανάλυση και τα συμπεράσματα του Μαρξ, εξηγώντας πολλές φορές τόσο καθαρά και άλλες πλευρές του ζητήματος, ώστε πρέπει να σταθούμε για να εξετάσουμε αυτές τις εξηγήσεις.

1. Το πρόβλημα της Κατοικίας.

Ακριβώς στο έργο του για το Πρόβλημα της Κατοικίας (1872) ο Ένγκελς εφαρμόζει τα διδάγματα της Κομμούνας, εξετάζοντας με λεπτομέρεια την Επανάσταση έν σχέσει με το Κράτος.  Πρέπει να σημειώσουμε ότι στην εξέταση του συγκεκριμένου αυτού ζητήματος βλέπουμε καθαρά, από το ένα μέρος τα σημεία εκείνα του προλεταριακού Κράτους που μοιάζουν με τα σημεία του σημερινού Κράτους-σημεία που μας επιτρέπουν να μιλούμε περί Κράτους και στις δύο αυτές περιόδους, και απ’ το άλλο μέρος, βλέπουμε τα σημεία που διαφέρουν και δείχνουν την μετάβαση προς την καταστροφή του Κράτους.

«Πως μπορεί να λυθεί το πρόβλημα της κατοικίας; Στη νεώτερη κοινωνία το ζήτημα αυτό λύεται, όπως και κάθε άλλο κοινωνικό ζήτημα, με την βαθμιαία οικονομική εξίσωση της προσφοράς και της ζήτησης. Αυτός όμως ο τρόπος  λύσης, δημιουργεί μόνος του πάλιν το πρόβλημα, δηλαδή δεν το λύει. Ο τρόπος με τον οποίον η Κοινωνική Επανάσταση θα λύσει αυτό το ζήτημα, εξαρτάται όχι μόνο από τοπικές περιστάσεις της στιγμής, αλλά συνδέεται με άλλα γενικότερα ζητήματα, από τα οποία το σοβαρότερο είναι η κατάργηση της διαφοράς μεταξύ πόλεων και χωριών.

Δεν ασχολούμαστε με ουτοπιστικές φαντασίες για την δημιουργία της μελλοντικής κοινωνίας και γιαυτό θα χάναμε τον καιρό μας επιμένοντας σαυτό το σημείο. Ένα μόνον είναι βέβαιο : ακόμη και σήμερα υπάρχουν αρκετά κατοικήσιμα σπίτια στις μεγάλες πόλεις για να ικανοποιήσουν τις πραγματικές ανάγκες, αν χρησιμοποιηθούν με κατάλληλο τρόπο.
Αυτό βέβαια θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο με την εκδίωξη  των σημερινών κατοίκων τους, και την εγκατάσταση μέσα σαυτά των άστεγων εργατών που κατοικούν σήμερα σε υπερπληρωμένα σπίτια. Μόλις οι εργάτες κατακτήσουν την πολιτική εξουσία θα πραγματοποιηθεί το μέτρο αυτό που υπαγορεύεται από τα συμφέροντα της κοινωνίας, με τόση ευκολία, όπως και όλες οι άλλες απαλλοτριώσεις που ενεργεί το νεώτερο Κράτος».

Δεν εξετάζεται εδώ η αλλαγή της μορφής του Κράτους, παρά μόνο ο χαρακτήρας της ενεργείας του. Απαλλοτριώσεις και καταλήψεις οικιών, γίνονται και κατά διαταγή του σημερινού κράτους. Το προλεταριακό Κράτος, από τυπικής απόψεως, θα «διατάσει» και αυτό την κατάληψη σπιτιών και την απαλλοτρίωση κτιρίων. Είναι όμως φανερό ότι ο παλιός εκτελεστικός οργανισμός, η γραφειοκρατία που συνδέεται με την πλουτοκρατία, θα ήταν τελείως άχρηστος για την εφαρμογή των διαταγών του Προλεταριακού Κράτους.

«Πρέπει να αναφέρουμε ότι η κατάληψη όλων των μέσων της εργασίας και όλης τής βιομηχανίας από τις εργαζόμενες μάζες του έθνους, είναι ακριβώς το αντίθετο από την «εξαγορά» που προτείνει ο Προυντόν. Σύμφωνα με το σύστημα του Προυντόν κάθε εργάτης γίνεται ιδιοκτήτης ενός σπιτιού, ενός μικρού χωραφιού και των αναγκαίων εργαλείων. Ενώ, στην άλλη περίπτωση, ο εργαζόμενος λαός γίνεται ο ομαδικός ιδιοκτήτης των σπιτιών, των εργοστασίων και των μηχανών. Η χρήση αυτών των σπιτιών, εργοστασίων κ.λ.π., θα παραχωρηθεί κατά την διάρκεια της μεταβατικής περιόδου σε άτομα ή ομάδες, όχι χωρίς πληρωμή κάποιου μισθώματος. Επίσης η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας της γης δεν προϋποθέτει την κατάργηση του εισοδήματος, άλλά την μεταβίβαση του, βέβαια με διαφορετική μορφή, στο σύνολο τής κοινωνίας. Η κατάκτηση όλων των μέσων της εργασίας από τις εργαζόμενες μάζες δεν αποκλείει βέβαια καθόλου την διατήρηση του δικαιώματος του εισοδήματος και του ενοικίου».

Στο επόμενο κεφάλαιο θα μελετήσουμε το ζήτημα που αναφέρεται εδώ, δηλαδή τους οικονομικούς λόγους του «μαρασμού» του Κράτους. Ο Ένγκελς εκφράζεται σαφέστερα εδώ λέγοντας ότι το προλεταριακό Κράτος, θα παραχωρήσει τα σπίτια «όχι χωρίς πληρωμή κάποιου μισθώματος κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου». Το νοίκιασμα των σπιτιών από το σύνολο του έθνους, στις διάφορες οικογένειες με ορισμένο μίσθωμα, προϋποθέτει την είσπραξη αυτού τού ενοικίου, ένα είδος έλέγχου και ένα ορισμένο τρόπο για. το νοίκιασμα των σπιτιών.

Αυτά όλα απαιτούν ένα είδος Κράτους, δεν χρειάζονται όμως καθόλου έναν ειδικό στρατιωτικό και γραφειοκρατικό μηχανισμό, με τιτλούχους που κατέχουν προνομιούχους θέσεις. Η μετάβαση όμως στην περίοδο όπου θα μπορούν να παραχωρούνται τα σπίτια χωρίς νοίκι, εξαρτάται από τον ολοκληρωτικό «μαρασμό» του Κράτους.
Μιλώντας για τους οπαδούς του Μπλανκί, οι οποίοι ύστερα από την Κομμούνα, και με την πείρα που απέκτησαν απ’ αυτήν, προσχώρησαν στην Μαρξική άποψη, ως εξής χαρακτηρίζει ο Ένγκελς την άποψη αυτή:
«Ανάγκη πολιτικής δράσης από το προλεταριάτο και προλεταριακής δικτατορίας στην περίοδο της μετάβασης προς την κατάργηση των τάξεων και, μαζί  μ’ αυτές, του Κράτους...»
Οι αστοί εχθροί του Μαρξισμού θα νομίσουν ίσως ότι βρίσκουν μια αντίφαση μεταξύ της «κατάργησης του Κράτους» που παραδέχεται εδώ ο Ένγκελς, και της άρνησης της θεωρίας των αναρχικών που περιέχεται στο απόσπασμα του «Αντι-Ντύριγκ» που αναφέραμε παραπάνω. Δεν θα ήταν παράξενο αν οι οπορτουνιστές χαρακτήριζαν και τον Ένγκελς ως «αναρχικό», γιατί οι σοσιαλπατριώτες άρχισαν να κατηγορούν ως αναρχικούς όλους τους διεθνιστές.

Η σκέψη του Μαρξισμού ήταν πάντοτε ότι μαζί με την κατάργηση των τάξεων θα καταργηθεί και το Κράτος. Το γνωστό κομμάτι από τον «Αντι-Ντύριγκ» δεν κατηγορεί τους αναρχικούς γιατί είναι υπέρ της κατάργησης του Κράτους, αλλά γιατί ισχυρίζονται ότι μπορεί να πραγματοποιηθεί αυτή η κατάργηση «μέσα σε είκοσι τέσσερις ώρες». Απέναντι της τέλειας διαστροφής που οι σημερινοί «σοσιαλδημοκράτες» επέφεραν στο ζήτημα των σχέσεων Μαρξισμού και Αναρχισμού, για το ζήτημα της κατάργησης του Κράτους, είναι ιδιαιτέρως σκόπιμο να υπενθυμίσουμε μια ειδική πολεμική του Μαρξ και του Ένγκελς προς τους Αναρχικούς.

 Η πολεμική προς τους Αναρχικούς